مراقب خودت باش
یاسمین رضوی
وقتی می‌خواهیم عزیزی را بدرقه کنیم، یا زمانی که مکالمه تلفنی‌مان به پایان می‌رسد، وقتی می‌خواهیم محبتمان را به کسی ابراز کنیم یا در شرایط خاص و بحرانی به دیگران می‌گوییم «مراقب خودت باش» آنچه معمولا از گفتن این جمله در ذهن داریم این است که؛ «مراقب باش اتفاق بدی برایت نیفتد» «مراقب باش بلایی سرت نیاید» احتیاط کن و حواست باشد که سلامتی تو برای من مهم است.
آیا مراقبت کردن تنها به مجموعه رفتارهایی که به زنده ماندن و سلامت جسم می‌رسد، مربوط است؟ اصلا خودمراقبتی و مراقب خود بودن چه معنای مشخصی دارد.
بسیاری از ما خیلی خوب بلدیم مراقب دیگران باشیم، مراقب همسر و فرزندانمان، مراقب پدر و مادرمان، حتی بلدیم چطور از غریبه ای در خیابان مراقبت کنیم، اما به خودمان که می‌رسد درست نمی‌دانیم چطور باید از خودمان مراقبت کنیم. در این نوشتار می‌خواهیم به راههایی برای ساختن عادات خودمراقبتی که به سلامتی جسم و روان‌مان منتتهی می‌شود، اشاره کنیم. با ما همراه باشید.
خودمراقبتی چیست؟ و چرا اهمیت دارد؟
هر‌گونه اقدام عمدی که برای برآوردن نیازهای جسمی، روحی یا احساسی خودمان انجام می‌دهیم، خودمراقبتی می‌گویند. تصور نکنید که حتما باید کارهای عجیب و غریبی برای محافظت از خود انجام دهیم. خودمراقبتی دربرگیرنده اعمال و عاداتی ساده و روزمره است و اهمیت آن‌ها به پیچیدگی یا بزرگ بودنشان ربطی ندارد کسانی که از خودشان مراقبت می‌کنند معمولا زندگی شادی دارند، احساس خوشبختی و موفقیت می‌کنند و کمتر در دام بی‌انگیزگی و افسردگی می‌افتند. خودمراقبتی به افراد احساس قدرت می‌دهد تا به دنبال اهدافشان بروند.
جنبه‌های مراقبت از خود
مراقبت از خود یک موضوع شخصی است و هر کسی رویکرد خاص خود را به آن دارد. جنبه‌های مختلفی از خودمراقبتی وجود دارد که به بخش‌های مختلف زندگی، مربوط می‌شود از جمله:
خودمراقبتی جسمی
خودمراقبتی عاطفی
خودمراقبتی روانی
خودمراقبتی معنوی
خودمراقبتی در محل کار
خودمراقبتی جسمی
در عرصه خودمراقبتی جسمی‌کارهای کوچک و بزرگ زیادی است که می‌توانید انجام دهید. خاصه در موقعیتی که به دلیل همه‌گیری بیماری، جسم ما بیش از گذشته در معرض بیماری قرار دارد. با این حال عاداتی که در ادامه می‌آید را خوب است که به روزمره‌تان بیاورید؛
برنامه منظم و سالمی‌را در مورد خودمراقبتی جسمی‌تنظیم کنید.
نفس عمیق کشیدن را یاد بگیرید و آن را تمرین کنید.
رژیم غذایی سالمی‌را دنبال کنید. منظور از رژیم، محدود کردن و یا حذف خوراکی‌هایی که دوست دارید نیست. قبل از هر چیز باید بدنتان را بشناسید، آن را بپذیرید، نیازهای آن را تشخیص دهید و بعد سبک تغذیه سالمی‌را انتخاب کنید.
پیاده‌روی کنید.
یک آزمایش چکاپ کامل پزشکی بدهید و از سلامت خود مطمئن شوید.
قبل از خواب و پس از بیدار شدن از خواب پوست خود را با یک شوینده مناسب شسته و سپس از یک مرطوب کننده استفاده کنید. استفاده از ضد آفتاب و ماسک‌های مغذی را نادیده نگیرید.
آب فراوان بنوشید.
نسبت به کیفیت خوابتان حساس باشید. قبل از خواب موبایل را از خودتان دور کنید و آرام در جای تان دراز بکشید.
مکمل‌های مورد نیاز بدنتان را مصرف کنید.
حمام کنید. دوش گرفتن را صرفا با انگیزه تکراری برای تمیز شدن، نگاه نکنید. البته که نظافت و تمیزی هدفی مهم است اما حمام کردن را با آرامش انجام داده و از فرصت آن برای آرام گرفتن و تجربه آرامش آب و آشتی با بدنتان همانطور که هست استفاده کنید.
خودمراقبتی عاطفی احساسی
دوستی حمایتی ایجاد کنید.
هر شب قبل از خواب سه کار خوبی را که انجام دادید یادداشت کنید.
هر روز برای خودتان وقتی را در نظر بگیرید که در آن به کاری که دوستش دارید بپردازید. این کار می‌تواند شامل کتاب خواندن، سینما رفتن، نوشیدن یک لیوان چای و... باشد.
گروه‌های اجتماعی حمایتی و همیار بسازید و با آن‌ها ملاقات کنید. اگر دانشجو هستید، یا مادری تازه کار می‌توانید از دیگرانی که مشغولیت‌های مشابه دارند، درخواست تاسیس یک گروه حمایتی کنید.
