زهرا کیایی
سالهاست که به حضور همراهی همیشگی عادت کردهایم که نبودنش ما را سرگردان و نیازمند میکند! ابزاری که بسیاری از نیازمندیهایمان را با آن حمل میکنیم و شاید بهتر باشد آن را خانه دوم یا مغز دوم یا به عبارتی بهتر جهان دوم بنامیم. جهانی که از آن به دنیای مجازی یاد میکنند و هر روز سیطرهاش را بر زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعیمان افزایش میدهد و زندگی دوم ما را رقم میزند؛ اما هنوز نمیدانیم این رویداد به ظاهر جذاب؛ قرار است چه سودی را به ما برساند و در مقابل چه خطراتی دارد! به ظاهر دنیایی جذاب و پرهیجان و آسان را تجربه میکنیم اما تنهایی و اضطراب و افسردگی و سرگردانی و از هم گسستگی خانوادهها دردهایی است که نمیدانیم چرا و چگونه هر روز قربانیان بیشتری میگیرد و بزرگترین بحرانهای پیشبینی شده تا سال 2050 خواهد بود! و چرا آن زمان که پرده رنگارنگ این نمایشگاه زیبا را کنار میزنیم سیاهی و سرگردانی و پوچی بازیگران مهم این صحنه نمایش هستند؟!
چگونه به شهروند دنیای مجازی بدل شدیم؟
انسان در حرکت به سمت تأمین نیازهایش به ساخت ابزارهای گوناگون پرداخته و در این مسیر، گاه پیشرفتهای اعجاببرانگیز داشته است؛ به این ترتیب بشر پس از گذر از جامعه صنعتی و جامعه دانشی، به جامعه مجازی رسید و شهروندان عادی هر سرزمین، که همواره گروههای بعدی مشاهدهکننده و مصرفکننده تولیدات نو بودند؛ این تغییرات را به فاصله کمتر از 50 سال با سرعت قابل توجهی لمس کردند. در هر دوره زمانی ورود هر یک از امکانات صنعتی و سپس رسانهای، با چالشهایی در میان مردم آن سرزمین همراه بود و همواره ورود تکنولوژی جدید در دستان شهروندان بر چگونگی استفاده از آن و آگاهی از سودمندیها و مضرات آن سبقت داشته است! بسیاری هنوز از خاطرات خرید نخستین دستگاه سخنگو یعنی رادیو سخن میگویند یا از جعبهای جادویی که صوت و تصویر را همزمان با خود داشت و همسایگان برای زیارت آن در خانهای که در محله از همه نوگراتر بود تجمع میکردند. همه این ابزارهای پر اعجاب، متحولکننده سبک زندگی استفادهکنندگان آن بود اما تغییرات عمیقتری در راه بود که با ورود کامپیوترهای کوچک در خانهها رقم میخورد. کامپیوترهایی که تا پیش از این به صورت ابرکامپیوتر، تنها در دستان شرکتها و حکومتها بود؛ اکنون با ابعادی کوچکتر وارد خانوادهها میشد و ارتباط یک فرد با صفحه تلویزیون را دو طرفه میکرد و بیش از گذشته نگاههای کنجکاوانه انسان را از دنیای واقعی به دنیایی جدید میچرخاند و جذابیتهای گوناگون آن در قالب بازیها و فیلمها و نرم افزارها مردمان را از هر قشر به سوی خود میکشاند. این فرایند با ورود اینترنت و فضایی باز و آزاد و بیمرز به اوج خود رسید و اینگونه انسانها قادر بودند در این فضای جدید و نامحدود و سرشار از اطلاعات و البته حضور انسانهایی از اقوام مختلف و خالی از مرز؛ ذوق زده و کنجکاو و حیرتزده به فعالیت بپردازند.
...