مریم کمالی‌نژاد
محرم برای ما نعمت است. نعمت است چون یادمان می‌اندازد که میان روزمرگی‌هایی که دارند غرقمان می‌کنند به چیزهای مهم‌تری فکر کنیم. آن‌قدر دین و دنیا در کربلا به هم تنیده‌اند و در عین حال آن‌قدر تکلیف هر دویشان روشن است که نمی‌توانی بیخیال از کنارش رد شوی. محرم برای ما نعمت است چون از معدود زمان‌هایی است که بال عقل و عشقمان را همزمان به کار می‌اندازد. حرف امروز و دیروز هم نیست. ما با سینه‌زنی، هیئت، سخنرانی، نم‌نم اشک ریختن و سیاهی‌های در و دیوار بزرگ شده‌ایم. حالا هم عجیب نیست که دلمان می‌خواهد کودکمان هم خیلی زود این چیزها را تجربه کند. عشق به امام‌علیه‌السلام را حس کند. خوبی را بفهمد، ظلم را بشناسد، ظلم ستیزی را بلد بشود. همانند امام و یارانش عزت‌مندی را درونی کند و یادش بماند نباید روح بلندش را جز به بهشت نفروشد.
اما چه کار کنیم که کودکمان این چیزها را خوب درک کرده و عشق را حس کند؟ در ادامه به سؤالات پاسخ خواهیم گفت.
من کجای این کهکشانم؟
شک نکنید که اولین نکته در هر تربیتی، خاصه تربیت معنوی، توجه به اعتقاد و رفتار خودمان به عنوان والدین است. متربی بی‌گمان شبیه مربی می‌شود و فرزند شما آینه شماست. پس هر چیزی را که می‌خواهید در فرزندتان ببینید، خودتان باید همان‌گونه باشید. درباره عشق به امام حسین‌علیه‌السلام هم، چنین است. فراموش نکنید که عشق به تنهایی و بدون پشتیبانی معرفت، راه به جایی نمی‌برد که اگر ببرد هم عشق کور است و زمانی به بن‌بست خواهد رسید. پس مطالعه کنید. درباره این اتفاق عظیم تاریخ، درباره شخصیت بی‌نظیر امام حسین‌علیه‌السلام بخوانید و بشنوید. به همان اندازه که برای مراسم و مجالس روضه و سینه‌زنی وقت می‌گذارید برای شنیدن یک سخنرانی خوب هم زمان بگذارید. خوب شنیدن همان چیزی بود که کوفیان از آن بی‌بهره بودند که چه بسا اگر دهان‌هایشان را به وقتش بسته بودند و به سخنان امام گوش می‌دادند که می‌گفت: آیا در این هم شک دارید که من پسر پیغمبر شمایم؟ پاسخ نمی‌دادند که «اِبِشِر بالنّار٬ بشارت تو را به آتش جهنم»! تمرین کنیم که بیش از آن‌که زبان باشیم، گوش باشیم و خداوند هم در قرآن می‌فرماید: «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»
عجله نکنید
آن چیزی که در تربیت اهمیت ویژه‌ای دارد، وقت‌شناسی است. نه خیلی زود، نه خیلی دیر! نه عجول باشید که محتوایی فراتر از ذهن و درک کودک به او بدهید، نه بیخیال که آنچه نیاز است را از فرزندتان دریغ کنید.
اما بیش از آن‌که بی خیال باشیم عجولیم. می‌خواهیم کودک سه ساله‌مان مثل یک فرد بزرگسال مؤدب و با‌معرفت باشد. توقع داریم بچه‌مان آن‌قدر عاشق امام حسین‌علیه‌السلام بشود که تمام طول مراسم و روضه‌خوانی جیکش در‌نیاید و کنارمان ساکت بنشیند و سخنرانی و مداحی بشنود و عشق کند. می‌خواهیم قرآن حفظ کند، روایات را بلد باشد، نماز بخواند و... ما عجولیم و داستان را می‌خواهیم از نیمه آغاز کنیم و این ممکن نیست. داستان عشق به امام حسین‌علیه‌السلام که عشق به همه خوبی‌هاست، از عشق به خوبی‌ها آغاز می‌شود. یعنی چه؟ یعنی شما به عنوان والدین باید از همین مباحث ساده اخلاقی و دم‌دستی آغاز کنید. کودک شما اگر مفهوم درستی و راستی را بداند، اگر ادب و ضرورت آن را بفهمد، اگر کمک به دیگران را درک می‌کند و اهل کمک‌رسانی است، لاجرم عاشق امام حسین‌علیه‌السلام خواهد شد. چون امام‌علیه‌السلام یعنی همه خوبی‌ها. مگر می‌شود درستکار بود، اهل راستگویی بود، دستگیری کرد و از امام حسین‌علیه‌السلام روی برگرداند؟
یک خاطره خوب
گفتیم که محرم برای ما نعمت است که بیرونمان می‌کشد از روزمرگی و بخشی از خاطرات ما که مربوط به دوران کودکیمان است را برایمان زنده می‌کند. بخشی از حال خوب ما به کودکیمان مرتبط می‌شود که خاطراتش در ذهن ودلمان زنده است. رسالت شما هم در تربیت معنوی فرزندتان همین است. تمام تلاشتان را بکنید که از محرم که با نام امام حسین‌علیه‌السلام گره خورده است، خاطرات خوبی در ذهن فرزندتان ثبت شود. برای این مهم به چند نکته دقت کنید:
داستان‌گویی
اولین سؤال کودکتان احتمالا از شما این است که امام حسین‌علیه‌السلام کیست؟ وقتی با مراسم روضه‌خوانی یا تعزیه آشنا می‌شود، سؤالات زیادی برایش پیش می‌آید؛ از جمله پرسیدن از تک تک اصحاب و یاران امام‌علیه‌السلام؛ مثلا: علی‌اصغر‌علیه‌السلام کیست؟ حضرت عباس چه کار کرد؟
و از کیفیت اتفاقات عاشورا؛ «چرا امام حسین را کشتند؟ مگر کار بدی کرده بود؟» چرا باید کسی که کار بدی نکرده را می‌کشتند؟ مگر بچه‌ها هم می‌میرند؟ علی‌اصغر چطور شهید شد؟ و سؤالات بی‌شماری از این دست که هر چه را پاسخ بگویید با چرایی دیگر روبرو می‌شوید.