با دوستتان درباره نحوه کنار آمدن با خواسته‌های کاری و زندگی صحبت کنید.
دوست داشتن‌تان را به زبان بیاورید. به فرزند و همسر یا به پدر و مادر و هر کسی که دوستش دارید، بگویید که احساس‌تان چیست و از او قدردانی کنید.
خودمراقبتی روحی
اگر احساس می‌کنید افسرده هستید یا اضطراب و استرسی بیش از اندازه را تجربه می‌کنید، به متخصص مراجعه کنید. هرگز در مقابل کمک حرفه‌ای گرفتن در زمینه سلامت روان، مقاومت نکنید. حتی اگر نیاز به دارودرمانی بود، آن را اتفاق بد نپندارید، مطمئن باشید که حالتان بهتر خواهد شد.
خودشناسی را جدی بگیرید. درباره خودتان، احساس و عواطفتان، تجارب و موفقیت و شکست‌هایتان فکر کنید. با فکر کردن درباره خودتان است که می‌توانید مسیر آینده را پیش‌بینی کرده و درباره آن برنامه‌ریزی کنید و روابط و احساساتتان را مدیریت کنید.
مطالب و مجلاتی را تهیه کنید که نیاز به فکر کردن داشته باشد و اطلاعات شما را در زمینه روانشناسی و خودیاری و خودمراقبتی افزایش می‌دهد.
به جز کار حرفه‌ای که روزانه وقت زیادی ازتان می‌گیرد، یک سرگرمی‌غیرکاری پیدا کنید.
زمانی که به خانه می‌رسید، تماس و پیام‌های غیرکاری را خاموش کرده و زمان کار را به زندگی شخصی‌تان نکشانید.
استراحت کردن را جدی بگیرید. زمانی که لازم نیست هیچ کاری انجام دهید و صرفا آن را صرف استراحت کردن کنید.
معاشرت کنید. اگر یک ساعت وقت دارید و می‌خواهید آن را صرف سلامتی‌تان کنید، خوب است که با عزیزان‌تان وقت بگذرانید و معاشرت کنید.
طبیعت‌گردی کنید. خاصه در این روزهایی که معاشرت‌های وسیع به دلیل وجود کرونا، مقدور نیست، بهتر است که وقت خود را در طبیعت بگذرانید. تحقیقات می‌گویند که طبیعت‌گردی به کاهش استرس کمک زیادی می‌کند.
از اخبار دور بمانید؛ اگر کارتان نیاز مستقیم به پیگیری اخبار ندارد، نیازی نیست که به طور مداوم و همیشگی اخبار سراسر جهان و کشور را پیگیری کنید. بسیاری از اخبار برای آسیب‌زا هستند. بهتر است که از روان تان مراقبت کنید. این اولین رسالت شماست.
غر نزنید. تمرین کنید که کمتر غر بزنید. غر زدن هیچ فایده‌ای ندارید. نه برای شما و نه برای شنونده. متاسفانه با پراکندن کلمات و جملات منفی و ناامیدانه هیچ چیز درست نخواهد شد. از غر زدن در شبکه‌های اجتماعی و یا در خانه و به نزدیکانتان خودداری کنید. اگر حرفی و ناراحتی‌ای دارید از نوشتن کمک بگیرید. غرهایتان را بنویسید.
خودمراقبتی معنوی
داشتن دیدگاهی که به ما این اجازه را می‌دهد تا فراتر از مسائل روزمره بیندیشیم، قطعا در سلامت روان و حال ما موثر است و باید برای آن وقتی موثر در نظر گرفت:
مناسبت‌های معنوی و مذهبی را جدی بگیرید.
به مکان‌های زیارتی و یا مسجد بروید.
مناجات کنید و با خدا حرف بزنید و این کار را صرفا به یک اعمال مذهبی تکراری تبدیل نکنید. اجازه دهید هر روزتان حرفی تازه داشته باشد.
شکرگزاری را فراموش نکنید. هر شب قبل از خواب خدا را شکر کنید.
کمک کنید؛ کمک شما می‌تواند مادی یا معنوی باشد. حتی گاه یک احوالپرسی ساده یا خرید یک نان برای همسایه سالخورده، می‌تواند کمک بزرگی محسوب شود.
خودمراقبتی در محل کار
این تمرینات که در ادامه تبدیل به عادات شما می‌شوند، کمک می‌کنند که سطح حرفه‌ای کارتان حفظ شود و روحیه شما در محیط کار بالا بماند.
حتما در اطرافتان همکاری با تجربه دارید که به کار و تخصص شما اشراف کامل دارد، یا در زمینه کاری شما تجارب بیشتری کسب کرده است. ارتباطتان را با او حفظ کنید. متواضعانه بخواهید که تجاربش را در اختیارتان قرار دهد.
گروه حمایتی در محل کار ایجاد کنید تا همکاران را شناخته و از هم حمایت کنید.
سخت نگیرید و با مشتری و مراجعه کننده‌تان به خوبی رفتار کنید.
مجلات و مقالات مرتبط با کارتان را مطالعه کرده و همیشه در زمینه کاری خودتان به روز باشید. هیچ‌کدام از ما در هر زمینه‌ای که فعال هستیم، آخر علم و دانش نبوده نیاز به یادگیری تا همیشه ادامه دارد.
در کارگاه‌های مهارتی و توسعه، شرکت کنید تا در زمینه کاری خودتان بیشتر بیاموزید.