مریم کمالینژاد
میخواهید تا سر خیابان بروید و کالایی را که حسابی به آن نیاز دارید بخرید و سریع برگردید، این کار ممکن است فقط نیم ساعت زمان ببرد یا کمتر، اما شما کودکی یکساله در خانه دارید که نمیدانید با اینکه خواب است میتوانید تنها رهایش کنید یا نه! یا مادری هستید که میخواهید به کارتان برگردید، کودکتان حالا هفتساله شده و شما نه توان پرستار گرفتن دارید نه کسی اطرافتان هست که بتواند از کودک شما مراقبت کند، در عین حال مهدکودکها هم بهخاطر وضعیت کرونا تعطیلاند یا ساعت کارشان با ساعت کار شما جور نمیشود. مستأصل و درماندهاید و نمیدانید کودک را میتوان در خانه رها کرد یا نه! از چه سنی کودک آمادگی تنها ماندن را دارد؟ چه آموزشهایی لازم است به کودک بدهید تا برای در خانه تنها ماندن آمادگی لازم را داشته باشد؟ چه مشکلات و آسیبهایی ممکن است برایتان پیش بیاید و سؤالاتی در این دست را در این نوشتار پاسخ خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
یک اصل کلی
تنها ماندن کودکان در خانه بهمدت بیش از 15 دقیقه برای تمام کودکان زیر 7 سال ممنوع است. اگر مادری شاغل هستید که میخواهید کودکتان را برای ساعات طولانی تنها بگذارید، تحت هیچ شرایطی نباید زیر هفتساله را با وجود تمامی آموزشها در خانه رها کرد. در صورتی که کودک خواب است، آموزش کافی را دیده و شما فقط 15 دقیقه زمان لازم دارید، با رعایت نکات ایمنی میتوانید کودک را رها کنید.
همچنین تنها گذاشتن کودکانی که زمینه بیشفعالی، آسم یا صرع دارند تحت هیچ شرایطی و برای زمان کوتاه هم توصیه نمیشود.
برخی دستورالعملها وجود دارد که معمولا جزء قوانین کشورها هستند که در صورتی که برای کودک یا نوجوان تنها مانده مشکلی پیش آید، والدینش مسئولیت آن را به عهده دارند. این سنوسال بسته به کشورهای مختلف تفاوت دارد اما بهطور کلی، کودکان کمتر از 7 سال را نباید در خانه، اتومبیل یا مکانهای عمومی تنها گذاشت.
کودکان 7 تا 10 سال نباید بیش از یک ساعتونیم تنها بمانند.
11 تا 12 سال را میتوان تا 3 ساعت تنها گذاشت اما این ساعات شامل زمان تاریکی و شب نمیشود.
13 تا 15 سال را میتوان برای یک روز تنها گذاشت، اما نباید شب، تنها بمانند.
16 تا 17 سال را میتوان برای یک تا دو شبانهروز تنها گذاشت، اما با نظارت و رعایت نکاتی که در ادامه خواهیم گفت.
به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
ممکن است فرزند دوم شما آمادگی بیشتری برای ساعتی تنها ماندن در خانه داشته باشد، اما فرزند اولتان که بزرگتر هم هست، هنوز به این آمادگی نرسیده باشد. در مورد کودکان باید موردی تصمیم بگیرید. هیچ نسخه عمومی برای همه وجود ندارد، نکاتی که باید به آنها توجه کنید عبارتند از:
سن و سطح بلوغ کودک
مدت زمانی که کودک به تنهایی در خانه نیاز دارد.
آیا کودک زمانی که با شما وقت میگذراند و تنها نیست، به دستورالعملها و درخواستهای شما توجه میکند؟ سطح قانونمندی کودک چقدر است؟
سن و تعداد بچههایی دیگری که در خانه هستند.
ایمنی محله، آپارتمان و محیط خانه.
توجه به اینکه کودک با تنها ماندن در خانه راحت است و احساس امنیت میکند یا میترسد و نمیخواهد تحت هیچ شرایطی حتی چند لحظه تنها بماند.
خطرات تنها ماندن کودک در خانه
کودکی که در خانه، تنها رها شده است از دو بعد مورد آسیب است؛ جسمیو روانی.
آسیبهای جسمی
کودکی که در خانه تنها رها شده است و هنوز قواعد محافظت از خودش را بهطور کامل نمیداند و کنجکاو است، احتمال آسیب رساندن به خودش را دارد. البته مسائل و مشکلات و آسیبها تنها به روشن کردن گاز و کار با وسایل برقی ختم نمیشود. شاید کودک شما بخواهد سادهترین نیازش را برطرف کرده و برو از یخچال آب بردارد و چون قدش نمیرسد، بخواهد از کرسی استفاده کند و در این مسیر آسیبی ببیند که نیاز به کمک بزرگتر داشته باشد.
