مریم کمالی نژاد
تا پیش از پاند‌می‌کورنا، روش‌‌هایی که برای حفظ کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، به والدین ارائه می‌شد، محدود و متفاوت‌تر بود. این روزها، به‌خاطر آنلاین شدن مدارس و آموزش‌‌های مجازی، همه دانش آموزان باید یک موبایل یا تبلت که به اینترنت مجهز است، در اختیارشان باشد. برخی از دانش‌آموزان به تازگی به فضای مجازی وارده شده‌اند و تا پیش از این موبایل هم نداشته‌اند، برخی دیگر به دلیل وضعیت پیش آمده، اجازه استفاده از اینترنت به آن‌ها داده شده است و مابقی نیز ساعات بیشتری را در فضای مجازی می‌گذرانند. والدین علاوه بر نگرانی بابت کیفیت آموزش مجازی و بازدهی آن، نگران امنیت فرزندشان در فضای مجازی هم هستند. اگر واقع‌بین باشیم، معترف خواهیم بود که فضا به‌طور کلی برای همه سنین مناسب نیست و این فقط مباحث اخلاقی را شامل نمی‌شود بلکه، وجوه مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. ما می‌خواهیم در این نوشتار به راهکارهایی اشاره کنیم که والدین برای حفظ امنیت و سلامت روان فرزندانشان در فضای مجازی، به آن‌ها احتیاج دارند. با ما همراه باشید:
راه نو، زندگی نو
اگر گمان می‌کنید با تهیه کردن یک موبایل و تبلت و اینترنت پرسرعت برای فرزندانتان، وظیفه شما در بخش تحصیل و آموزش به پایان رسیده است، سخت در اشتباهید. تا پیش از این بچه‌‌ها مدرسه می‌رفتند و بخش بزرگی از بار آموزش و حتی تربیتی کودک به دوش مدرسه و اولیاء آن بود. اما اگر منصف باشیم باید بپذیریم که یک معلم به تنهایی نمی‌تواند با شیوه مجازی، چندین و چند کودک را هم‌زمان آموزش بدهد. کما اینکه وضعیت تکنولوژی آموزشی در نظام آموزشی ما ضعیف است. تنها راه چاره این است که والدین باید مسئولیت خود را در این زمینه بپذیرند و قبول کنند که دیگر وضعیت مثل سابق نیست و باید به کمک معلم و مربی بیایند. علاوه بر این مسئله، می‌بایست کنترل دانش‌آموزان را در فضای مجازی به‌عهده بگیرید و حواستان به فرزندتان باشد. در ادامه می‌خواهیم راهکارهایی را در این زمینه ارائه دهیم.
1ـ گفتگو با کودک
با فرزندتان صحبت کنید. او باید بداند که در محیط و شرایط جدید چه چیزهایی انتظارش را می‌کشد و خوش‌خیالانه و ناآگاه برخورد نکند. البته لازم نیست او را بترسانید یا نسبت به محتوای نامناسب تحریک و کنجکاوش کنید. بلکه کافی است درباره‌اش با او صحبت کنید و سؤال‌هایش احتمالی‌اش را پاسخ بگویید و به او اطمینان بدهید که کنارش هستید و کمکش می‌کنید و البته بفهمانید که حواستان به او هست. می‌توانید با استفاده بازی و فیلم‌‌های مناسب اصطلاحات رایانه‌ای را به کودک یاد دهید؛ اصطلاحاتی مثل آزار و اذیت اینترنتی، آداب معاشرت، محافظت در برابر ویروس و مناسب با سن و سال کودکتان اصول ایمنی در اینترنت را به او آموزش دهید.
2ـ قانون بگذارید
اینکه کودک یا نوجوان شما برای تحصیل به اینترنت احتیاج دارد، دلیل برا نقض تمام قوانین اینترنتی خانه‌تان نیست. بلکه تنها باید قوانین را تغییر دهید. اگر تا پیش از این فرزندتان فقط یک ساعت در روز اجازه استفاده از اینترنت را داشت، الان می‌توانید آن را تنها به ساعات آموزش آنلاین، تغییر دهید. نباید اجازه دهید که دسترسی به اینترنت مداوم بوده و حتی شب تا صبح هم دانش‌آموز به بهانه درس خواندن به آن دسترسی داشته باشد.
3ـ برنامه کلاسی
برنامه مدرسه فرزندتان را چک کنید. از زمان برگزاری کلاس‌‌ها آگاه باشید. معلم و اعضای کلاس را بشناسید. خاصه برای کودکان ابتدایی باید بدانید که فرد اضافه و ناشناسی در کلاس بچه‌‌ها حضور نداشته باشد.
