یاسمین رضوی
ترس از حیوانات زیرگروه انواع فوبیاها قرار می‌گیرد. فوبیا، احساسی شدید، غیرمنطقی و اغراق‌آمیزتر از ترس است که درباره یک مکان، احساس، موقعیت یا حیوان دچارش می‌شویم. منظور از حیوان‌هراسی، قطعا این نیست که شما وقتی سوسک می‌بینید، چندشتان می‌شود و کمی بدنتان منقبض می‌شود و بالأخره با راهکارهایی او را می‌کشید یا از صحنه بیرونش می‌کنید. فوبیا چیزی فراتر از چندش شدن و داشتن احساس ناخوشایند است. فوبیای حیوانات یعنی وحشت‌زدگی شدید که با مواجهه، دیدن عکس یا حتی تصور کردن حیوانات همراه است. این وحشت‌زدگی می‌تواند به علائم شدید فیزیکی، مثل تپش قلب شدید، احساس خارش در بدن، پانیک و حتی سکته قلبی بینجامد.
برای مایی که در دنیای مدرن زندگی می‌کنیم و از زمان انسان‌های اولیه که مجبور بودند با انواع حیوانات زندگی مسالمت‌آمیز داشته باشند، راه‌های مقابله را بدانند و از خود فرزندانشان در برابر حملات حیوانات وحشی، دفاع کنند، شاید چندان مسئله مهمی نباشد. با خودمان می‌گوییم، سالی یک سوسک در خانه‌مان پیدا می‌شود که آن را هم با کمک دیگران از صحنه دور می‌کنیم. اما مسئله به همین جا ختم نمی‌شود فوبیای حیوانات اگر درمان نشود می‌تواند روابط اجتماعی و شغلی افراد را تحت‌تاثیر قرار دهد. همچنین فوبیای والدین اغلب به فرزندان نیز منتقل می‌شود و برای آن‌ها هم دردسرهایی درست می‌کند. ما می‌خواهیم در این نوشتار از نشانه‌های حیوان‌هراسی و راه‌های درمان آن با شما صحبت کنیم.
انواع حیوان‌هراسی
ممکن است شما فقط از «سگ‌ها» بترسید یا در مورد خزنده‌ها ترس غیرمنطقی‌ای داشته باشید یا از آن دسته باشید که از هرچیزی که نام حیوان به خودش می‌گیرد در هراس هستید. فوبیای حیوانات به چند دسته غیررسمی تقسیم می‌شود از جمله ترس از شکارچیان، ترس از حیوانات چندش‌آور و ترس‌های مبتنی بر خرافات.
زوفوبیا و بقیه
ترس از دسته حیوانات را «زوفوبیا» می‌گویند. اما معمولا از یک دسته خاص حیوانات دچار هراس هستیم و با مابقی مشکل چندانی نداریم. مارها از آن دسته هستند که بیشتر بشر را ترسانده‌اند و در افسانه‌ها هم حضور چشم‌گیری داشته‌اند بنابراین هم در دسته «افییدوفوبیا» قرار می‌گیرند و هم ترس‌های مبتنی بر خرافات.
ترس از پرندگان را «اونیتوفوبیا» ترس از عنکبوت‌ها را «آراکنوفوبیا»، ترس از زنبور را «آنتوموفیوبیا» و ترس از سک را «سینوفوبیا» می‌گویند.
نشانه‌های حیوان هراسی
شما ممکن است از مار، زنبور، پرنده، موش، ماهی، سگ، گربه، حشره و سوسک بترسید. در صورتی که نسبت به این حیوانات فوبیا داشته باشید در مواجهه با آن‌ها دچار اضطراب شده و ضربان قلب‌تان بالا می‌رود. ممکن است علائم جسمی یا احساسی خاصی داشته باشید یا هر دو را با هم تجربه کنید و البته احتمال دارد که علائم‌تان با دیگری که دچار همین فوبیاست یکسان نباشد. ممکن است بدنتان در مواجهه با حشرات دچار خارش شود که این نشانه پوستی ربطی به دست زدن یا نزدن به حشره ندارد، بلکه فوبیاست که این عارضه را به همراه می‌آورد. نفس‌تنگی و سرگیجه، لرزش دست، ناراحتی معده، گر گرفتگی گرم یا سرد، عرق کردن و حملات قلبی نشانه‌های جسمی ترس از حیوانات است.
وحشت یا اضطراب شدید، نیاز شدید به فرار کردن از موقعیت، از دست دادن کنترل، احساس اینکه ممکن است بمیرید، احساس ناتوانی نسبت به ترس از علائم احساسی حیوان هراسی است.
