دندان درد را تحمل می‌کنم اما آمپول بی‌حسی را هرگز!
خیلی‌ها حاضرند درد دندان را تحمل کنند، ولی به مطب دندانپزشکی نروند. چون از آمپول دندانپزشکی می‌ترسند. این آمپول فلزی چیست و چرا لازم است قبل از ترمیم دندان حتما به شما آمپول تزریق شود؟ اصلا چند نوع داروی بی‌حسی وجود دارد و آیا برخی از دندانپزشکان در تزریق داروی بی‌حسی خست به خرج می‌دهند؟
داروهای بی حسی چند نوع هستند؟
به طور کلی داروهای بی‌حس کننده دندان و لثه در دندانپزشکی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
گروه اول: داروهایی هستند که در آنها از ماده بی‌حس کننده لیدوکایین به همراه آدرنالین استفاده شده است. آدرنالین باعث می‌شود عروق خونی در ناحیه‌ای که آمپول بی‌حسی تزریق شده است تنگ شده و داروی بی‌حسی لیدوکایین همان‌جا در کنار عصب دندان بماند و دندان را برای مدت طولانی بی‌حس کند. ولی آدرنالین کمی باعث تپش قلب نیز می‌شود، بنابراین افرادی که بیماری قلبی عروقی دارند، نباید از این نوع داروی بی‌حسی استفاده کنند، چون باعث تپش قلب و خطر برای آنها خواهد شد.
گروه دوم: داروهایی هستند که فاقد آدرنالین هستند، بنابراین گرچه اثر کوتاه‌مدت‌‌تری دارند، ولی بعضی بیماران خاص باید از این دارو استفاده کنند که تفاوت قیمت چندانی با اولی ندارد. اگر شما بیماری خاصی دارید، حتما قبل از تزریق آمپول، آن را با دندانپزشک تان در میان بگذارید تا داروی بی‌حسی مناسب را برای شما تزریق کند.
بی‌حسی دردناک
چرا تزریق آمپول بی‌حسی این قدر دردناک است؟ دلیلش این است که تزریق مقدار زیادی داروی بی‌حسی می‌تواند به بافت‌های محل تزریق فشار وارد آورده و باعث درد شدید شود. البته دندانپزشک می‌تواند روش‌هایی را در پیش بگیرد که تزریق داروی بی‌حسی درد کمتری برای شما ایجاد کند. اگر داروی بی‌حسی کمی گرم باشد و این محلول به صورت کمی گرم تزریق شود، درد هنگام تزریق کاهش می‌یابد. برخی از آمپول‌های دندانپزشکی سر سوزن‌هایی دارند که هنگام ورود به بافت لثه درد و ناراحتی کمتری ایجاد می‌کنند. مهم‌تر از همه سرعت تزریق داروی بی‌حسی به وسیله دندانپزشک است. درست‌اش این است که یک آمپول بی‌حسی دندانپزشکی خیلی آرام و طی یک دقیقه به درون لثه تزریق شود، در این صورت درد ناشی از تزریق بسیار کاهش خواهد یافت. البته فراموش نکنید تزریق در برخی از نقاط دهان کلا دردناک است. یکی از مهم‌ترین این نقاط که تزریق در آن داد شما را درمی‌آورد، لثه پشت دندان‌های پیشین بالا یا ناحیه «روگا» است.
محل تزریق در مطب دندانپزشکی
شاید بپرسید که دندانپزشک چرا وقتی می‌خواهد روی دندان آسیای شما کار کند، آمپول را درون لپ‌تان تزریق می‌کند؟ جالب است بدانید که برای تزریق داروی بی‌حسی در دهان، نقاط مشخصی وجود دارد که در این نقاط، اعصاب مربوط به فک، لثه و دندان‌های شما عبور می‌کنند. معمولا برای بی‌حس کردن دندان‌های فک بالا، آمپول بی‌حسی در لثه مجاور همان دندان و یا به اصطلاح در پای همان دندان تزریق می‌شود، ولی اگر قرار باشد دندانپزشک روی دندان‌های آسیای فک پایین شما کار کند، ناحیه درون لپ شما را بی‌حس خواهد کرد. از این محل، اعصاب اصلی فک پایین عبور می‌کنند که با این تزریق، کل این عصب بی‌حس خواهد شد و نشانه این که شما کاملا بی‌حس شده‌اید، این است که نیمی از زبان شما بی‌حس می‌شود. برای کار کردن روی دندان‌های آسیای کوچک، عصب چانه شما بی‌حس می‌شود و شما حس می‌کنید چانه‌تان بی‌حس است. گاهی لازم است برای بی‌حس شدن کامل دندان شما، آمپول بی‌حسی در کانال‌های خود دندان تزریق شود که این کار هنگام عصب‌کشی دندان شما انجام می‌گردد. گاهی لازم است داروی بی‌حسی، درون الیاف نگه‌دارنده دندان تزریق شود که این تزریق دردناک است، ولی دندان شما را در مواردی که به سختی بی‌حس می‌شود، کاملا بی‌حس خواهد کرد.
