مریم کمالی‌نژاد
کودکانی که برای اولین بار به طور رس‌می‌درس خواندن و یادگیری را آغاز می‌کنند یک مسئله مشترک دارند که اغلب معلمان و والدین بابتش شاکی هستند و آن عدم تمرکز است و البته این مسئله می‌تواند تا سال‌ها ادامه داشته باشد و زندگی تحصیلی و آموزشی کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد. تمرکز کردن از آنچه فکر می‌کنیم سخت‌تر است و هرکدام از ما در هر سن‌وسالی ممکن است دچار حواس‌پرتی شویم برای کودکان این داستان بیشتر پیش می‌آید چراکه تا قبل از ورود به مدرسه از آن‌ها کمتر تمرکز بر روی یک موضوع خاص خواسته شده است. اگر توجه کرده باشید متوجه می‌شوید که کودکان حوصله دقت بیش از چند دقیقه بر روی حتی بازی‌‌هایشان را ندارند. چند دقیقه با یک بازی مشغول می‌شوند و سپس آن را کنار گذاشته و سراغ بعدی می‌روند، داستان‌‌های طولانی حوصله‌شان را سر می‌برد و ممکن است در بین داستان حواسشان مدام پرت شود. هرچه بزرگ‌تر می‌شوند البته این ماجرا کم و کمتر می‌شود و قدرت تمرکز افزایش پیدا می‌کند اما برخی از کودکان در مقطع ابتدایی با مشکل عدم تمرکز مواجه‌اند.
بهترین راه برای یادگیری کودکان، بازی است. بازی به‌خاطر ساختار مفرحی که دارد کودکان را سر ذوق می‌آورد و حواسشان را جمع می‌کند. ما می‌خواهیم در ادامه بازی‌‌هایی را به شما معرفی کنیم که می‌توانید در خانه با فرزندتان انجام دهید و تمرکز و هوش او را افزایش دهید.
پازل‌‌ها را دست‌کم نگیرید
از پازل‌‌های کوچک و رنگی و کم قطعه تا پازل‌‌های بزرگ با قطعاتی ریز که نیاز به تمرکز و توجه زیادی دارد، همگی می‌توانند حافظه کوتاه‌مدت کودک را درگیر کنند. البته پازل را بر اساس سن‌وسال کودک انتخاب کنید. هرچه سن کودک کمتر است، بهتر است قطعات پازل هم کمتر و رنگ‌‌های روشن‌تری داشته باشد. البته که هرچه تعداد قطعات بیشتر باشد، ذهن بیشتر درگیر می‌شود اما ما قصد نداریم کودک را خسته یا دل‌زده بکنیم. به هر حال حل کردن روزانه پازل می‌تواند تمرکز کودکان را ارتقاء دهد.
چه تفاوتی دارد؟
پیدا کردن تفاوت بین دو عکس مشابه، تمرکز و دقت کودک را افزایش می‌دهد. از یک عکس دو کپی بگیرید و بر روی یکی از آن‌ها تغییراتی ایجاد کنید. سپس از کودک بخواهید که آن تفاوت را پیدا کند. هر چه تغییرات جزئی‌تر و کوچک‌تر باشند نیاز به دقت بیشتری دارند، پس بیشتر ذهن را درگیر می‌کنند. مراقب باشید که تغییری که ایجاد کرده‌اید آن‌قدر پیدا کردنش سخت نباشد که کودک احساس شکست و ناامیدی و دل‌زدگی کند. به‌مرور می‌تواند جزئیات پیچیده‌تری را تغییر دهید و ذهن کودک را بیشتر درگیر کنید.
جابه‌جا شد
یک بخش از اتاق کودک یا هر بخش دیگر از خانه را انتخاب کنید. به کودک بگویید خوب آن قسمت را ببینید، سپس کودک را از اتاق بیرون کنید و یکی از وسایل همان بخش را جابه‌جا کنید، کودک را فرا بخوانید و از او بخواهید وسیله‌ای که جابه‌جا شده را پیدا کند. برای کودکان که در سنین پایین‌تر هستند باید یک بخش خاص را با هم انتخاب کنید؛ مثلا میز تحریر اتاقش یا کمد اسباب‌بازی‌‌ها اما برای کودکان در سنین بالاتر می‌توانید این بخش کوچک را به کل اتاق یا خانه افزایش دهید. بازی را یک‌طرفه انجام ندهید. بعد از اینکه کودکتان حدسش را گفت، حالا نوبت اوست که بخشی از اتاق را تغییر دهد و شما حدس بزنید. هردو قسمت بازی باعث تقویت تمرکز می‌شود.
نفس عمیق بکش
نفس کشیدن از راه بینی مغز را تقویت می‌کند و همچنین در مواقع بحرانی که کودک دچار هیجان است، به او آرامش می‌دهد. بنابراین در طول روز یا قبل از خواب با کودک بازی نفس کشیدن بکنید. درست نفس کشیدن از راه بینی را به او آموزش دهید. کودکی که دچار لکنت است، به‌شدت نیاز به نفس‌گیری و درست نفس کشیدن دارد، همچنین است برای کودکانی که از اضطراب موقعیت رنج می‌برند. با این کار هم کودک آرامش می‌یابد و هم مغزش تقویت می‌شود.
