مریم کمالی نژاد
از کی طبیعی بودن و تفاوت، دیگر به نظرمان زیبا نیامد؟ گمان نکنم کسی پیدا بشود که بتواند این مرز را دقیق و روشن پیدا کند. این روزها ولی، همه‌مان می‌دانیم که حس زیبایی شناسی‌مان دستمالی شده. همه‌مان انگار که با یک چشم دنیا و آدم‌ها را می‌بینیم و زیبایی تعریفی دارد که آن را صاحبان سرمایه برایمان تعریف کرده‌اند. بینی‌های یک مدل، عروسکی، سربالا، هیکل‌های باریک، رنگ پوست روشن، چشم‌های که به زور عمل جراحی می‌خواهیم مدلی خاص و یک شکل به آن بدهیم. ما دیگر به آن قیافه طبیعی و تفاوت‌هایی که با هم داشتیم احترام نمی‌گذاریم. خودمان را قبول نداریم. می‌خواهیم شکل دیگری باشیم. چه شکلی؟ همان چیزی که روزانه از شبکه‌های اجتماعی می‌خوانیم و می‌بینیم، آن گونه که شبکه‌های ماهواره و تلویزیون به ما می‌گویند: «این است زیبایی و جز این نیست»
با این تفاسیر چه توقعی داریم که دختران نوجوان‌مان چهره معصومشان را زیر آرایش‌های غلیط و تیپ‌های عجیب و غریب پنهان نکنند. آن‌ها به ما نگاه می‌کنند، به جامعه‌شان! راه سختی در پیش دارید اما شدنی است؛ اگر مسیر تربیتی‌تان را درست طی کنید، با این مشکلات روبه رو نخواهید شد چرا که بخشی از مسأله «آرایش کردن دختران نوجوان» تربیتی است و بخشی از آن مربوط به سن و سال که می‌توان بهترین برخورد را با آن داشت. ما در ادامه به دلایل روی آوردن دختران جوان و نوجوان به آرایش کردن و نوع برخورد درست والدین با آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
شناخت مسأله
راه درست حل مسأله از شناخت دقیق دلایل آن می‌گذرد. یعنی اگر شما دلایل را بدانید، راهکارها زود و دقیق خودشان را نشان می‌دهند و سردرگمی و اشتباه کمتر به سراغتان می‌آید. ضمن این که اگر پیش از آن که فرزندمان به سنین بلوغ برسد و به دام برخی از این مسائل بیفتد، تصور روشنی از ماجرا داشته باشیم، هم سیستم تربیتی‌مان را بهتر می‌چینیم و هم اگر با آن مواجه شدیم، غافلگیر و دست پاچه نمی‌شویم. ما بنا را بر این گذاشته‌ایم که شما به عنوان والد می‌دانید که آرایش کردن غیرعرفی چه صدماتی به روح و جسم دختر نوجوانتان وارد میکند. اگر این مسأله را نمیدانید یا قبول ندارید، بهتر است پیش از خواندن این یادداشت، درباره اش مطالعه کنید.
چرا آرایش می‌کنی؟
دیده شدن:
خود ما هم سن و سالی ازمان گذشته و ازدواج کرده و بچه‌دار شده‌ایم، نمی‌توانیم بگوییم نظر دیگران به هیچ عنوان برایمان مهم نیست. نوجوان بیش از هر برهه سنی دیگر به قضاوت و نظر دیگران اهمیت می‌دهد. او دلش میخواهد ستایش شود و دیگران او را زیبا توصیف کنند. دختر نوجوان ما مشغول هویت‌یابی است و زیبا بودن را بخشی از هویت زنانه‌اش می‌داند. او گمان میکند در صورتی که طبق معیارهای رایج جامعه زیبا به نظر برسد، می‌تواند اثر مثبتی بر دیگران گذاشته و قضاوت و نگاه‌های ستایشگرانه آن‌ها را برانگیزد.
علاج واقعه
با «نیاز به دیده شدن» نجنگید. این یک مسأله غریزی است. بهتر است دیده شدن را از کودکی برای فرزندتان سالم و درست تعریف کنید. اگر صاحب یک دختربچه هستید، تشویق‌هایتان را مختص به ظاهر و قیافه‌اش نکنید. «به به چه دختر خشگلی»، «وای چه موهای زیبایی» و ... نه اینکه این جملات را نگویید، بگویید، اما سعی کنید زیبایی عقل و اخلاق را هم در نظر بگیرید که «از این که مادر دختر مؤدبی مثل تو هستم خیلی خوشحالم»، «همیشه از اینکه اینقدر خوب درک می‌کنی و می‌فهمی بهت افتخار میکنم». با این جملات به فرزندانمان می‌گوییم که ما او را می‌بینیم، نه فقط ظاهرش را که عقل و اخلاق و بقیه داشته‌هایش را هم در نظر داریم و اتفاقا از ظاهر زیبا برایمان مهمتر است.
