تنظیم خواب کودکان در روزهای قرنطینه و مدارس آنلاین

وقت خوابه

مریم کمالی نژاد

فرستادن بچه‌‌‌ها به تخت خواب، گاهی آن‌قدر دشوار ‌‌می‌شود که والدین قید سروقت خوابیدن بچه را ‌‌می‌زنند. نیما پسرک 7 ساله، هنوز تا ساعت 3 شب بیدار است. تلاش والدینش برای اینکه او را سروقت به تختش بفرستند، محدود ‌‌می‌شود به دعوا کردن و یادآوری این نکته که تو دیگر کلاس و مدرسه‌داری و نباید تا این وقت شب بیدار باشی که بتوانی صبح سر وقت به درس‌‌‌هایت برسی. نیما ساعت دوازده شب که ‌‌می‌شود بهانه ‌‌می‌گیرد که تکالیفیش را انجام نداده، تا قبل از دوازده شب حاضر نیست زمانی برای درس و مشق بگذارد، تمام روز را به بازی ‌‌می‌گذراند، آن هم بازی آنلاین. مادرش ‌‌می‌گوید همه راه‌ها را رفته اما هنوز نتوانسته نیما را سروقت بخواباند. او نگران است و خسته. چون باید پا‌به‌پای نیما بیدار بماند و این مسئله او را شکننده کرده است.

والدین نیما ‌‌می‌گویند اگر مدارس باز بودند و بچه‌‌‌ها مجبور ‌‌می‌شدند سرکلاس بروند، بالأخره خستگی باعث ‌‌می‌شد، سر وقت بخوابند و این اثر زیادی روی سبک خوابشان داشت. اما حالا وقتی بچه از صبح تا شب توی خانه است، تن به سر وقت خوابیدن نمی‌دهد.

در این نوشتار ‌‌می‌خواهیم راه‌هایی را مرور کنیم که به تنظیم خواب کودکان در این ایام کمک می‌کند. با ما همراه باشید.

تمرین کنید

مسئله مهم این است که نمی‌شود شما یک شب به بچه بگویید از این به بعد باید ساعت 9 شب به تخت خوابت بروی و بخوابی و او بگوید: چشم و از فردا شب بدون هیچ مشکلی امر شما را اجرا کند. تمرین لازم است. لازم است که از حرفتان کوتاه نیایید و هر شب تحت هر شرایطی رأس ساعتی که مشخص کرده‌اید و قانونش را گذاشته‌اید، کودک را به تخت بفرستید. بچه‌‌‌های کوچکتر ساعت را بلد نیستند، مفهوم زمان را به خوبی درک نمی‌کنند، اما بدنشان از نظر جسمی ‌و روحی یک برنامه روزمره دارد که طبق آن سبک زندگیشان پیش ‌‌می‌رود. بعد از مدتی لازم نیست که شما هر شب جنگ اعصاب برای خوابیدن کودک داشته باشید، او سر ساعت خوابش ‌‌می‌برد. اما این موفقیت مستلزم توجه به این نکته است که هر شب برنامه خواب را سروقت اجرا کنید، تابستان و تعطیلات و قرنطینه هم فرقی ندارد. مهمانی و دورهمی ‌استثنا نیستند، نقض قانونی که چند بار اتفاق بیفتد دیگر نمی‌شود رویش حساب کرد.

تلوزیون خاموش

کودک نشسته روی کاناپه و با دقت تمام مشغول تماشای فیلم است؛ مادر ناگهان کنترل تلوزیون را دستش ‌‌می‌گیرد و با خاموش کردن تلوزیون ‌‌می‌گوید: «بدو که وقت خوابه» این کودک نه‌تنها به حرف شما عمل نمی‌کند که بسیار هم عصبانی و پرخاشگر خواهد شد. چون نه متوجه است که به او احترام نگذاشته‌اید. قبل از اینکه دست به چنین عملی بزنید، لازم است که زمان را به کودک یادآوری کنید. «عزیزم، تا نیم ساعت دیگه وقت خواب میرسه و بهتره تا اون موقع بازی (تلوزیون، کار، تکلیف) رو تموم کنی و بری برای خوابیدن آماده بشی» و هشدار بدهید که «تلوزیون تا ده دقیقه دیگه خاموش میشه» اگر بچه تا آخرین لحظه چسم به صفحه تلوزیون یا موبایل داشته باشد، درست و حسابی تن به خوابیدن ن‌‌می‌دهد و کیفیت خوابش هم تحت‌تأثیر است. برخی والدین ‌‌می‌گویند: «این بچه خواب نداره، ولی من خسته و بیهوشم، براش تلوزیون روشن می‌کنم و خودم خوابم ‌‌می‌بره» این بدترین کاری است که ‌‌می‌توانید انجام دهید. شما خوابید و هیچ کنترلی روی محتوایی که فرزندتان ‌‌می‌بیند ندارید از طرفی هرچه کودک بیشتر تلوزیون ببیند و یا سرش به یک اسکرین گرم باشد، کمتر تن به خوابیدن ‌‌می‌دهد. تابیدن نور یک صفحه اعم از تلوزیون یا هر اسکرین دیگری، ‌‌می‌تواند بدن را بفریبد که هنوز روز است. بهتر است قبل از خواب بچه‌‌‌ها به کارهایی مثل شنیدن یک موسیقی آرام، نقاشی کردن یا خواندن کتاب مشغول باشند.

