مریم کمالی نژاد
از نظر ما خاستگاه طبیعی و بهترین مکان برای زندگی حیوانات، طبیعت است. نگهدای حیوانات در قفس‌های خانگی و پوشاندن لباس‌های انسانی به آن‌ها و یا عقیم کردن شان و حتی آن‌ها را زیر تیغ جراحی‌های زیبایی فرستادن، مصداق بارز حیوان‌آزاری است و نه حیوان‌دوستی. ما معتقدیم که سگ‌ها باید در محیط زندگی طبیعی‌شان و با هم‌نوعان خودشان زندگی کنند. جای پرندگان در آسمان و روی شاخه درختان است و نه در قفس و...
اما برخی دیگر به دلایلی دلشان می‌خواهد که حیواناتی را که اهلی هم شده‌اند در خانه نگه دارند. البته ما در این نوشتار نمی‌خواهیم درباره مصادیق حیوان‌آزاری یا نگهداری حیوانات خانگی صحبت کنیم. ما می‌خواهیم در این مقال بگوییم که چطور می‌توانیم به کودکمان آموزش دهیم که رفتار خوبی با حیوانات داشته باشد، با آن‌ها مهربان باشد و بهشان آسیبی نرساند و یا اگر ترسی در مورد یکی از آن‌ها دارد، چطور با آن کنار بیاید. با ما همراه باشید.
برخی از والدین گمان می‌کنند که چون حیوان اهلی شده است، چون سگ حیوان وفاداری است و گربه ملوس و ناز به نظر می‌آید، می‌توان اجازه داد که کودکان با آن‌ها بازی کنند. گزارش‌های فراوانی وجود دارد که کودکان بی‌گناه و از همه‌جا بی‌خبر از حیوانات خانگی آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده و حتی جانشان را از دست داده‌اند. حیوانات مقصرند؟ خیر! حیوان بر اساس ذاتش رفتار میکند. بر اساس غریزه‌ای که برای دفاع از موجودیتش باید بدرد، پاره کند، چنگ بیندازد، حمله کند و... برایش هم فرقی ندارد روبرویش یک کودک سه‌ساله است یا یک موجود خطرناک دیگر! او، زمانی که احساس خطر کند، حمله میکند! همین.
هدف ما در این نوشتار این است که توصیه‌هایی برای حفاظت از کودکان داشته باشید و آگاهی دادن به آن‌ها در عین حال روش‌هایی برای مهربانی کردن با حیوانات را بهشان بیاموزیم. ما نمی‌خواهیم بگوییم چون ذات برخی حیوانات حمله‌های خطرناک است، پس باید با آن‌ها نامهربان بود یا از بین بردشان. بلکه هدف ما دادن آگاهی و هم‌زیستی با آن‌هاست.
حیوان‌دوستی ذاتی
اغلب کودکان به حیوانات توجه و علاقه خاصی دارند و دنیای پررمزوراز حیوانات برایشان جذاب است. معمولا از سنین دو سالگی به یکی از حیوانات علاقه خاصی نشان می‌دهند و آن را حیوان مورد علاقه‌شان می‌دانند. امین، کودک شش‌ساله، عاشق پرنده‌هاست و همیشه از والدینش می‌خواهد که یک طوطی در خانه نگهدارند. روان‌شناسان معتقدند که در انتخاب حیوان محبوب توسط کودکان رمز‌ورازهای وجود دارند. اولین ترجیح و انتخاب کودک، نماد مادر است و دومین انتخاب نماد پدر. خانواده‌های آرام و متین، فرزندشان معمولا حیوانات اهلی را انتخاب میکند و فرزندان خانواده‌های خشن و متشنج علاقه خاصی به حیوانات وحشی نشان می‌دهند. البته این مسئله در مورد تمامی کودکان صادق نیست و اگر کودک شما پلنگ و یا ببر را حیوان مورد علاقه‌اش معرفی میکند، الزاما نشانه خشن و متشنج بودن محیط خانوادگی شما نیست.
طبیعت
حیوانات بخشی جدایی‌ناپذیر از چرخه حیات و طبیعت اند. صلح کودکان با حیوانات، یعنی احترام و آشتی و صلح با طبیعت و این بسیار ارزشمند است و یک مرحله مهم از رشد کودک محسوب می‌شود. البته در هر جریانی نباید افراط و تفریط را نادیده گرفت. کودکانی که زمان زیادی با یک حیوان خانگی می‌گذرانند، معمولا احساس وابستگی شدیدی به آن می‌کنند که در بزرگسالی ممکن است برایشان مشکلاتی ایجاد کند. از بین رفتن حیوان می‌تواند روان کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد و یا انتخاب کودک این باشد که زمان زیادی را با حیوانات بگذراند که به هیچ عنوان به نفعش نیست.
حیوانات نرم
کودکان معمولا از حیوانات که پر و پشم نرم دارند خوش شان می‌آید. پرندگان، خرگوش و همستر و... آن‌ها نرمی ظاهری حیوان را نمادی بر مهربانی قلبی حیوان می‌گیرند و می‌خواهند با او ارتباط نرم و مهربان برقرار کنند.
واقعیاتی درباره حیوانات؛ حیوانات عصبانی می‌شوند
درباره واقعیت وجودی و خصوصیات حیوانات باید به کودک اطلاعات درستی داد. برخی از والدین برای از بین رفتن فوبیای کودک از حیوانات، از او می‌خواهند که به پشت حیوان یا پرهای پرنده دست بزند و نرمی آن را حس کند. اما این به‌تنهایی کافی نیست. اعتماد بیش از حد و کورکورانه و بدون آگاهی به حیوانات، خطراتی را برای کودکان به‌همراه دارد. به کودکان بگویید که برخی از حیوانات را فقط باید از دور نگاهشان کنی، اگر دنبالش بدوی عصبانی می‌شود اگر دمش را بکشی، چنگ می‌اندازد و نباید با آن‌ها مثل اسباب‌بازی رفتار کنی.