در پاسخ به سؤالات کودکان در این زمینه به این نکات دقت کنید:
1ـ پاسخ‌های نادرست ندهید. اگر نمی‌دانید یا سؤال برایتان عجیب و جدید است، مطالعه کنید یا از اهلش بپرسید.
2ـ پاسخ‌های خیلی جنایی به سؤالات ندهید. آن‌قدر که کودکتان دچار ترس و توهم شود. در حد و اندازه‌های فهم و درکش پاسخ‌ها را لطیف و قابل درک کنید.
3ـ از نقاشی کردن کمک بگیرید.
4ـ از کتاب‌هایی که در این زمینه برای کودکان نوشته شده است کمک بگیرید، البته محتوای کتاب را حتما بررسی کنید.
5ـ از تعداد سؤالات کودکان و حتی بی‌ربط بودن آن‌ها عاصی نشوید. خودتان را کنترل کنید و با صبر و حوصله باشید.
6ـ عجله نکنید و تمام معارف را یک جا به خورد کودک ندهید. برای فهمیدن و درک کردن داستان به کودکتان زمان بدهید.
بفرمایید روضه
خیلی هم خوب است که به همراه فرزندتان به مراسم روضه‌خوانی و سینه‌زنی بروید. اما نکاتی را در این زمینه باید رعایت کنید که بهترین نتیجه را بگیرید.
1ـ ساعت خواب فرزندتان را تنظیم کنید. توقع نداشته باشید که فرزندتان با بی‌خوابی و بی‌حوصلگی، بی سرو صدا در مراسم بنشیند و استفاده کند. به هر حال او کودک است.
2ـ قبل از شرکت در مراسم برایش توضیح دهید که قرار است کجا برویم و آن‌جا چه کارهایی انجام دهیم و چرا این کارها را می‌کنیم. مثلا از سینه‌زنی برایش بگویید که فلسفه‌اش چیست.
3ـ بعضی هیئات بزرگ، خیلی شلوغ‌اند و برخی والدین اصرار دارند که در صف اول این هیئات شلوغ باشند، شما به عنوان یک مادر، باید قبول کنید که با حضورتان با یک بچه سه ساله در صف اول هیئت نه ضرورت است نه به صلاح.
4ـ جایی بنشینید که گرم یا سرد نباشد و رفت و آمد به بیرون از مراسم، راحت و مقدور باشد و برای تکان خوردن لازم نباشد چندین نفر دیگر را دچار عذاب و ناراحتی کنید.
5ـ در میان مراسم دست فرزندتان را بگیرید و به بیرون از مراسم بروید و دوری بزنید تا نفس تازه کند. به هر حال کودکان حوصله محدودی دارند و نمی‌توان توقع داشت که ساعت‌ها یک جا بنشینند و صدایشان در نیاید.
6ـ با خودتان اسباب‌بازی مورد علاقه کودکتان را همراه داشته باشید. وسایلی برای نقاشی کشیدن، کمی خوراکی، یک پتوی نرم و چیزهای دیگری که برای فراهم کردن راحتی کودک لازم است.
7ـ لباس سبز به کودکتان بپوشید و برایش توضیح دهید که چرا این کار را می‌کنید مثلا یادش بیاورید که چطور روزهای سال نو لباس تمیز و تازه می‌پوشیم و لباس ما نمایانگر حالات درونی ماست و این لباس‌ها را می‌پوشیم که ادب را در مقابل اهل بیت‌سلام‌الله‌علیها رعایت کرده باشیم.
8ـ فرزندتان امام حسین‌علیه‌السلام به جز داستان پر آب چشم شهادتشان، داستان‌های دیگری هم دارند که برای کودکتان بگویید و همذات‌پنداری را در بچه‌تان بیدار کنید. مثل رعایت حجاب برای دختران، رعایت ادب نسبت به بزرگ‌ترها، محبت و عشق به پدر و مادر و...
حال و هوای خانه
در و دیوار شهر پر می‌شود از سیاهی و خیمه و علم و کتل، حال و هوای شهر عوض می‌شود و چه بهتر که این حال و هوا را به درون خانه‌تان هم بیاورید اگر شده با نصب یک پرچم به سر در خانه یا آویختن کتیبه‌ای به دیوار اتاق. فرزندتان را در این پروسه شریک کنید و برای کمک کردن تشویقش کنید.
نذری دادن هم می‌تواند بخشی از این پروسه باشد که به تقویت روحیه کمک‌رسانی و محبت به همنوع در کودکان می‌انجامد.