یاسمین رضوی
اضطراب انتظار یا اضطراب پیشبین، یک بیماری یا اختلال روانی نیست. یک هشدار است که میگوید احتمالا به اضطرابهای دیگری هم دچار هستیم. اضطراب پیشبین زمانی به سراغ فرد میآید که منتظر اتفاقی نو در آینده است؛ تصور کنید که میخواهید به خانهای جدید نقلمکان کنید، محل کارتان را تغییر داده یا شغلی تازه را شروع کنید، منتظر به دنیا آمدن اولین فرزندتان هستید یا همهگیری کرونا به پیک پنجم رسیده است و شما همچنان مجبورید که سر کار بروید و با افراد مراوده داشته باشید. در این مراحل اضطراب انتظار سراغتان میآید. اضطرابی که فرد با سؤال «اگه خراب شد، اگه مبتلا شدم، اگه خونه جدید مشکل داشت، اگه توی کارم شکست خوردم و...» روبرو میکند. سؤالات، نگرانی و اضطراب هایی که در شرایط طبیعی برای هرکسی ممکن است پیش بیاید و نمیشود اسمش را اختلال گذاشت یا بابتش نگران بود. اما زمانی که اضطراب به حدی شدید باشد که فرد نتواند کارهای روزمرهاش را انجام داده و تمرکزش را از دست بدهد، دچار اضطراب انتظار یا اضطراب پیشبین شده است. مشاهدات ما، حاکی از افزایش آمار انتظار اضطراب در میان افراد جامعه است. با توجه به شرایط بیماری کرونا و وضعیت ناپایدار جوامع چه از لحاظ اقتصادی و چه اجتماعی و سیاسی، اضطراب انتظار یقه بسیاری از افراد را گرفته است.
اضطراب انتظار و فعالیتهای بزرگ
آیا فقط کسانی دچار اضطراب انتظار میشوند که اتفاقی بزرگ در انتظارشان است؟ مثلا فردی که سخنرانی بزرگی در پیش دارد؟ یا آماده مهاجرت است؟ خیر! فعالیتهای روزمره و ساده هم میتواند افراد را دچار اضطراب انتظار کند. مثلا رانندگی کردن، واکسن زدن و حتی مکالمه با یک همکار میتواند اضطرابآور باشد.
اضطراب انتظار و افکار منفی
اضطرابی که هنگام فکر کردن به آینده سراغمان میآید معمولا طبیعی است، خاصه اگر تغییری بزرگ در انتظارمان باشد. اما اینکه هرگاه به آینده و حتی فعالیتهای روزمره فکر میکنیم دچار اضطراب پیشبین شده و افکار منفی سراغمان میآید طبیعی نیست. زهرا، زنی است کارمند که به این نوع اضطراب دچار است. وقتی که همکارش به او گفت بعد از رسیدن به خانه با او تماس بگیرد، انواع فکرهای منفی به سرش آمد؛ «حتما رئیس میخواهد منو اخراج کنه، از زهرا کمک خواسته، شاید زهرا دچار بیماری شده، نکنه کسی از دستم شاکی شده، اگر بیکار بشم چی کار کنم؟» این مصداق کامل اضطراب انتظار است، چون زهرا، تا زمانی که به همکارش زنگ نزد و مطمئن نشد که مسئله مهمی نبوده، نتوانست بر خودش مسلط شود و به کارهای روزمرهاش برسد، حتی علائمیچون تپش قلب را هم نشان داد.
علائم اضطراب انتظار
کافی است به آینده فکر کنید یا وضعیتی را در ذهنتان به تصویر بکشید تا تمام آنچه به فکرتان میرسد یک تهدید بزرگ باشد. تهدید به از دست دادن، بیماری، مرگ، بیکاری و فقر و...
اضطراب انتظار میتواند علائمش را کمی قبل از رویداد یا از ماهها پیش از آن، نشان دهد. علائم اضطراب انتظار عبارتند از:
عدم تمرکز؛ کسی که به این نوع اضطراب دچار است، نمیتواند به خودش مسلط شود به کارهایی که نیاز به تمرکز دارند، بپردازد.
عدم مدیریت احساسات و تجربه نوسان در خلقوخو؛ نگرانی، عصبانیت، پرخاشگری، افسردگی و...
از دست دادن علاقه به چیزهایی که تا پیش از این فرد را سرگرم میکرد؛ مثلا دیگر به کتاب خواندن یا فیلم دیدن که روزی بخشی از فعالیت و سرگرمی روزانهتان بوده، علاقه نشان نمیدهید.
بیقراری همراه با احساس دلهره و ترس
دردهای عضلانی
حالت تهوع و کاهش اشتها
تپش قلب و تنگی نفس
تعریق شدید و لرزش دست
اختلال خواب
اضطراب انتظار نشانه چیست؟
همان طور که پیش از این اشاره کردیم، اضطراب انتظار، اختلال محسوب نمیشود، بلکه نشانه و هشداری است که میگوید فرد به سایر اختلالات اضطرابی دیگر دچار است از جمله؛
اختلال اضطراب فراگیر؛ اختلال اضطراب فراگیر یعنی نگرانی بیش از حد در مورد فعالیتهای روزمره. معمولا کسانی به این اختلال دچارند که اخبار را مداوم پیگیری میکنند، اخبار سیاسی، اقتصادی و...!
اختلال اضطراب اجتماعی: کسانی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند از حضور در جمع ابا دارند. نمیخواهند به هر دلیلی در موقعیتهای مختلف اجتماعی حاضر شوند، این افراد معمولا دچار اضطراب پیشبینی هم هستند.