اگر چندبار محدود و در موقعیت خاص دچار علائم فوبیای حیوانات شده‌اید و دیگر تکرار نشده است، شما فوبیا ندارید. از نشانه‌های حیوان‌هراسی این است که نشانه‌های آن شش ماه ادامه پیدا کند و بر بقیه جنبه‌های زندگی فرد اثر گذارد. مثل اینکه شما ارتباطاتان را به صرف این فوبیا خدشه‌دار کنید. فرض کنید که دوست صمیمی‌ای دارید که در روستا زندگی می‌کند و در خانه‌اش مرغ و خروس نگهداری می‌کند، اگر ترس از مواجهه با این موجودات، باعث شود که شما دچار وسواس فکری و اضطراب شده و روابط‌تان را محدود یا قطع کنید، یعنی اینکه فوبیا بر جنبه‌های غیرمرتبط زندگی‌تان اثر گذاشته است و این باعث اثرات روانی بعدی مثل افسردگی می‌شود.
چرا دچار فوبیا می‌شویم؟
شاید برایتان جالب باشد بدانید که بین 7 تا 9 درصد از جمعیت جهان دچار فوبیای حیوانات هستند و این مسئله آن‌قدری رایج است که در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات ذهنی، به‌طور رسمی شناخته شود. معمولا حیوان‌هراسی ریشه در کودکی دارد.
تجربه: داشتن یک تجربه بد در گذشته می تواند حیوان‌هراسی را به‌دنبال داشته باشد. ممکن است سگی شما را دنبال کرده باشد یا توسط یک حشره گزیده شده باشید و در شرایط آسیب‌زا قرار گرفته باشید.
خانواده: اگر یکی از اقوام نزدیک دچار هراس یا اضطراب نسبت به حیوانات باشند، ممکن است این ترس غیرمنطقی به کودکان نیز به عنوان یک رفتار آموخته شده، منتقل شود.
شنیده‌ها و خرافات: داستان و افسانه‌های خرافی معمولا حاوی نقش یک حیوان خاص و نسبت دادن یک رفتاری وحشتناک به آن‌هاست. مثل اینکه کلاغ‌ها بدخبرند و شنیدن صدایش با خبر مرگ عزیزی همراه است یا مارها موجودات بدجنسی هستند و... ممکن است به فوبیا یا حیوان‌هراسی بینجامد.
خودتان را ارزیابی کنید
یک دفترچه بردارید و پاسخ این سؤالات را در آن یادداشت کنید:
آیا وقتی می‌خواهم به یک مکان جدید بروم، شرایط را طوری می‌سنجم که در ارتباط با حیوانات نباشد؟ یعنی یکی از فاکتورهای انتخابم، نبود حیوانات ـ یا یک حیوان خاص ـ است؟
آیا وقتی در کنار یک حیوان قرار می‌گیرم یا فکر میکنم که در کنارش قرار گرفتم سریعا دچار اضطراب می‌شوم؟
آیا ترس من نسبت به حیوانات غیرمنطقی است؟
پاسخ این سؤالات اگر مثبت باشد لازم است که با یک پزشک درباره‌اش صحبت کنید.
انواع درمان
برای تمام فوبیاها نیاز به مراجعه به پزشک نیست. اگر موقعیت چنان برایتان آزاردهنده شده و بر جنبه‌های زندگی‌تان اثر می‌گذارد و جواب تمام سؤالات بالا را مثبت داده‌اید، پس نیاز به پزشک دارید. اما پزشکان معمولا روان‌درمانی برای این مسئله استفاده می‌کنند که طبق گزارش‌های انجام شده توسط بیماران، نتایج رضایت‌بخشی داشته اسد. برخی از پزشکان نیز از تجویز داروهای خاص استفاده می‌کنند که آن‌ها نیز می‌توانند اثربخش باشند.
نکته قابل توجه این است که نباید درمان دارویی را سرخود و به توصیه افراد نابلد و غیرمتخصص آغاز کنید.
اما اگر فوبیای شما خفیف است می‌توانید راهکارهای دیگری را امتحان کنید.
روش‌های مختلف آرامش، هنگام مواجهه با اضطراب، تمرینات تنفسی، نفس کشیدن عمیق، یوگا و ورزش منظم روش‌هایی هستند که در درازمدت ترس شما را کنترل می‌کنند. اما پیشنهاد ما این است که در هر بهتر است که روان‌درمانی یا رفتاردرمانی را زیر نظر متخصص به سرانجام برسانید که اثری بی‌نظیر در درمان شما دارد.