تنبیه کودکان 2 ساله

مریم کمالی‌نژاد

کودکان پنج‌ساله و بالاتر، کلمات و جملات ما را خوب درک می‌کنند. آن‌ها می‌توانند احساساتشان را در قالب جملات کوتاه بیان کنند. جهان اطراف را بهتر شناخته‌اند و به‌طور کلی، ارتباط با کودک پنج‌ساله به‌مراتب راحت‌تر از ارتباط با یک کودک یک یا دوساله است. در حالی که گمان می‌کنیم عکس این مسئله صادق است.

کودک یک یا دو ساله، هنوز، صحیح و بدون غلط نمی‌تواند صحبت کند. احساساتش را خوب نمی‌شناسد و در کنترل آن‌ها دچار مشکل است. ممکن است رفتارهای پدر و مادر را اشتباه تفسیر کند، او هنوز با فرهنگ و عرف ارتباط روشنی ندارد و از نظم و مسئولیت و دیگر چالش‌‌‌‌های انسانی بی‌خبر است. بنابراین برای فهماندن اشتباه به کودک یک‌ساله، می‌بایست روش‌‌‌‌های خاصی را در پیش بگیریم. او مثل پنج‌ساله و بالاتر نیست که جملات شما را در همان لحظه نخست درک و درست تفسیر کند. بنابراین تنبیه کردن کودکان نوپا، روش‌‌‌‌های خودش را دارد. با ما همراه باشید تا در این مورد صحبت کنیم.

خوب و بد

کودک نوپا هنوز به‌اندازه کافی برای رویارویی با عواقب کارهایش، آماده نیست اما چاره‌ای جز آموزش خوب و بد به او نداریم. به همین دلیل است که تربیت یک کودک دوساله به‌مراتب سخت‌تر از کودکان بزرگ‌تر است.

کودک نوپا، نسبت به کودکان بزرگ‌تر آستانه تحمل پایین‌تری دارد، بنابراین خیلی زود شروع به گریه کردن یا جیغ زدن می‌کند و معمولا برای بازگشت به آرامش قبلی خود به کمک والدینش احتیاج دارد. در حالی که کودکان بزرگ‌تر دیرتر تحریک می‌شوند و می‌توانند به‌تنهایی آرامششان را به دست آورند.

همه‌چیز را لمس کن

کودکان نوپا (یک و دو ساله) از طریق لامسه به شناخت جهان اطرافشان دست می‌زنند. همه‌چیز را لمس می‌کنند تا ماهیتش را دریابند و بشناسندش. پس عجیب نیست که به‌محض شروع زمستان، می‌بینیم که دستان کودکان نوپایمان از سوختگی با وسایل گرمایشی، تاول زده است. وظیفه والدین است که به کودک یاد بدهند چطور امنیتش را در هنگام لمس اشیا حفظ کند.

فقط «نه»

کودکان کوچک‌تر که هنوز مهارت‌های کلامی ‌چندانی هم ندارند، استقلال ویژه‌ای در خودشان احساس می‌کنند و می‌خواهند آن را به همه اعلام کنند؛ بنابراین بیشترین چیزی که از کودکان دوساله‌تان می‌شنوید «نه» است. «نه»‌‌‌‌های کودک دوساله به معنای مخالفت همه‌جانبه و یا لجبازی با والدین نیست، این تنها ندای استقلال کودک است که باید جدی گرفته شده و به آن احترام بگذارید.

دروغ نگو

کودکان نوپا دروغ می‌گویند. معمولا در دفاع از خودشان دروغ‌‌‌‌هایی می‌گویند که با دروغ‌‌‌‌های بزرگسالان تفاوت‌‌‌‌های زیادی دارد. وقتی از کودکتان می‌پرسید: تو گلدان را شکستی؟ و او می‌گوید: نه! ممکن است که «نه» کودک در مقابل لحن صدای شما و یا زبان بدنی که نشانه تنبیه در آن هویداست، باشد. به‌خاطر داشته باشید که کودک دوساله هنوز آن‌قدرها به زبان مسلط نیست که بتواند احساساتش را بیان کند.

کتک‌کاری

همان طور که گفته شد کودکان نوپا هنوز آن‌قدر به زبان مسلط نیستند و به تفکر و مهارت‌‌‌‌های حل‌مسئله مجهز نشده‌اند که بتوانند مشکلاتشان را مسالمت‌آمیز حل کنند، بنابراین به پرخاشگری و کتک‌کاری روی می‌آورند. وقتی که کسی اذیتشان می‌کند یا کاری که دوست ندارند را انجام می‌دهد، او را گاز می‌گیرند یا چیزی را به سمتش پرتاب می‌کنند. این رفتارها برای کودک دوساله طبیعی است نباید به او برچسب قلدری یا پرخاشگری بزنید.

استراتژی‌‌‌‌های انضباطی برای کودکان نوپا

کودکان نوپا، خیلی زود قوانین شما را فراموش می‌کنند. آن‌ها نمی‌خواهند با شما لجبازی کنند، بلکه هنوز زیادی تازه کارند. پس چند قانون کوتاه، ساده و خانگی وضع کنید و هر روز آن‌ها را برای کودک اجرا کرده و یادآوری کنید. کودکان نوپا نیاز به تکرار دارند.

به کودک کمک کنید

بسیاری از اوقات کودک نوپای شما در مقابل اوامرتان، گیج است. او دقیقا نمی‌داند باید چه کار کند که عین گفته‌‌‌‌های شما را اجرا کرده باشد. زمانی که به کودک می‌گوید: «از پسرخاله‌ات عذرخواهی کن» او کلا نمی‌داند عذرخواهی چیست. پس باید بروید، دست کودکتان را بگیرید، توی دست پسرخاله‌اش بگذارید تا آن‌ها هم را در آغوش بگیرند، ببوسند و ببخشند.