روتین قبل از خواب

بچه باید بخوابی و او ‌‌می‌پرد توی تخت! همین و تمام. تمام رسالت ما برای خواباندن کودک فقط رساندن او تا پای تخت نیست. یک برنامه روتین قبل از خواب برای کودکتان تنظیم کنید. این باعث ‌‌می‌شود فضای خالی بین بیداری و خواب، با انجام چند مرحله‌‎ای کارهایی که او را برای خوابیدن آماده ‌‌می‌کند، پر شود. کارهایی مثل پوشیدن لباس مناسب، مسواک زدن، خواندن چند صفحه کتاب و یا نشستن کنار تخت کودک و نوازش کردنش و صحبت از برنامه‌‌‌های فردا. این کارها باید در نهایت آرامش و حتی با صدای آرام انجام شود. هیچ دعوا و تشنج و سرزنشی اثر نخواهد گذاشت.

هرچه خسته‌تر، بهتر

اگر ایده شما این است که بچه هر چه خسته تر باشد، بهتر و زودتر خوابش ‌‌می‌برد، در اشتباهید. برخی از کودکان وقتی زیادی خسته هستند، نسبت به خوابیدن مقاومت بیشتری نشان می‌دهند و کمتر و دیرتر ‌‌می‌خوابند. تنها راه شما این نیست که بچه را در طول روز حسابی بچرخانید و بدوانید و خسته اش کنید تا سر شب خوابش ببرد، بلکه علاوه بر فعالیت روتین و به اندازه روزانه، باید زود خوابیدن را هم تمرین کنید. زود خوابیدن امشب، ‌‌می‌تواند امیدوارتان کند که فردا هم کودکتان زود خوابش ‌‌می‌برد. کودکان ابتدایی بهتر است بین ساعت 8 تا 9 شب بخوابند.

به تصویر بکشید

مصور کردن برنامه‌‌‌های کودکان بسیار به منظم شدنشان کمک ‌‌می‌کند چون برایشان جذاب است. مثلا شما ‌‌می‌خواهید برنامه‌‌‌های قبل از خواب کودک را به او آموزش دهید و با هم تمرین کنید. یک نمودار و چارت تهیه کنید و عکس‌‌‌هایی مناسب برایشان بکشید. عکس یا نقاشی کودک در حال لباس خواب پوشیدن، عکس کودک در حال کتاب خواندن، مسواک زدن و... این راهنمای مصور هم در ذهن کودک جا خوش میکند و یادش ن‌‌می‌رود و هم او را سر ذوق ‌‌می‌آورد. ‌‌می‌توانید به او ماژیک بدهید که جلوی کارهایش تیک بزند و یا تعداد کتاب‌‌‌هایی که خوانده است را یادداشت کند.

مستقیم به سمت اتاق خواب

وقتی کودک مشغول اجرای برنامه‌‌‌های قبل از خواب است، بد نیست که او را همراهی کنید و تنظیم کنید که تمام کارها در مکان‌‌‌هایی که به سمت اتاق خواب است، انجام شود. یعنی چه؟ یعنی اینکه او را بغل نکنید تا حمام که در طبقه بالاست ببرید و دوباره به آشپزخانه برگردید برای نوشیدن شیر و در کاناپه نشیمن لم بدهید برای کتاب خواندن. کودک را به نزدیک‌ترین مکان به اتاق خوابشن برای مسواک زدن ببرید، لباسش را توی اتاق خودش به او بپوشانید، لیوان شیر را کنار تختش بگذارید و کتاب را هم همان جا بخوانید.

مامان آب ‌‌می‌خوام

حتما برایتان آشناست که کودک وقتی به تختش ‌‌می‌رود، کم پیش ‌‌می‌آید که به در همان شب‌‌‌های اول تمرین کردن ساعت خواب، به‌سرعت بخوابد، او برای بازگرداندن شما به اتاق خواب و یا بیرون آمدن از تخت بهانه‌‌‌های زیادی ‌‌می‌تراشد؛ «مامان بهم آب ‌‌می‌دی» «مامان دسشویی دارم دوباره» «‌‌می‌شه بیای کنارم تا خوابم ببره» «مامان دوباره برام کتاب ‌‌می‌خونی» اگر یک بار کودکتان ازتان تقاضا کرد قبول کنید ولی اگر این مسئله تبدیل به دو بار و بیشتر شد، پاسخ ندهید. او را به اتاقش برگردانید و بی‌صدا و صبور و ثابت قدم باشید. شاید لازم باشد چند وقتی با این کار به او بفهمانید که نظرتان در مورد ساعت خوابش عوض ‌‌نمی‌شود.

سنگرت اینجاست

اتاق خواب کودک باید محیطی امن و راحت باشد. دمای هوا مناسب باشد، نه گرم و نه سرد، نور آزاردهنده‌ای نداشه باشد، سایه‌‌‌ها و پرده‌‌‌ها به اوهام برای کودک تبدیل نشوند، تاریکی مطلق ممکن است کودک را وحشت زده کند، یک نور ملایم برای اتاقش در نظر بگیرید. اتاقی که زیادی با اسباب‌بازی‌‌‌ها و وسایل محاصر و شلوغ شده، برای خواب مناسب نیست. اتاق را مرتب و خلوت کنید.

همه یک موبایل دارند

بردن موبایل به تخت به هیچ عنوان نباید اتفاق بیفتد. این روزها که همه موبایل دارند، حتما او از شما ‌‌می‌خواهد که اجازه دهید قبل از خواب یک کارتن با گوشی اش ببیند یا به بازی ادامه دهد تا خوابش ببرد. این بسیار خطرناک است و به هیچ عنوان این اجازه را ندهید. نورهای نزدیک باعث ‌‌می‌شود که بدن نتواند ملاتونین یا همان هورمون خواب را در زمان مناسب ترشح کند. وقت خواب از همه بخواهید که دستگاه‌‌‌های دیجیتالشان را خاموش کنند و در یک نقطه مشترک در خانه قرار دهند. خودتان هم به این مسئله پایبند باشید.