مهربان بودن و مهربانی کردن را بیشتر به ذات کودکان ارجاع می‌دهیم. «کودک مهربانی است، از بچگی دلسوز و مهربان‌تر از برادرش بود» به دلیل همین پیش فرض ذهنی، در مورد آموزش مهربانی کردن، ممکن است کمتر برنامه ای داشته باشیم. به کودک می‌آموزیم چطور چاقو چنگال را دست بگیرد یا با مداد بنویسد اما مهربانی کردن را فراموش می‌کنیم یا امری ذاتی و غریزی می‌پنداریمش. برخی از والدین هم نگرانند که فرزندشان زیادی مهربان و دلسوز از آب دربیاید و نتواند در دنیای پر از رقابت امروز، گلیمش را از آب بکشد و بخاطر دل مهربانش کلاه سرش برود.
چرا باید مهربانی را آموزش داد؟
اما تحقیقات می‌گویند آموزش مهربانی اثر مثبتی در جنبه‌های مختلف زندگی کودک دارد، از سلامت روان و ارتباطات اجتماعی گرفته تا زندگی تحصیلی و دانشگاهی او. با آموزش مهربانی است که عزت نفس و انگیزه یادگیری در کودک افزایش پیدا میکند. کمتر به سمت زورگویی و خشونت تمایل پیدا می‌کنند و در نتیجه به دلیل رفتار مهربانانه‌شان، بیشتر مورد قبول هم‌سالان قرار می‌گیرند، پس روابط اجتماعی بهتری را هم رقم خواهند زد.
الگوی مهربانی
البته نباید فراموش کنیم که رفتار مهربانانه پدر و مادر، بزرگ‌ترین آموزش به کودک محسوب می‌شود. فرزند شما قبل از اینکه آموزش‌های کلامی‌و زبانی را یاد بگیرد، به تقلید رفتار والدینش اقدام میکند. پس قدم اول رفتارهای مهربان با کودک و دیگران است تا او بیاموزد که چطور مهربان، دلسوز و سخاوتمند باشد. پس از این خوب است که گام‌های تربیتی و فرصت‌های مختلف را در اختیار کودکان قرار دهیم تا مهربانی را لمس کرده و آن را بیاموزند.
مشارکت کودکان در کارهای بشردوستانه
لازم نیست حتما کودک خود را مجبور کنید که برای نیازمندان پول جمع کند، چرا که کودک نسبت به این رفتار، درک چندانی ندارد. اما کارهای دیگری را می‌توانید به کودکتان پیشنهاد بدهید که با مشارکتش در آنها، مهربانی را خواهد آموخت و چه خوب است که هنگام اهدای کمک، کودک نیز مشارکت داشته باشد.
· گلدان کوچکی در نظر بگیرید و تخم سبزیجات را در آن بکارید، به کودکتان آموزش دهید که چطور از این گلدان مراقبت کند، پس از مدتی که سبزی‌ها به رشد خوبی رسیدند، از کودک بخواهید که دسترنجش را علاوه بر خانواده به دیگران هم هدیه دهد.
· اسباب بازی‌هایی که بخش بزرگی از اتاق کودک را اشغال کرده اند، می‌توانند برای هدیه دادن، گزینه مناسبی باشند. اسباب بازی‌های که دیگر به آنها احتیاجی ندارد یا هر کدام را که خودش انتخاب میکند جمع‌آوری کرده و به کودکان نیازمند یا خیریه‌های مرتبط اهدا کنید.
· یک وعده غذایی درست کنید و کودک را در جریان قرار دهید که آن را برای همسایه سالخورده یا کودکان کم بضاعت دیگری درست کرده اید و از او بخواهید که غذا را به دستشان برساند.
· درست کردن کتابخانه مورد علاقه اغلب کودکان و والدین است، بخشیدن کتاب کاری است که اغلب انجامش نمی‌دهیم، از کودک بخواهید کتاب‌هایی را که خودش انتخاب میکند به کتابخانه ببخشد.
پیام تشکرآمیز
کودکتان شبی را با خانواده‌ای دیگر از نزدیکان گذرانده است و حسابی به او خوش گذشته، از او بخواهید که با پیامی‌تشکر آمیز، مهربانی و قدردانی‌اش را به گوش آنها برساند.
این کار می‌تواند در مورد همه کسانی که به کودک علاقه دارند و یا برای او کاری را انجام داده اند، انجام شود.
· کودک را تشویق کنید تا برای مادربزرگش یک کارت هدیه درست کند. یا پیامی‌محبت آمیز برای معلمش بفرستد.
· کودک می‌تواند با تقدیم شاخه گلی به پزشک، پلیس، پاکبان و دیگران از آنها قدردانی کرده و محبتش را نشان دهد.
کمک به انجام کار دیگری
ممکن است در اطرافتان فردی زندگی کند که برای انجام دادن کارهای شخصی‌اش نیاز به کمک داشته باشد. مادربزرگی که لازم است هر روز به او رسیدگی شود، همسایه‌ای که برای خرید روزانه نان به کمک شما احتیاج دارد، مادر بچه‌داری که لازم دارد فقط چند ساعت از کودکش مراقبت شود و. ..! با کمک به دیگران به کودک می‌آموزیم که نیازهای افراد را به رسمیت بشناسد و او نیز با مهربانی به کمک دیگران بشتابد؛
· به کودک توضیح دهید که مادربزرگش به سختی می‌تواند توی صف نانوایی بایستد، پس ما برای او نان می‌خریم و به دستش می‌رسانیم. این کار را می‌توانید به کمک کودک یا با همراهی خانواده انجام دهید.