چرا دچار اضطراب انتظار میشویم؟
عوامل بسیاری هستند که میتوانند فرد را با اضطراب انتظار روبرو کنند، از جمله تجربههای زندگی، کسی که یک بار تحتتأثیر استرس شدید ناشی از تصادف، زلزله ویرانگر، از دست دادن نزدیکان و هر نوع حادثه آسیبزا یا بهاصطلاح تروما قرار گرفته است، بیش از دیگران در معرض اضطراب انتظار است.
بیماریهای دیگر مربوط به بهداشت روان، همچون افسردگی، انواع اختلالات اضطرابی، بیماریهای قلبی و اختلالات تیروئیدی میتوانند زمینه ابتلا به اضطراب انتظار شوند.
تشخیص اضطراب انتظار
خوب است که تشخیص این اضطراب را به متخصص بسپارید. کاری که روانشناس و یا روانپزشک برای شما انجام میدهد، ارزیابی کامل شماست، حتی ممکن است نیاز به آزمایش خون باشد. بنابراین از خوددرمانی یا خودتشخیصی بپرهیزید و اگر احساس میکنید که اضطرابتان بیش از حد طبیعی است به پزشک مراجعه کنید.
از نشانههای روشن اضطراب انتظار
اگر مدام از خودتان میپرسید «چه میشود؟» احتمال دارد که به این اضطراب دچار باشید.
اگر کرونا بگیرم و بمیرم چه میشود؟ اگر تمام خانواده کرونا بگیرند و کسی نباشد که ازمان پرستاری کند چه میشود؟
اگر وقت مصاحبه کاری دچار استرس شوم چه میشود؟
اگر کنکور قبول نشوم و نتوانم درس بخوانم و شغلی پیدا کنم، چه میشود؟
اگر هنگام رانندگی تصادف کنم چه میشود؟
لیست «چه میشود» ها میتواند تا ابد ادامه داشته باشد و در مورد هرچیز کاملا ساده مثلا خوردن غذا هم به سراغتان بیاید.
چه کنیم؟
ممکن است با ارزیابی احساساتان و نوع اضطرابی که دارید به این نتیجه برسید که در معرض چنین وضعیت روانی قرار گرفتهاید اما هنوز نیاز به پزشک را حس نکنید. یا اینکه تجربه اضطرابیتان آنقدرها پررنگ نیست و بهتازگی در حال دستوپنجه نرم کردن با آن هستید، احتمالا میتوانید از این راهکارها برای غلبه بر اضطراب انتظار استفاده کنید:
چه کنم آرام شوم؟
باید یاد بگیریم که چطور خودمان را آرام کنیم. تکنیکهایی برای آرامسازی وجود دارند که میتوانند بدن را در حالت آرامش قرار دهند. درست است که پس از آن باز هم وضعیت اضطرابآور سر جای خودش نشسته و مغزتان مجددا به سمتش کشش دارد، اما شما توانستهاید چند دقیقه خودتان را از آن موقعیت دور نگه دارید؛ یکی از این تکنیکها، تنفس عمیق است. تمرینات تنفسی و یا ورزشهایی مثل یوگا و فعالیتهایی همچون مدیتیشن میتوانند شما را آرام کنند.
مهمتر از این مسائل، تجربه عبادت و قرار گرفتن در موقعیت رازونیاز با پروردگار است. کسانی که ایمان قوی دارند و خدا را پشتوانه خودشان دانسته و تقدیرشان را به دست قادری متعال سپردهاند، معمولا نگرانیای از بابت آینده ندارند.
یادداشت کردن احساسات؛ با یادداشت کردن احساسات و یا مشکلات، چیزی حل نمیشود اما شما میتوانید به آنچه در حال تجربه کردنش هستید نظم داده و ابتدا و انتهایش را درک کنید. زمانی که علت اضطرابتان را یادداشت کردید با خودتان شروع به صحبت کنید. سؤالاتی بپرسید. اگر نگران این هستید که حین رانندگی دچار تصادف شوید از خودتان بپرسید: آیا تا به امروز تصادف کردهام؟ اگر جواب مثبت است چه عاملی باعث تصادف شد؟ من مقصر بودم یا راننده دیگری بیاحتیاطی کرد؟ چقدر میتوانم شرایط محیطیام را کنترل کنم؟ آیا بهاندازه کافی واقعبین هستم یا دچار افکار منفی شدهام؟ و به نکاتی از این دست فکر کنید. معمولا دلیل محکمی برای اضطراب و نگرانی پیدا نمیکنید.
با منبع اضطراب روبرو شوید؛ گاهی اوقات نکتهای که باعث ترس و اضطراب ما میشود، کمتر از انتظاری که بابت روبرو نشدن با آن میکشیم، با استرس همراه است. به تعویق انداختن وظایفی که بابتشان دچار اضطرابیم به جای مواجه شدن با آنها، ترس و نگرانیمان را بیشتر میکند. پس با آن روبرو شوید و تمامش کنید.
افکارتان را متمرکز کنید: در افکار منفی غرق نشوید. اگر دیدید که افکار منفی به شما هجوم آوردهاند، خط فکریتان را قطع کنید و سناریوهای دیگری برای موقعیت استرسزا بنویسید. سناریوهایی که معمولا احتمال رخ دادنشان بیش از موقعیت نگرانکنندهای است که ابتدا در ذهن فرد مبتلا به اضطراب انتظار میآید، بیشتر است.