دگرگونی کسب و کارها در دوران کرونا
وضعیت فوق العاده!
لیلا ملوکی
«قدمت رو چشمم!» فکرش رو بکنید این عبارت را، توی تاکسی، آقایی داشت خطاب به ویروس مذموم کرونا می‌گفت. داشت برای بغل‌دستی‌اش، که با فاصله از او نشسته بود تعریف می‌کرد که چطور شیوع این مرض زمینه‌ای شده تا به راحتی دست عیالش را بگیرد و بدون مراسم به خانه خود ببرد و زندگی‌شان را شروع کنند. داشت می‌گفت: به برکت کرونا طی همین یکی دو سال، زندگی به او رو کرده و پول عروسی‌اش را سرمایه کارگاه کوچکش کرده برای تولید ماسک‌های چند لایه تا ویروس تاجدار لابه‌لای تار و پودشان لانه‌گزینی کند و داخل دماغ مردم نشود. داشت می‌گفت مخلص و چاکر این ویروس است چون رسم کاسبی و مردم‌داری به خیلی‌ها آموخت و خیلی‌ها را ادب کرد. لابه‌لایش هم گفت همه‌چیز این ویروس خوب بود جز آمار کشته‌هایش!
کرونا و شرایط خاصش که مهمان ممالک دنیا شد خواه ناخواه تغییرات مهمی در سبک زندگی و اقتصاد مردم پدید آمد. برخی مشاغل در آتشش سوختند و برخی دیگر اوج گرفتند. کارشناسان و تحلیل‌گران، ابعاد مختلفِ اقتصادی و اجتماعی شیوع ویروس کرونا را مورد بررسی قرار داده و از تأثیرات مخرب آن بر اقتصاد جهانی، کسب و کارهای مختلف، و همچنین آرامش روانی مردم در کشورهای مختلف جهان سخن گفته‌اند. با این حال، اپیدمی ویروس کرونا برخی اتفاقات خجسته را هم رقم زده است. در این فرصت بدها و خوب‌های اقتصادی همه‌گیری کرونا را در زمینه مشاغل مرور می‌کنیم.
بررسی‌ها نشان می‌دهد مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده اعم از رستوران‌ها و تالارهای پذیرایی، مراکز مربوط به گردشگری شامل هتل‌ها و مراکز بوم‌گردی، مراکز تفریحی، حمل‌ونقل عمومی، مسافرت برون‌شهری اعم از هوایی، جاده‌ای، ریلی، دریایی و مسافرت درون شهری، تولید و توزیع پوشاک، کیف و کفش، باشگاه‌ها و مجتمع‌های ورزشی و تفریحی، مجتمع‌های فرهنگی، آموزشی و هنری رسته‌هایی هستند که در دوران پاندومی کرونا و اعمال محدودیت‌ها متضرر شدند نگاهی عمیق‌تر به برخی از آن‌ها می‌اندازیم.
بدها
آرایشگاه‌ها: شاید تا قبل از حمله ویروس کرونا آرایشگرها پول پارو می‌کردند. اما حمله ویروس، تاج و تختشان را متلاشی کرد. به‌خاطر مسائل بهداشتی و تماس نزدیک آرایشگر و مشتری کاشت ناخن و تاتوی ابرو که یکی از پول‌سازترین رشته‌های آرایشگاهی بود از رونق افتاد. اگرچه خیلی از مردم نسبت به خطر این ویروس حساسیت خاصی نداشتند و باز هم سراغ آرایشگران می‌رفتند اما به طرز چشمگیری مشتری‌های این صنف ریزش پیدا کردند.
باشگاه‌داران: با شیوع ویروس کرونا در کشور ستاد مبارزه با این ویروس در بخش ورزش تشکیل شد. این ستاد تصمیم گرفت، تمام فعالیت‌های ورزشی در اماکنی که با تجمعات زیاد همراه است، ممنوع شود. طبیعتا این موضوع به ضرر اماکن ورزشی، باشگاه‌ها و استخرها تمام شد. اماکنی که برخی از آن‌ها تحت اجاره افرادی بودند که روی درآمد هنگفت حساب کردند اما حالا مجبورند این اماکن را ببندند.
