عاطفه میرافضل
شيخ خليفه مردي متقی بود از اهالي مازندران كه چندي را در نزد شيخ بالو زاهد آملی كه از اقطاب مازنداران به شمار مي‌رفت، شاگردي كرد، اما چون آنچه را كه به دنبالش بود در محضر ايشان نيافت، تصميم گرفت تا به محضر شيوخ و عرفاي ديگر بشتابد. در اين ايام شيخ ركن‌الدين علاءالدوله سمناني جزو شيوخ بزگ زمان خود بود. لذا شيخ به محضرش شتافت تا گمشده خود را در كنار او بيابد. ليكن آنچه را كه می‌جست در محضر او نيز نيافت. پس رخت سفر بست و در سبزوار اقامت گزيد. سبزوار در اين ايام مأمن شيعيان اثني‌عشري بود. اقامت شيخ خليفه در مسجد جامع سبزوار و تعاليم او در مسجد باعث گردآوري افراد زيادي در اطراف او شد و آوازه شهرتش در اطراف و اكناف پيچيده و صاحبان قدرت را به وحشت انداخت. بالأخره علماي درباري كه دست در دست حكام داشتند، برای مرگ او فتوا دادند. پس از مرگ شیخ خلیفه مازندرانی، یارانش به ویژه یکی از شاگردانش به نام «شیخ حسن جوری» دست از مبارزه علیه مغولان و عمال سرسپرده آن‌ها برنداشت و نهضت شیعی سربداران را بنیان‌گذاری کرد. شیخ خلیفه مازندرانی در واقع رهبر روحانی و معنوی نهضت سربداران محسوب می‌شد .
سربداران نخست به صورت یک قیام مذهبیِ شیعی- صوفی علیه هیئت حاکمه ظهور کرد. این قیام که در پی تعالیم مذهبی شماری از شیوخ خراسان و سبزوار آغاز شده بود به صورت یک حرکت مذهبی ـ سیاسی کل منطقه شرقی و شمالی ایران آن زمان را دربرگرفت.
این قیام براساس مذهب تشیع اثنی‌اعشری همراه با بیگانه‌ستیزی و جوانمردی و بُعد مردمی بود و ویژگی‌های فراوانی در راستای حکومت مردم بر مردم داشت. این دولت مدت نیم قرن در خراسان ، گرگان، قومس و مازندران و جوین و اسفراین حکومت کرد.
...