تصور نکنید که با قفل کردن در خانه، بستن شیر گاز و کارهایی از این دست، مسئله آسیب جسمی در مورد کودک تنها مانده، حل شده است. خطرات غیرقابل پیشبینی دیگری هم وجود دارند که بهتر است کودکان زیر 13 سال را بههیچعنوان برای چند ساعت متوالی تنها رها نکنید.
آسیبهای روحی
کودکی که به کرات تنها رها شده است، معمولا دچار اضطراب جدایی میشود. او گمان میکند که شما مدام میخواهید او را رها کنید و بروید، پس بهتان میچسبد و حاضر به جدایی نیست. اضطراب جدایی ممکن است به مشکلات روانی دیگری همچون انواع فوبیا، افسردگی، شبادراری و... بینجامد. برخی از افراد معتقدند اگر کودک تنهایی را چند بار تجربه کند، عادت خواهد کرد و ترسش میریزد، چنین چیزی صحت ندارد. کودکانی که حاضر نیستند در اتاق جداگانه بخوابند یا برای شرکت در جمع و کلاسهای مدرسه دچار مشکلات جدی هستند، معمولا از اضطراب جدایی رنج میبرند و خلاف آنچه تصور میشود که چون تابهحال از مادرشان جدا نشدهاند، توانایی آن را به دست نیاوردهاند، اتفاقا ممکن است بهدلیل رها شدنهای پیدرپی دچار اضطراب جدایی باشند.
چه کنیم؟
اگر میخواهید کودکتان را در خانه برای مدتی تنها بگذارید که البته بههیچعنوان توصیه نمیشود بهتر است که به این نکات دقت کرده و حتما با کودکتان صحبت کنید.
1ـ حتی اگر برای 15 دقیقه میخواهید کودکی را که مشغول تماشای تلویزیون هست، تنها رها کنید و سریع برگردید، او را در جریان بگذارید. اگر کودک به خودش بیاید و متوجه شود که رهایش کرده اید بدون اینکه بداند چه خبر است و کی برمیگردید و حالا باید چه کار کند، گیج میشود و دچار اضطراب، ترس و عدم امنیت خواهد شد.
1ـ حتما از کودکتان بپرسید که آیا با تنها ماندن مشکلی ندارد؟ میخواهد مدتی را تنها بماند یا نه! برخی از کودکان با تنها ماندن مشکل دارند و نباید بههیچعنوان حتی برای لحظهای تنها رها شوند.
2ـ به کودکتان نام کامل، آدرس و شماره تلفنتان را یاد بدهید.
3ـ لیست تلفنهایی اضطراری را در دسترسش قرار دهید و از بخواهید که شمارهها را حفظ کند، مثل شماره موبایل مامان، بابا، مادربزرگ، همسایه نزدیک، اورژانس، آتشنشانی و پلیس.
4ـ اگر تنها یک ساعت هم کودک را رها کردهاید، با او تماس تصویری برقرار کنید. لازم است برای این کار وسایل مورد نیاز مثل اینترنت را در اختیار داشته باشد.
5ـ قفل کردن در ورودی، پنجرهها و در اتاقها را به کودک بیاموزید.
6ـ به کودکتان یاد بدهید که در ورودی و در آپارتمان را برای هیچ غریبهای باز نکند، حتی اگر او اصرار داشت که کار مهمیدارد.
7ـ کودک اجازه ندارد در زمانی که شما خانه نیستید به خانه بقیه همسایهها برود.
8ـ در صورتی که احساس خطر کرد، میتواند به یک مکان امن که از پیش برایش تعیین کردهاید برود. مثلا خانه یکی از همسایهها که مورد اعتماد است.
9ـ به کودک اجازه ندهید بدون حضور بزرگسالان از اجاق گاز استفاده کند.
10ـ برنامه ای برای زمان نبودنتان تعیین کنید تا کودک طبق آن عمل کند. مثلا در زمان نبود شما از کلاسهای تقویتی، درسی یا مهارتی آنلاین استفاده کند. فیلمی را برایش در نظر بگیرید تا تماشا کند.
11ـ غذای کودک و هرآنچه احتمال دارد در نبود شما به آن احتیاج پیدا کند را در دسترسش قرار دهید.
12ـ برخی کمکهای اولیه ساده را به کودک آموزش دهید.
13ـ قفل کردن در خانه اصلا ایده مناسبی نیست. چون ممکن است کودک نیاز به خروج اضطراری و فوری داشته باشد و چون هول شده و ترسیده نتواند در را باز کند.
14ـ هرگز بدون خداحافظی کودک را رها نکنید.
15ـ زمانی که به خانه برمیگردید، با کودکتان وقت بگذرانید. طوری رفتار نکنید که بودن و نبودنتان برای کودک یکسان باشد. زمان نبودنتان را با کیفیت بیشتری برای کودک جبران کنید و از او بخواهید برایتان تعریف کند چه کارهایی در نبود شما انجام داده است. شنونده خوبی باشید چرا که از میان همین تعریفها میتوانید به نکات خوبی دست پیدا کنید.