برای تقویت بخش‌های دیگری که می‌تواند باعث دیده شدن نوجوان بشود زمان گذاشته و برنامه داشته باشید. یک مهارت خاص، موفقیت‌های تحصیلی، مهارتهای هنری، مطالعاتی و... در واقع با این کارها تمرکز را از ظاهر که به اندازه کافی برای نوجوان مشغولیت برانگیز است، به سمت دیگری متمایل می‌کنید.
من راضی نیستم
نوجوانی که زیاد آرایش میکند در واقع دارد غیرمستقیم به همه می‌گوید: «من از آن چه هستم راضی نیستم، باید بهتر باشم» او رضایت، شادمانی و اعتماد به نفس را در لوازم آرایشش جستجو میکند. نتیجه یک پژوهش نشان می‌دهد 87 درصد از زنان ایرانی از ظاهر خود ناراضی و به دنبال راهی برای جبران آن هستند.
فرزندتان را در هر سن و سالی که هست، به خاطر ظاهرش سرزنش نکنید. اگر در دوران بلوغ است و زیبایی‌هایش، به خاطر جوش‌های صورت، بزرگ شدن بینی، رنگ پوست و... به گمان شما یا دیگران کم‌رنگ شده، به رویش نیاورید. مدام به خاطرش نیاورید که «بچه بود خیلی ناز بود، یهو قیافه‌اش برگشت»
از خودمان شروع کنیم
اگر خودتان مادری هستید که دست به آرایشید. عمل‌های جراحی زیبایی را یک درمیان انجام داده اید یا خواهید داد. مردم را معمولا به خاطر ظاهرشان تکریم یا سرزنش می‌کنید و قضاوت‌هایتان اغلب رنگ و بوی ظاهری دارد و بعد از هر مراسم عروسی حتما می‌گویید که «عروس خیلی سرتر بود، یا حیف این از این داماد چقدر عروس زشت بود» اگر مدام تحت‌تأثیر تبلیغات ماهواره‌ای زیبایی را تنها در معیارهای خاص تبلیغاتی می‌بینید، دختر نوجوان شما چیزی بیش از ظاهر را نخواهد دید. بهتر است افکارتان را از نو بسازید. شادمانی، اعتماد به نفس، اخلاق، مهربانی، اعتماد و... ربطی به زیبایی ندارد. همه ما به قدر کافی و لازم زیبا هستیم. طبیعی بودن ما اوج زیبایی است.
اجازه دهید فرزندتان معیارهای واقعی‌تری برای قضاوت خود و دیگران داشته باشد و شما آن کسی هستید که این معیارها را به او می‌آموزید و به او قدرت تحلیل می‌دهید.
این یک انتقام است
سیستم تربیتی‌تان چه مدلی است؟ خیلی سخت‌گیرید و اجازه نمی‌داده و نمی‌دهید که فرزندتان بدون اجازه شما قدم از قدم بردارد. مدام در حال امر و نهی هستید؟ آن قدر مستبدید که فرزندتان برای گفتگو با شما دچار ترس است؟ اگر یک فرزند بله قربان‌گو دارید که همیشه مثل یک برده سرش را پایین انداخته و هرچه شما گفته‌اید را از روی ترس، انجام داده است، بدانید که به زودی فرزندتان جایی طغیان خواهد کرد. سیستم تربیتی سختگیرانه و مستبدانه نتیجه‌ای جز طغیان فرزند نخواهد داشت و احساس پیروزی و رضایت شما تا اوان نوجوانی فرزند بیشتر دوام نخواهد داشت.
در دختران نوجوان این طغیان معمولا به این شکل بروز میکند؛ آرایش‌های غلیظ، تیپ‌های عجیب و غریب، چاقی یا لاغری مفرط و هرآنچه که شما تا به حال او را از آن برحذر داشته‌اید و به آن حساسیت دارید. آن‌ها با ظاهرشان ناخودآگاه همان کاری را می‌کنند که شما بدتان می‌آید و این طور اعتراضشان را به گوش شما می‌رسانند.