· به کودک آموزش دهید که به خواهر یا برادر بزرگ‌تر یا کوچکترش کمک کند. به طور مثال وقتی که خواهر بزرگ‌تر به مدرسه رفته، می‌توانیم کتابخانه اش را مرتب کنیم. یا زمانی که از راه می‌رسد با لیوان آبی که به دستش می‌دهیم، او را خوشحال کنیم.
مهربانی و مراقبت از حیوانات
کودکان اغلب با حیوانات رفتار خوبی دارند. کمتر دچار فوبیا و ترس از آنها هستند که می‌بایست درمورد درنده خویی برخی از آنها، آگاه شوند و ما در مطلبی مجزا این مسئله را کاملا بررسی کردیم. اما به کودک آموزش دهیم که با حیوانات مهربان باشد، به آنها آسیبی نرساند و حتی اگر می‌تواند از آنها در محیط زندگی خودشان مراقبت کند.
· از سگ‌هایی که در کوه و بیان هستند و گرسنه و سرگردان اند را می‌توان با خوراکی دادن به آنها مراقبت و مهربانی کرد.
· پرندگانی که در سرمای زمستان به خود می‌لرزند را می‌توان با ریختن خرده‌های برنج و نان و یا درست کردن لانه درختی، کمک کرد.
هدیه دادن
فرزندتان را تشویق کنید تا هدایای کوچکی بسازد که می‌تواند به دیگران هدیه بدهد. هدیه می‌تواند یک کاردستی کوچک یا نقاشی باشد. آنها را تشویق کنید که هدیه دادن را به بخشی از زندگی‌شان تبدیل کنند که از آن لذت می‌برند.
· وسایل نقاشی و یا کاردستی را در اختیار کودک قرار دهید تا یک کارت درست کند و به نزدیکانش هدیه دهد.
· به جای تشویق کودک به ردیف کردن آرزوها یا پرسیدن سوال در آینده می‌خواهی چه کاره شوی! به او کمک کنید تا لیستی از رفتارهای محبت آمیز و هدایای خانگی که می‌تواند آن را به دیگران هدیه دهد، تهیه کند.
· نام نزدیکان و آشنایان و اعضای خانواده کودک را روی کاغذ بنویسید، کاغذها را در شیشه بگذارید و هفته ای یکبار نام یکی با به کمک کودکتان از شیشه بیرون بیاورید و برای آن شخص هدیه‌ای تهیه کنید.
از دیگران تعریف کنید
مهربانی کردن شامل لبخند زدن و تعریف کردن از زیبایی‌های دیگران هم هست. به فرزند خود بیاموزید که آنچه زیباست را به زبان بیاورد و از آن تمجید کند. معمولا کودکان در این زمینه از والدینشان الگوبرداری می‌کنند، پس حواستان باشد که شما نیز خوبی و زیبایی دیگران را به زبان بیاورید؛
· از کودکتان بخواهید امروز به خواهر یا برادر بزرگ‌ترش بگوید که چقدر موهایش را که کوتاه کرده، زیبا به نظر می‌رسد.
· وقتی وسیله ای نو یا لباسی تازه می‌خرید، از آن تعریف کنید و خوشحالی‌تان را به زبان بیاورید؛ کتابی که تازه خریدم رو خیلی دوست دارم. «از کتونی‌هام، خیلی خوشم میاد»
تشویق کردن
تشویق کردن را فراموش نکنید. طبیعت مهربانی که در رفتارهای تشویق‌آمیز نهفته است، می‌تواند آموزش خوبی برای کودکان محسوب شود. هم کودکتان را تشویق کنید و هم از تشویق کردن دیگران برای ابراز محبت استفاده کنید.
· به کودکتان بگویید به پاس مهربانی خانم همسایه که برایتان میوه فرستاده، می‌خواهید از او هم تقدیر کنید و او را بابت کارش تشویق کنید، از کودک بخواهید که برای این کار ایده بدهد.
· به کودک بگویید که بابت رفتارهای مهربانانه‌اش به او افتخار می‌کنید. البته تنها به گفتن اکتفا نکرده و مهربانی فیزیکی را با در آغوش کشیدن او به نمایش بگذارید.
رفتارهای نامهربانانه کودک را تحلیل کنید
کودکان بسیاری هستند که به کتک زدن، گاز گرفتن یا عدم تمایل به مهربانی کردن، شناخته می‌شوند. رفتارهای کودک می‌بایست تحلیل شده و برای او مرز قائل شوید. هرگز نسبت به رفتارهای نامهربانانه و پرخاشگرانه کودک بی تفاوت رفتار نکرده و نگویید بزرگ می‌شود و از سرش می‌افتد. به او بگویید: «ما حق نداریم دیگران را کتک بزنیم یا گاز بگیریم» و کمک کنید تا او بتواند رفتار همدلانه را تجربه کند: «وقتی موهای دوستت رو می‌کشی، خیلی دردش میاد، خیلی زیاد، می‌تونی تصور کنی چقدر درد می‌کشه؟» و در نهایت انتظارتان را نسبت به کودک بیان کنید: «خیلی دوست دارم امروز ببینم چه رفتار مهربونی با دوستت داری» «منتظرم ببینم چطور دل دوستت رو به دست میاری»