مؤسسات خدماتی: با شیوع کرونا مؤسسات خدماتی در صدر مجموعه‌هایی هستند که آسیب دیدند. آن‌ها در بخش‌هایی چون نظافت منزل با کاهش تقاضای مردمی روبرو شدند. اگر در ماه بهمن نسبت به درخواست کارگر برای نظافت منزل اقدام می‌کردید، با تأخیر، سفارش شما پذیرفته می‌شد چراکه اغلب آن‌ها سرشان شلوغ بود ولی اکنون تا درخواست می‌دهید چندین کارگر اعلام آمادگی می‌کنند. چون نه کسی مثل سابق حوصله خانه تکانی اساسی دارد و نه کسی دلش می‌خواهد به‌خاطر احتمال ابتلای کارگران به بیماری دچار شود و ایام عید را در بیمارستان بگذراند.
دست‌فروش‌ها: دست‌فروش‌های خیابان و مترو که معمولا شب عید تمام کم و کاستی‌های یک ساله خود را جبران می‌کنند و در هیچ رده صنفی قرار ندارند هم روزهای سختی را سپری می‌کنند. برخی از آن‌ها که نان‌آور خانه‌هایشان هستند، به‌خاطر کاهشخرید مردم در مترو و خیابان‌ها کسب‌وکارشان را متوقف کردند. اکثرشان به‌خاطر بهداشتی نبودن کالاهایشان زیر سؤال بودند و اسپری مداوم الکل روی کالاهایشان هم توجه کسی را برای خرید جلب نمی‌کرد.
اغذیه‌فروشی‌ها: صنف دیگری که در این روزها به‌شدت آسیب‌دیده، کاهش مشتریان آن به خاطر ویروس کرونا مشهود است، اغذیه‌فروشی‌ها (فست‌فود، طباخی، شیرینی‌فروشی‌ها، رستوران‌ها، سفره‌خانه‌ها، آبمیوه‌فروشی‌ها و اغذیه خانگی، دل و جگر، ذرت مکزیکی) هستند. مردم به‌خاطر شیوع ویروس کرونا و اخطارهایی که وزارت بهداشت داده، به‌صورت موقت به اغذیه‌فروشی‌ها نرفتند. البته چند ماهی است با کنترل ویروس کرونا و تمهیداتی که در حال انجام است، مردم می‌توانند به اغذیه‌فروشی‌ها بروند، هر چند که به‌نظر می‌رسد تمام اغذیه‌فروشی‌ها برای برگشت مردم باید بیش از گذشته به فکر نظافت محیط کار خود باشند و به مردم اطمینان دهند که مغازه‌هایشان عاری از ویروس است. البته در این میان هستند جگرکی‌ها و فلافل‌فروشی‌هایی که همچنان چراغشان روشن است و میزبان مشتری‌هایی هستند که هنوز خطر این ویروس را درک نکرده‌اند.
تالارها و هتل‌ها: صنف دیگر که کرونا روی فعالیت آن‌ها اثر گذاشته تالارهای پذیرایی است، آن‌ها این روزها هیچ فعالیتی ندارند و اکثر کارمندان و کارگران تالارها روزهای استراحت خود را طی می‌کنند یا باید فکر پیدا کردن کار جدیدی برای خودشان باشند. اگرچه پرچم آنان این روزها به صورت نیمه افراشته درآمده ولی هنوز ضرر و زیان سال گذشته جبران نشده و امسال هم هنوز مراسمات عروسی و نامزدی یا ترحیم مثل سابق جان نگرفته‌اند.
خوب‌ها
داروخانه‌ها و تولیدات ماسک: معلوم است که با شیوع این بیماری ستاره عرضه محصولات بهداشتی درخشیدن گرفته است. با توصیه متخصصان و از همان روزهای ابتدای بروز بیماری ماسک، دستکش‌های بهداشتی، ژل‌های ضدعفونی کننده و الکل جزو مایحتاج ضروری و حتی حیاتی مردم شد. خیلی از کارگاه‌های تولیدی پوشاک تغییر کاربری دادند و به‌خاطر نیاز مردم شروع به تولید ماسک و دستکش کردند.خلاصه عرضه‌کنندگان این اقلام پول‌های خوبی به جیب زدند. بازار خرید ویتامین‌ها هم داغ بود. بسیاری برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود اقدام به خرید قرص‌های تقویت‌کننده و ویتامین کردند. این تقاضای همگانی، فروش چشمگیری را برای داروخانه‌ها داشت.