چه کنیم؟
همراه و همدل باشید
با فرزندتان همدل باشید. تربیت‌تان آن قدر سختگیرانه نباشد که خانه با پادگان نظامی تفاوت چندانی نکند. گفتگو کردن با نوجوان را فراموش نکنید. مهارت گوش کردن فعال را فرا بگیرید. وقتی که فرزندتان با شما صحبت میکند حواستان را به تلویزیون، موبایل، روزنامه و... ندهید. با او همدل و همراه باشید. آن قدر همراه که اگر روزی دلش لوازم آرایش خواست آن را با شما مطرح کند و بتوانید با هم منطقی درباره‌اش صحبت و تحقیق کنید.
سریعا موضع مخالف نگیرید
اگر یک روز بی‌مقدمه روی صورت دخترتان اثر رژلب دیدید، اگر زمانی رد کرم‌پودر بر پوستش مشاهده کردید، یا متوجه شدید که با دوستانش قبل از خروج از مدرسه آرایش می‌کنند، لازم نیست زمین و زمان را به هم بکوبید و دعوا راه بیندازید. کنار فرزندتان بنشینید و ازش بپرسید که چرا دوست دارد از رژلب استفاده کند. بدون دست پاچگی، بدون سرزنش و قضاوت با آرامش و مهربانی صحبت کنید و مطمئن باشید باب صحبت باز می‌شود.
رفت و آمدهایتان را کنترل کنید
نوجوان به دنبال قهرمان و الگویابی است. سری به شبکه‌های اجتماعی بزنید، صفحات مربوط به بازیگران و خواننده ها و ورزشکارها را ببینید، نظرات را بخوانید، همه‌ی قربان‌صدقه‌ها و فن‌پیچ‌ها مربوط به سنین نوجوانی است. هم دوست دارد که قهرمان پیدا کند و هم خیلی زود سعی دارد که خودش را به قهرمانش شبیه کنید. درباره قهرمان فرزندتان دقیق باشید. رفت و آمدهایتان با آدم‌هایی که رفتار و ظاهرشان را برای نوجوان سالم نمیدانید، کنترل کنید.
الگوهای مناسب را به فرزندتان معرفی کنید. آن‌ها چشم‌شان به دهان شما و اطرافیانشان است. چطور می‌شود که همین یک دهه قبل، قهرمانان ما از میان شهدا انتخاب می‌شدند، چون جامعه و اطرافیان به این سمت گرایش داشتند. جهان معاصر فرزندتان را هوشمندانه کنترل کنید.
افرادی که در خانواده و اجتماع مذهبی زندگی و رفت و آمد می‌کنند، ارزش‌هایشان هم متفاوت است و کمتر تحت فشار اجتماع به سمت آرایش کردن و آراستن غیرطبیعی متمایلند. در میان این گونه جمع‌ها سادگی مقبولیت بیشتری دارد و تمرکز بر معنویات بیش از ظاهر است و تمیزی و آراستگی طبیعی بیش از آراستن مصنوعی مورد قبول واقع می‌شود. پس سعی کنید با فرزندتان در میان گروه‌هایی رفت و آمد داشته باشید که چنین خصوصیاتی دارند. در این حالت از لحاظ الگویابی و قهرمان‌سازی هم مشکلات کمتری برای نوجوانتان پیش می‌آید.
سیراب محبت
فرزندتان را از محبت سیراب کنید. چه محبت‌های ظاهری و چه محبت‌های غیرظاهری. دست از قربان صدقه رفتن و در آغوش کشیدن دختر نوجوانتان نکشید فقط به این دلیل که دیگر بزرگ شده و لوس می‌شود. اگر خواهر و برادر کوچکتری دارد و مدام توی سرو کله هم می‌زنند، سعی کنید بیشتر طرف دختر نوجوانتان را بگیرید. در عین حال که اجازه نمی‌دهید به خواهر و برادرش آسیب جدی وارد کند.
از مضرات استفاده از لوازم آرایش صحبت کنید؛ آرایش کردن باعث پیری زودرس در زنان می‌شود، خاصه آن‌هایی که از نوجوانی آن را شروع کرده‌اند. تحقیقی درباره نحوه ساخت لوازم آرایش، مواد مصرفی آن‌ها و تأثیری که بر پوست و سلامت جسم دارند بکنید و نتیجه آن را با دخترتان بررسی کنید.