سحر یوسفی
سمنو علاوه بر جایگاه فرهنگی و خوراکی خود، در طب سنتی ایران هم مورد توجه قرار گرفته است و در قسمت «مفردات» کتاب‌های طب سنتی از آن به‌عنوان «نَیدَه» یاد شده است که یک لغت مصری است. «سمنوبوا» و «سمن‌بیا» نیز از دیگر نام‌های سمنو است. سمنو نه تنها در بهار و به مناسبت نوروز پخته می‌شود بلکه همانند حلوا و آش برای برآورده کردن حاجات و نذر و نیاز نیز تهیه می‌شود. با توجه به ریشه مصری کلمه «نیده»، احتمالا این ترکیب غذایی در سایر کشورها و سرزمین‌های دیگر هم یافت می‌شود.
سمنو را از عصاره جوانه گندم تازه و آرد کامل گندم تهیه مى‌کنند. سمنو خوشمزه و شیرین است و این در‌حالى است که به آن هیچ نوع ماده شیرین‌کننده اضافه نمى‌کنند. علت شیرینى آن ترکیب عصاره جوانه‌گندم با آرد کامل است که طعم شیرین به آن مى‌دهد. مواد و ویتامین‌هاى موجود در گندم و جوانه آن ارزش غذایى فراوانى دارد. سمنو به سلامت افراد و پیشگیرى از پاره‌‌اى از بیماری‌ها کمک مى‌کند. با دیگر خواص سمنو آشنا می‌شویم.
ـ سمنو داراى ویتامین‌هاى K-E-A و گروه ویتامین‌هاى B12,B8, B5, B3, B1 و مواد مهم دیگر مانند: فسفر، کرومیوم، روى، سلنیوم، آهن و مس است.
ـ سمنو مغذى و انرژى‌زا است و به ویژه براى ورزشکاران پرورش اندام بسیار مفید است.
ـ سمنو داروى طول عمر و آرامش اعصاب است. شیرافزا است از این رو هم براى مادران شیرده و هم به علت مقوى بودن براى زنان باردار بسیار مفید است. دارای اثر شفابخش در درمان سوء‌هاضمه، نازایی، سختی زایمان، سنگ کیسه‌صفرا، تأثیر‌گذار بر کندی ضربان قلب، کمک به ترمیم شکستگی استخوان و عقیم بودن و... می‌باشد.
بهتر است در زمان گرسنگی خورده شود و بعد از آن چیزی خورده نشود. (میزان کالری به ازای هر ۱ لیوان سمنو ۱۸۰ کیلو‌‌‌کالری انرژی و میزان پیاده‌روی برای سوزاندن انرژی این غذا ۱ ساعت و ۳ دقیقه و ۳۲ ثانیه است).
ـ غذای خوبی برای افراد کم‌تحرک نیست و به درد افراد پرتحرک و دارای کار بدنی زیاد می‌خورد و مصلحش سکنجبین و آب کاسنى است.
ـ از نظر گرمی و سردی، گرم بوده و در درجه اول گرمی قرار دارد. از لحاظ خشکی و تری نیز معتدل می‌باشد. از نظر افعال و خواص نیز تا حدی همانند گندم می‌باشد. سمنو شبه گندم مولد خلط صالح بوده و مسمن و یا چاق‌کننده بدن می‌باشد. همان‌طور که گندم می‌تواند باعث سُدَه شده و منافذ را مسدود کند، سمنو نیز در صورت زیاده‌روی باعث به وجود آمدن تب می‌شود.
ـ یکی از مشکلات سمنو دیرهضم بودن آن می‌باشد که با اضافه کردن دانه‌هائی مانند بادام و گردو ثقیل‌تر و دیرهضم‌تر می‌شود. برای اصلاح مشکلات ناشی از سمنو یا جلوگیری از پیش آمدن ضررها می‌توان از سکنجبین و کاسنی استفاده کرد.
ـ آهن، اسید فولیک و ویتامین‌های گروه B آن عاملی برای خون‌سازی و تنظیم هورمون‌ها بوده و می‌تواند در رفع خستگی و آرامش اعصاب تأثیر‌گذار باشد.
نکته‌ای درباره شیرینی سمنو
گندم تا زمانی‌که جوانه نزده است، مواد قند‌ی‌اش به صورت نشاسته ذخیره می‌شود و طعم شیرین ندارد، اما در فرآیند جوانه‌زنی، نشاسته تجزیه و تبدیل به واحدهای کوچک‌تری به نام مالتوز می‌شود و این‌جاست که شیرینی سمنو پدیدار می‌شود ولی برخی فروشندگان به دلیل آن‌که شیرینی سمنو طبیعی است، مصرف آن را به مبتلایان به دیابت و افراد چاق توصیه می‌کنند، اما باید بدانید در سمنو علاوه بر عصاره جوانه‌گندم از آرد کامل گندم هم استفاده می‌کنند و از این رو در هر صد گرم آن 300 کالری انرژی نهفته است، گرچه سمنو پروتئین زیاد و چربی کمی دارد، اما بیشتر حجم محصول را مواد کربوهیدراتی (قند) تشکیل می‌دهد.
البته قند آن در مقایسه با ساکاروز، شیرینی کمتری دارد، اما این دلیلی نمی‌شود که افراد در مصرف آن زیاده‌روی کنند. این قند در بدن تولید انرژی کرده و مازاد آن موجب چاقی می‌شود و برای مبتلایان به دیابت و چربی خون بالا محدودیت مصرف دارد.
توجه داشته باشید، سمنویی که به صورت فله‌ای تهیه شود، می‌تواند حاوی مقادیر زیاد شکر باشد. همچنین از خرید سمنویی که در اماکن عمومی به صورت روباز در معرض انواع آلودگی‌های ویروسی، عفونی و هوای آلوده به سرب و جیوه است، اجتناب کنید. سمنو به دلیل بافت چسبناک مستعد پذیرش انواع آلودگی‌ها بوده و طعم ترشیدگی و مزه کپک نشان‌دهنده فساد آن است.