سحر یوسفی
با فرارسیدن فصل پاییز غم و غصه‌هایتان را به برگ‌های پاییزی بسپارید تا با برگ ریزان بریزد. هر فصل سال، دارای مزاج خاصی است و بر همین اساس، لازم است توصیه‌ها و تدابیر خاصی را برای حفظ تندرستی و پیشگیری از بروز بیماری‌ها و یا به حداقل رساندن عوارض و پیامدهای آنها به کار بست. بیشتر حکمای ایرانی، طبیعت پاییز را سرد و خشک دانسته‌اند. البته مزاج فصل پاییز بر اساس ارتفاع منطقه، عرض جغرافیایی، نوع خاک، میزان بارندگی و رطوبت، فاصله تا دریا، نوع بادها، وجود یا عدم وجود کوه‌ها و... متغیر است و آنچه گفته شد، مزاج معمول این فصل در منطقه معتدل و در قیاس با دیگر فصول است.
پاییز و مزاج‌ها
هر فصل از سال، برای کسانی که مزاج آنها با آن فصل متناسب است، بهتر است و برای مزاج غیرمتناسب، ناسازگار می‌باشد. پاییز نیز با مزاج سرد و خشک خود، برای افراد با مزاج گرم و تر، مناسب‌تر است و برای افراد با مزاج یا سوءمزاج سرد و خشک، مناسب نیست و می‌تواند موجب تشدید علائم و بروز برخی بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های سرد و خشک شود. پس می‌توان نتیجه گرفت این فصل چندان مناسب حال سالمندان و افرادی که بیماری‌هایی با طبیعت سرد و خشک دارند نیست.
پاییز و بیماری‌ها
علت بروز و ظهور زیاد بیماری‌ها در فصل پاییز را می‌توان متغیر بودن هوا در طول روز، وجود مواد زاید باقی‌مانده در بدن از فصل تابستان به جهت خوردن میوه های زیاد، ضعف قوت، کاهش تحلیل و دفع مواد زاید به علت سردی هوا و... دانست. برخی بیماری‌های شایع در فصل پاییز عبارتند از خارش پوست، اگزما، شوره سر، ترک پوست، دردهای مفاصل، درد و بزرگی طحال، ادرار قطره‌ای، سخت‌ادراری، کم‌خونی، وسواس، افسردگی، ورم لوزه‌ها، دردهای سیاتیکی، انسدادهای گوارشی و بیماری‌های ریوی.
تدابیر خوب در این فصل که موجب تندرستی بیشتر و پیشگیری از بیماری‌ها می‌شوند عبارتند از: استفاده از عطرهای معتدل، حمام یک روز در میان با آب نیم‌گرم، چرب کردن بدن با روغن‌های مناسب مانند بنفشه، بادام تلخ، پوشش مناسب در طول روز متناسب با ساعت روز، پوشاندن سر به‌ویژه در هنگام خواب.
نکته: برای جلوگیری از خشکی پوست از روغن بادام شیرین، زیتون و بنفشه جهت چرب کردن پوست استفاده شود.
غذاهای پاییزی
باید توجه داشت که در فصول سرد سال، برخلاف فصول گرم، دستگاه گوارش انسان قوی‌تر می‌شود و بهتر است از غذاهای سنگین‌تر استفاده شود. مصرف سنتی حلیم، آش‌ها، آبگوشت‌ها، کله‌پاچه و... در فصل پاییز و زمستان از همین آموزه پزشکی ـ بهداشتی ناشی می‌شود که باز هم متأسفانه امروزه فراموش شده و مردم ما بدون توجه به شرایط فصل و اقلیم و سن و مزاج خود می‌خورند و می‌آشامند و در نتیجه می‌بینیم در فصل تابستان برخی مرکبات در دسترس هستند و اتفاقاً بهای بالاتری هم دارند یا مصرف حلیم گندم و کله‌پاچه و آبگوشت در ظهرهای گرم تابستان شایع شده است و در مقابل در روزهای سرد سال، مردم ما از هندوانه و گوجه و خیار و لبنیات زیاد دست نمی‌کشند!
همان‌طور که انسان‌ها و فصل‌ها دارای مزاج‌های خاص خود هستند، غذاها هم دارای مزاج می‌باشند. بر اساس آنچه گفته شد می‌توان فهمید که در هر فصل نیز لازم است از غذاهای مناسب آن فصل بهره برد و غذاهای نامناسب را کنار گذاشت.
توصیه می‌شود، در این فصل خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های مایل به گرمی و تری مانند گوشت گوسفند، خربزه شیرین، مویز، هویج، زیتون، خرما، عسل، شیرینی‌های طبیعی، حلوای طبیعی، مرباهای طبیعی از میوه‌های مناسب، شربت عسل، مغز خشکبار به ویژه بادام درختی، آش کدو حلوایی و آش شلغم بیشتر مصرف شوند. بهترین میوه‌های فصل پاییز نیز انار میخوش، انگور، انجیر، سیب، به، گلابی هستند.
لیست ممنوعه
غذاهایی مانند گوشت گاو و گوساله، کنسروها و کمپوت‌ها، سوسیس و کالباس و فست‌فودها، ادویه‌های تند و تیز، ترشی‌ها، سرخ‌کردنی‌ها، بادمجان، عدس، قارچ، پنیر شور، ماست و دوغ ترش، کشک، کلم و گل‌کلم، رب و سس‌ها، غذاهای مانده و گوشت نمک‌سود، چای پررنگ، یخ، شوری‌ها، چیپس و پفک، از آن‌جا که به خشکی مزاج بدن دامن می‌زنند، برای فصل پاییز خصوصا افراد سودایی مزاج نامناسب هستند.
از سوی دیگر در این فصل باید از زیاده‌روی در مصرف میوه‌های سرد و تر تابستانی، لبنیات، قهوه، نسکافه و کاکائو نیز پرهیز کرد.
چای‌های مناسب فصل پاییز
· چای بنفشه همراه یک قاشق غذاخوری عسل
· چای نعنا، پونه، آویشن و مرزنجوش به همراه یک قاشق غذاخوری عسل برای درمان زکام و سرماخوردگی
· چای پنیرک و خطمی به همراه عسل برای درمان سرفههای خشک