ما نمی‌دانیم که کودکان چه تخیلاتی درباره حیوانات دارند. بنابراین نباید اجازه دهید که کودکان با تخیلاتشان در مقابل حیوانات قرار بگیرند. بعید نیست که گمان کنند سگ بسیار حیوان مهربانی است و یا همبازی خوبی است و می‌توانند در هر شرایطی سربه‌سرش بگذارند. سعی کنید که حقایقی در اختیار کودک قرار دهید تا تخیلاتش را تصحیح کند.
حیوانات احساس دارند
کودکان از حدود سه‌سالگی متوجه احساسات خودشان هستند. ناراحتی، غم، خستگی، خوشحالی و... بنابراین می‌توانید راجع به احساسات حیوانات هم به آن‌ها صحبت کنید. از نمایش‌های خانگی و عروسک‌های انگشتی که شخصیت‌های حیوانی دارند کمک بگیرید. کودک باید بداند که حیوانات خالی از احساس و یا اسباب‌بازی نیستند.
الگوی خوبی باشید
پدر ماهان، گربه‌ای را که از روی نرده پشت‌بام در حال عبور است، با ترفندی می‌گیرد، دمش را می‌پیچاند و با حیوان بی زبان مثل یک دشمن خانگی رفتار میکند، او عادت دارد که در طبیعت به‌دنبال حیوانات ریز و درشت بیفتد و به بهانه محافظت از سلامت خانواده یا کودکش، آن‌ها را بکشد و یا آزار دهد. تردید نکنید که ماهان نیز به‌تبع پدرش، رفتار خوبی با حیوانات نخواهد داشت. کودک، الگوهای رفتاری اشتباهی در اختیار دارد اما آن‌ها را تنها رفتار و درست ترینشان می‌داند.
بی‌خیال نباشید
فربد از مادرش خواسته که یک جوجه رنگی برایش بخرد. جوجه رنگی فربد زیاد دوام نیاورد و پس از چند روز به‌خاطر سوءرفتار کودک با حیوان بیچاره، مُرد. فربد مجددا تقاضای یک پرنده داشت. این بار یک پرنده رنگی می‌خواست که بتواند حرف هم بزند. بالأخره والدینش زیر بار رفتند، اما فقط یک پرنده کوچک خانگی خریدند و قید حرف زدن را زدند. فربد هر روز و شب با تکان‌های شدید قفس و یا کوبیدن به میله‌های آن، پرنده را آزار داد. به حیوان خانگی‌اش خوراکی‌های مضر و نامرتبط خوراند. آن‌قدر دمش را کشید تا پرهای دم کنده شد و تمام این سوءرفتار و آزارها در مقابل چشمان والدین فربد اتفاق افتاد اما هیچ واکنش روشنی نداشتند.
والدین نباید نسبت به حیوان‌آزاری کودک بی‌اعتنا باشند. کودکان شاید هنوز تصوری از جاندار بودن یا احساسات حیوانات نداشته باشند و گمان کنند که با یک اسباب‌بازی طرفند. این والدین هستند که باید دراین‌باره به کودک اطلاعات درست بدهند. درباره نحوه نگهداری از حیوانات، تغذیه و بهداشت حیوانات به کودک آگاهی دهید و اجازه ندهید جلوی چشمانتان حیوان‌آزاری رخ دهد.
حیوان بدجنس نیست
به کودک توضیح دهیم که هر حیوانی ابزاری برای دفاع از خود دارد. یکی نوک می‌زند، دیگری چنگ می‌اندازید، یکی دندان‌های تیزش را فرو می‌برد و برخی از آن‌ها از نیششان استفاده می‌کنند. تمام این‌ها روش‌هایی برای دفاع از خودشان است که خدا در وجودشان گذاشته و نشانه بدجنسی نیست. فقط باید بدانیم که چطور با آن‌ها رفتار کنیم تا احساس ناامنی نکنند.
ما صاحب حیوانات نیستیم
همان طور که گفته شد، هر چیزی که در اختیار کودک قرا می‌گیرد، ممکن است تصور شود که نوعی اسباب‌بازی است که می‌تواند هر بلایی سرش بیاورد، چون مال خودش است و اختیارش را دارد. اما کودک باید یاد بگیرد که صاحب حیوانات نیست، هیچ‌کدام ما صاحب هیچ حیوانی نیستیم، همان طور که صاحب هیچ انسانی نیستیم. بلکه دوست حیواناتیم و می‌توانیم هرکدام در محیط زندگی مناسبمان مسالمت‌آمیز زندگی کنیم.
ترس از حیوانات
اگر کودکتان از حیوانات یا یک حیوان خاص، ترس غیرمنطقی دارد، احتمالا به یک تجربه در گذشته اش یا نوع رفتار و تررس والدینش ارتباط دارد. برای غلبه بر فوبیای حیوانات که در کودک ریشه دوانده است، هرگز از اجبار استفاده نکنید. او را نترسانید و حیوان را به‌زور به کودک نزدیک نکنید. کودک را مسخره و سرزنش نکنید که؛ «مرد که نباید از یه جوجه بترسه» ترس کودک را درک کنید و برای رفع آن به مشاوره مراجعه کنید.