آماده نیست

گاهی اوقات کودک شما برای انجام رفتارهایی که از او انتظار دارید، آماده نیست. فقط همین! لازم است که او را زودتر از محیط خارج کنید. مثلا به کودکتان گفته اید که «وقتی رفتیم خونه ی خاله، لطفا مراقب رفتارت باش و اذیت نکن» او اصلا نمی‌داند چطور باید مراقب رفتارش باشد و از طرفی خوراکی‌‌‌‌های روی میز حسابی او را هیجان زده کرده اند و رفتارش مناسب اوامر شما نیست. بهتر است که کودکتان را از محیط خارج کرده و دوباره امتحان کنید. این بار کودک را با جملات ساده، کاملا روشن و دقیق به محیط تازه بفرستید.

کودکتان را تشویق کنید

هرگز توجه کرده‌اید که تشویق می‌تواند یک استراتژی تنبیهی باشد؟ به‌جای تنبیه کردن، می‌توانید رفتار خوب کودک را تحسین کنید. با تشویق کردن کودک رفتارهای خوبش را تکرار میکند. در تشویق کردن سخت‌گیر نباشید، کودک شما قرار نیست برای تشویق شدن کار خارق العاده‌ای انجام دهد. همین که توانسته چند دقیقه بی‌سروصدا بازی کند، شایسته تقدیر است.

توجه نکنید

گاهی هم لازم است که توجه‌تان را از کودک بردارید. معمولا کودکان دوساله علاقه عجیبی به جلب توجه دارند. آن‌ها دست به هر کاری می‌زنند تا توجه اطرافیان را جلب کنند و این کارها می‌تواند پرخاشگری، خرابکاری، فحش دادن و‌‌‌... باشد. کارهایی که به هیچ عنوان پسندیده نیستند. اما به محض اینکه به آن‌ها توجه کنید، هر نوع توجهی، مثبت یا منفی، آن را به حساب تشویق گذاشته و ادامه می‌دهند. پس گاهی لازم است که ناسازگاری‌‌‌‌های کوچک آن‌ها را نادیده بگیرید و به‌محض اینکه کودک رفتار بدش را متوقف کرد، توجه‌تان را از سر بگیرید. مثلا کودکی که به‌جای سکوت و آماده شدن برای رفتن به پارک در حال بالا و پایین پریدن از مبل‌‌‌‌هاست، را نادیده بگیرید، همین که کودک آرام شد به او بگویید: «چه خوب، انگار آرام شدی و آماده پارک رفتنی»

توجه داشته باشید که اگر کودکتان به دلیل گرسنگی یا خستگی بدرفتاری می‌کند، نادیده گرفتنش مشکلی را حل نخواهد کرد. پس باید علت اصلی خشم یا ناسازگاری کودک را پیدا کنید. اگر علت تنها جلب توجه است، آن را نادیده بگیرید.

متوقف کردن کودک

کودکان نوپا تمرکز یکجانشینی ندارند، حوصله آرام گرفتنشان کم‌رنگ است. پس هنگامی‌ که با بقیه بچه‌‌‌‌ها در حال بدوبدو و به هم ریختن کل خانه است، هرچقدر هم که فریاد بکشید، اثری نخواهد داشت. در این مرحله می‌بایست از متوقف کردن استفاده کنید. اتاقی را در نظر بگیرید و کودک را چند دقیقه در آن اتاق تنها بگذارید. اتاق که کودک در آن قرار است آرام بگیرد نباید اتاق یا تخت خودش بوده و نباید وسایل تفریحی و اسباب بازی در آن قرار داشته باشد. به ازای هر سال سن کودک، یک دقیقه در اتاق او را رها کنید. مثلا کودک دو ساله، دو دقیقه در این اتاق باید آرام بماند و استراحت کند.

علت اینکه برای این کار نمی‌توانیم از اتاق خواب کودک استفاده کنیم این است که اتاق و تخت خواب باید محل امنی باشد که کودک در آن احساس امنیت و آرامش کند اما اتاقی که در آن حبس می‌شود، با مجازات همراه بوده و تهدیدآمیز است.

محیط را اصلاح کنید

توجه داشته باشید که کودکان نوپا می‌خواهند با لمس کردن، پرتاب کردن و ضربه زدن دنیای اطرافشان را بشناسند و از برای کنجکاوی‌‌‌‌هایشان پاسخ پیدا کنند. بنابراین به صلاح نیست که کودک را مدام با «دست نزن» و «نکن» متوقف کنید. به جای اینکار سعی کنید که محیط اطراف کودک را اصلاح کرده و امن نگه دارید تا خیال خودتان راحت شده و کودک هم بتواند به‌راحتی به بازی و کشف جهانش بپردازد.

درک زمان

کودک نوپای شما درک درستی از زمان ندارد. پس گفتن «تا ده دقیقه دیگه حرکت می‌کنیم، لطفا بازی رو تموم کن» هیچ معنای درستی برای او ندارد. به‌جای این باید زمان را بر اساس درک کودک بیان کنید. مثلا بگویید تا زمانی که من نمازم را تمام می‌کنم، تو می‌توانی به این بازی ادامه دهی، بعد از آن باید لباس پوشیدن را شروع کنی.

کارهای ممنوعه

هرگز برای تنبیه کودکان نوپا از تنبیه بدنی، کلمات تند، فریاد کشیدن یا خجالت‌زده کردن کودک استفاده نکنید. این کارها نه‌تنها هیچ نتیجه درخوری به‌دنبال ندارد بلکه به جسم و روح کودک اثرات ماندگاری خواهد داشت.