درمان‌های سنتی: روغن بنفشه و مصطکی همان‌هایی بودند که بازار شایعه و صحنه حمله به طب سنتی ایران را داغ کردند. البته این فضا خیلی هم بد نبود. شایعات و حمله‌ها سبب شد خیلی از مردم که تأثیر این مواد بی‌ضرر را باور نداشتند برای مدیریت جیبشان و پیشگیری از هزینه‌های احتمالی در صورت ابتلا، سراغ تقویت سیستم ایمنی‌شان به روش سنتی بروند و بازار طب ایرانی اسلامی را داغ‌تر کنند.
البته از آنجا که هر رویداد مثبتی حواشی تلخی هم دارد برخی عطاری‌ها هم مشغول ماهیگیری از آب گل‌آلود شدند و قیمت عنبرنسارا، زنجبیل و عناب سر به فلک گذاشت.
بازارِ سرگرمی: شیوع ویروس کرونا مردم را خانه‌نشین کرد. مدارس، دانشگاه‌ها، مهمانی‌ها، پاساژگردی و ددر دودور رفتن‌ها و مسافرت‌های شمال کمی تا قسمتی تعطیل شد و مردم برای فرار از روزمرگی به بازی‌های خانگی رو کردند. گزارش‌ها نشان می‌دهد در پی این اتفاق صنعت سرگرمی در بخش‌هایی نظیر بازی‌های رایانه‌ای، تفریحات آنلاین و همچنین تماشای فیلم و سریال بیش از پیش رونق گرفته است.
میوه‌فروش‌های محترم: با شیوع کووید ۱۹، بسیاری از پزشکان بر مصرف بیشتر میوه و سبزی به منظور تقویت سیستم ایمنی بدن تأکید کردند. آن‌ها مصرف میوه و سبزی را یکی از ساده‌ترین راه‌های تأمین ویتامین دانستند. برخی محصولات مانند انواع مرکبات، سیر و آنتی‌اکسیدان‌ها برای تقویت ایمنی بدن معرفی شدند. خیلی زود تقاضا برای این محصولات بالا رفت و عرضه آن‌ها با قیمت‌هایی دو تا سه برابر بیشتر انجام شد. مصرف زیاد میوه و سبزی در این ایام باعث شد تا میوه‌فروشی‌ها هم از گزند کرونا در امان بمانند.
بِده دمِ در! بدون شک با شیوع جهانی بیماری تمایل مردم به خانه ماندن و تحویل گرفتن کالاهای اساسی مورد نیاز درب منزل بیشتر شد و شرکت‌هایی که در کار ارسال کالا در درب منزل فعال هستند، بیشترین سود را از شرایط فعلی بردند تا جایی که بسیاری از این مؤسسات دامنه کارشان را گسترش داده، نیروهای جدید بسیاری استخدام کردند. از طرفی به‌خاطر رواج خرید از فروشگاه‌ها و تولیدی‌هایی که در دیگر شهرها هستند خدمات پستی که به تاریخ پیوسته بود دوباره جان گرفت و بسیاری مرسولات توسط پست؛ این نهاد باارزش و قدیمی درب منزل تحویل می‌شوند.
کسب‌وکارهای اینترنتی: با شیوع بیماری کرونا و اعمال قرنطینه و محدودیت‌های تردد، مردم به‌ناچار مجبور شدند الگوی زندگی و چگونگی خرید و مصرف خود را تغییر دهند. این تغییر موجب رونق برخی کسب‌وکارهای اینترنتی شد. در حال حاضر فروشگاه‌های اینترنتی و شرکت‌هایی که در کار ارسال کالا درب منزل فعال هستند، بیشترین سود را از شرایط فعلی می‌برند و حتی با درج آگهی اقدام به جذب نیروی انسانی جدید در این زمینه کرده‌اند. روابط‌عمومی یکی از این فروشگاه‌ها در فروردین‌ماه اعلام کرده بود که ظرفیت ارسال سفارش‌های این فروشگاه ۲۰ الی ۳۰ درصد افزایش یافته و روزانه ۳۰۰ هزار کالا برای مشتریان ارسال شده است.