چرا بعضی دندان‌ها بی‌حس نمی‌شوند؟
علل زیادی برای بی‌حس نشدن دندان وجود دارد؛ مثلا عفونت در محل تزریق آمپول، زیرا در اثر عفونت، محیطی اسیدی به وجود می‌آید که اثر داروی بی‌حسی را خنثی می‌کند یا وقتی که عفونت وجود دارد، تعداد پالس‌های دردناک به قدری زیاد است که داروی بی‌حسی نمی‌تواند تمام آنها را بلوکه کند. در شرایط عفونی همچنین به علت التهاب، عروق خونی اطراف ناحیه عفونت زیادتر می‌شود و داروی بی‌حسی را خیلی سریع از محیط خارج می‌کند. گاهی بعضی از نواحی فک دارای عصب‌گیری چندگانه است و وقتی ناحیه با روش معمول بی‌حس می‌شود، عصب‌های فرعی ناحیه بی‌حس نمی‌شوند و بیمار هنوز درد دارد. ضمن این‌که فک همه آدم‌ها مثل هم نیست و تفاوت‌های آناتومیک زیادی بین آنها وجود دارد. از آن‌جایی که دندانپزشکان به طور معمول برای بیماران تزریقات مشابهی را انجام می‌دهند، این تفاوت آناتومیکی می‌تواند باعث شود تا تزریق در محل مناسب صورت نگرفته باشد. همچنین در مواردی که بیماران از داروهای مخدر، آرام‌بخش و مواد اعتیادآور استفاده می‌کنند، آستانه تحمل دردشان کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل این افراد با میزان مصرف داروهای متداول بی‌حسی، بی‌حس نمی‌شوند و نیاز به مقدار بیشتری تزریق برای رسیدن به بی‌دردی کامل دارند. در خصوص موارد دیگر هم باید گفت که گاهی تکنیک‌های غلط تزریق توسط دندانپزشک یا استفاده از داروهای تاریخ گذشته باعث می‌شود داروی بی‌حسی، اثر خودش را از دست بدهد.
چه موقع اثر بی‌حسی از بین می‌رود؟
قسمت خوب ماجرا وقتی است که کار دندانپزشکی روی دندان شما تمام شده و می‌خواهید مطب را ترک کنید. حالا حتما با خودتان می‌گویید چه موقع از شر این بی‌حسی خلاص می‌شوم؟ مدت زمان باقی ماندن اثر داروی بی‌حسی بر اساس نوع ماده بی‌حسی متفاوت است. برخی از داروهای بی‌حسی دندانپزشکی اثری کوتاه‌مدت و برخی اثر بلندمدت‌تری دارند. معمولا داروهای بی‌حسی ظرف یک و نیم ساعت اثرشان کم‌کم از بین می‌رود، ولی نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که اگر فک پایین شما بی‌حس است، مراقب باشید زبان‌تان را گاز نگیرید. این مشکل به خصوص برای کودکان پیش می‌آید که ناگهان پدر و مادر پس از خارج شدن از مطب دندانپزشکی متوجه می‌شوند که زبان کودک‌شان خونین و مالین است چون کودک بی‌حس است، متوجه نیست که زبانش را گاز گرفته است و این فشار آن‌قدر ادامه می‌یابد که باعث خون‌ریزی زبان می‌شود. راه پیشگیری این است که در این مواقع قبل از خروج از مطب، یک رل پنبه را گاز بگیرید و زبان‌تان را کنترل کنید.
اسپری قبل از تزریق
یکی از روش‌هایی که می‌تواند درد ناشی از تزریق آمپول دندانپزشکی را کاهش دهد، استفاده از اسپری بی‌حس‌کننده موضعی در محل تزریق است. می‌توانید از دندانپزشک‌تان بخواهید این کار را برای‌تان انجام دهد، در این صورت او مقداری از اسپری بی‌حس‌کننده را روی پنبه می‌ریزد و روی لثه محل تزریق آمپول بی‌حسی قرار می‌دهد. این پنبه حدود یک دقیقه در محل باقی می‌ماند و لثه را به صورت سطحی بی‌حس می‌کند. در این صورت شما هنگام ورود نوک سوزن در محل تزریق متوجه درد ناشی از تزریق نخواهید شد.
فراموش نکنید «اسپری بی‌حس کننده» فقط برای مدت کوتاهی لثه را بی‌حس می‌کند و نمی‌تواند جای تزریق داروی بی‌حسی را بگیرد.