داستان من
به روش‌‌های متفاوتی می‌توانید کودک را به ساختن داستان‌‌های کوتاه تشویق کنید؛
1ـ یک اسم بگویید و از کودک بخواهید با آن اسم یک جمله بسازد و سپس شما جمله او را با جمله‌ای دیگر کامل کنید تا یک داستان کوتاه شکل بگیرد.
2ـ وقتی برای کودک کتاب می‌خوانید با پرسیدن سؤالاتی مثل: تو چی فکر می‌کنی؟ تو اگر جای این شخصیت بودی چی کار می‌کردی؟ به نظرت کجای کارش اشتباه بود؟ تو فکر می‌کنی آخر داستان چی می‌شه؟ ذهن و تمرکز کودک را به کار بگیرید.
3ـ بهش بگویید که تو قهرمان یک کتاب هستی، برای خودت یک داستان بساز یاز او بخواهید که رؤیاها و آرزوهایش را در قالب یک داستان کوتاه برایتان بگوید.
هدف‌گیری
هماهنگی میان ذهن و جسم نیاز به تمرکز دارد. بازی‌‌هایی که به «هدف‌گیری» مشهورند در این زمینه می‌توانند کمک کنند. مثل دارت، بسکتبال و... اما خودتان هم به سادگی در خانه می‌توانید یک بازی مشابه طراحی کنید. چند لیوان پلاستیکی رنگی را روی هم بچینید، یا اگر کودکتان سن و سال کمی دارد، با فاصله از هم قرار دهید. سپس یک توپ پارچه‌ای درست کنید و از کودک بخواهید «لیوان سبز» را هدف بگیرد. سپس لیوان‌‌های دیگر و بعد فاصله بین لیوان‌‌ها را کمتر کنید یا آن‌ها را روی هم بچینید.
حفظ تعادل
بازی‌‌هایی که نیاز به حفظ تعادل بدنی دارند، تمرکز کودک را هم افزایش می‌دهد. کتابی را روی سر کودک قرار دهید و از بخواهید بدون استفاده از دست‌‌هایش کتاب را روی سرش نگه دارد و مسیری کوتاه را راه برود.
روی فرش با کاموا مربع‌‌های بزرگ ترسیم کنید و از کودک بخواهید بدون آنکه پایش به کامواها برخورد کند لی‌لی‌کنان مربع‌‌ها را رد کند. همان بازی که ما در کودکی به آن چهارخانه بازی می‌گفتیم، سپس بگویید سرش را بالا بگیرد و بدون نگاه کردن به مربع‌‌ها و لگد نکردن کامواها، یکی یکی از مربع‌‌ها را لی‌لی‌کنان رد کند.
پیدا کن
تعدادی لوازم‌التحریر مثل مدادرنگی و پاک‌کن و دفتر و اسباب‌بازی‌‌های کودک را به او نشان دهید، بعد بگویید چشم‌‌هایش را ببندد و آن‌ها را در گوشه و کنار مخفی کنید، حالا او باید بگردد و یکی یکی آن‌ها را پیدا کرده و توی سبدش بیندازد. در پایان حتما او را بابت موفقیتش تشویق کنید.
بشین پاشو
بازی آشنایی که حسابی هم مرفه است و معمولا کودکان را به خنده می‌اندازد. از کودک بخواهید وقتی کلمه بشین را شنید، بایستد و وقتی کلمه پاشو را شنید، بنشیند، یعنی یک عکس‌العمل معکوس به کلماتی که می‌شنود. این بازی حسابی تمرکز کودکتان را افزایش می‌دهد.
این چیه
چشم‌‌های کودک را با چشم‌بندی نرم ببندید و حالا اجسا‌می آشنا را توی دستش بگذارید. اجسا‌می با جنس‌‌های متفاوت، پارچه، پلاستیک، فلز و... از او بخواهید که حدس بزنید چه چیزی را توی دستش گرفته است.
جدول کلمات متقاطع
جدول حل کردن برای تمام سنین مؤثر است، برای بزرگسالان از زوال عقل پیشگیری می‌کند و برای کوچک‌ترها افزایش حافظه و تمرکز را به‌همراه دارد. بازی‌‌های اینترنتی کلمات متقاطع زیادی وجود دارد. خودتان می‌توانید برخی از آن‌ها را طراحی کنید و با کودکانی که خواندن و نوشتن را یاد گرفته‌اند، تکرار کنید.
سبک زندگی
علاوه بر آنچه گفته شد، لازم است مجددا ذکر کنیم که کودکان برای تمرکز داشتن نیازمند فعالیت بدنی مناسب، خواب کافی، تغذیه سالم و محیط زندگی بدون تنش هستند. سبک زندگی کودک اولین قدم در حفظ سلامت روان اوست.