باران زعیمی
کودک یکسال و نیمه بازیگوش از تغذیه فقط بداخلاقی و گریه موقع گرسنگی را میفهمد و مادر با ترفندهای خلاقانه به دنبال غذا دادن به اوست تا قلچماق شود. نوجوان قلچماقِ چاق باید رژیم غذایی بگیرد تا وزن جنابش کم شود بلکه بتواند تکانی به خود دهد!
برای همین فعل «غذا خوردن» دلایل مختلفی در اقصا نقاط جهان وجود دارد؛ بزرگ شدن، سیر شدن، عضله آوردن، حتی نمردن یا فقط لذت بردن. با افزایش سن، انگیزه و مراقبت در نوع تغذیه نسبت به دوران جوانی و کودکی متفاوت میشود. خوردن به اندازه لازم و نرفتن به سراغ آنچه برای بدن ضرر دارد با هدف ارزشمندتری از لذت صرف دنبال میشود: طول عمر همراه با سلامتی.
به همین ترتیب در هر دوره از زندگی و شرایط جسمی و روحی میتوان برای همه کارهای انسان اهداف مختلف کوچک یا بزرگی متصور شد. بسته به ظرفیت و افق دید آدمها، مقاصد و بالتبع ارزش کارشان متفاوت میشود. نام تمام این رویکردها «نیت» است. نیت فقط مختص احکام شرعی و نماز و روزه نیست. همه کارهای ما نیت و به همان مناسبت ارزشگذاری دارد.
نیتها، عمل به ظاهر یکسان افراد را نیز متفاوت میکنند. مثلا یکی برای دفع ظلم و یاری حق میجنگد، یکی برای غنیمت گرفتن و دیگری برای مزدوری ظالم. اختلاف در نیت موجب فرقی از زمین تا آسمان بین اعمالی واحد میشود. اینکه لباس بپوشی تا زیبا باشی یا کسی را فریب دهی یا در عین آراستگی عفیف باشی فرق میکند. همهاش یک کار است اما چرخش کوچک قصد و نیت درونی، سطح متفاوتی از ارزشمندی یا بیارزشی و قوت یا ضعف را به عمل میبخشد. به همین جهت نیت هر عمل را اصل و از خود عمل بالاتر دانستهاند.
برخلاف تصور معمول از سختی کسب بالاترین سطح نیت، میتوان در کنار همه نیات خوب و خوبتر مادی یا اخلاقی، فقط با یک ذهنیت متفاوت و البته ارتقا یافته، نیت الهی را در اعمال خود تجربه کرد. همانطور که خیلی راحت میشود برای خوشایند محبوبی حرفی زد، سفری رفت، غذایی پخت، لباسی پوشید، آرایشی کرد، زحمتی کشید یا هر کاری دیگر انجام داد، میشود همه اینها را برای مقصودی بالاتر یعنی خدا انجام داد.
نیازی به کوه کندن نیست، همین که مومنین به غیب یادشان باشد خداوند بیش از همه مخلوقات فانی و مردمان دمدمی مزاج که روزی با ما هستند و روزی بر ما، شاهد و ناظر، همراه، دوستدار و جبران کننده است، به استحکام در نیت و تعالی در عمل میرسند. همین گردش کوچک در نیت کافیست تا تمام اعمال انجام داده و نداده، به ذخایر ارز آخرتی انسان تبدیل شود و در یومالحساب جن و انس، با دستی پُر، ساکن ویلای بهشتی خود شده، به ریش هرچه ظالم و فریبکار و از خدا بیخبر است بخندد!
انسان حتی این نیت را هم میتواند ارتقا دهد و فقط به لذت بردن از همنشینی با بهشتیان بیندیشد یا در مرحلهای اعلاتر تنها دنبال رضایت و خشنودی پروردگار عالم باشد. انتخاب با ماست که کدام مقصد و نقشه راه را برگزینیم.