4ـ مراقب باش
به کودکان آگاهی بدهید که وقتی میکروفون و یا وب کم گوشی روشن باشد، صدا و تصویرش منتشر می‌شود و این به معنای این است که تمام کلاس احتمالا او را می‌بینند. باید مراقب رفتار و ظاهرش باشد.
5ـ خانه یا مدرسه
هم خودتان مراقب باشید و هم به فرزندتان آموزش بدهید که نباید اطلاعات شخصی خود و خانواده‌اش را در محیط اینترنت به کسی بگوید، حتی اگر معلمش باشد و این کار را باید به بزرگ‌ترهایش بسپارید. والدین مدرسه نباید از بچه بخواهند آدرس و شماره تلفن و یا نام خواهر و برادر و دیگر اطلاعات خانوادگی را به‌صورت مجازی به آن‌ها بدهد. بلکه برای این دست موضوعات باید با والدین کودک تماس بگیرند. بنابراین فرزند شما باید مطلع باشد که اطلاعات شخصی و خانوادگی را به کسی ندهد.
6ـ کجا هستی؟
برخی از گوشی‌‌های تلفن همراه به سادگی می‌توانند مکان کودک را مشخص و منتشر کنند. این بخش از تلفن همراه را غیرفعال کنید.
7ـ سیم‌کارت امن
سیم‌کارت‌‌های امن برای کودکتان تهیه کنید. سیم‌کارت دانش‌آموز و سیم‌کارت‌هایی که با شعار اینترنت پاک، واگذار می‌شوند و دانش‌آموزان با استفاده از این سیم‌کارت‌ها فقط به اینترنت داخلی دسترسی دارند.
8ـ تلفن همراه ما
اگر گوشی موبایل خودتان را برای آموزش در اختیار کودکتان قرار می‌دهید، لازم است که بقیه اپلیکیشن‌ها را غیرفعال کنید. تصور کنید که زمان یادگیری و کلاس آنلاین، واتساپ و اینستاگرام و... فعال باشند و حواس بچه را با پیام‌‌هایشان پرت کنند و او را با محتوایی که مناسب سن‌و‌سالش نیست روبرو کنند. شاید لازم باشد بخش‌‌های دیگری از تلفن همراهتان را هم پاک‌سازی کنید.
9ـ جستجوی امن
در محیط اینترنت هم برای حفظ کودکان در مقابل محتوای نامناسب کارهای انجام شده است. به‌طور مثال در گوگل می‌توانید تنظیمات سرچ‌سیف (safe search ) را انجام دهید، با این تنظیمات ساده و سریع، به گوگل می‌فهمانید که فقط محتوای امن را نمایش دهد، همان چیزهایی که شما تعیین کرده‌اید. یا اینکه از موتورهای جستجوی کودکان مثل kidrex استفاده کنید.
10ـ چطور کنترل کنم؟
در اینترنت به دنبال نرم‌افزارهایی که به شما قدرت کنترل تلفن همراه کودک را می‌دهد بگردید. کافی استparental control app را سرچ کنید تا نتایج متفاوتی برایتان پیدا کند و هر کدام به شما کمک می‌کنند تا کنترل بهتری بر محیط کار فرزندتان در گوشی موبایل یا تبلت داشته باشید.
11ـ چه چیزی لازم داری؟
همان طور که در بالا هم اشاره شد اگر فرزندتان از تلفن همراه شما برای آموزش مجازی استفاده می‌کند، لازم است که دسترسی او را به اپلیکیشن‌های شخصی‌تان مسدود کنید. مثل تلگرام، واتساپ و... هر آن چیزی که برای کودک مناسب نیست. اگر هم کودکتان تلفن شخصی خودش را دارد، لازم است که از نصب کردن برنامه‌‌های اضافه خودداری کنید. اجازه ندهید فرزندتان تبلت یا گوشی موبایلش را با بازی‌‌ها نامناسب و غیرضروری و یا اپلیکیشن‌هایی که هیچ احتیاجی به آن‌ها ندارد پر کند. به‌جای این‌ها می‌توانید لیستی از بازی‌‌های آموزشی و سایت‌‌های مناسب در اختیارش قرار دهید که اگر وقت اضافه‌ای هم داشت با آن‌ها خودش را سرگرم کند.
12ـ کنارم باش
فرزندتان را با موبایل، تبلت یا لپ‌تاپ تنها نگذارید. اگر توی اتاقش است، باید در اتاق را باز بگذارد. اجازه ندهید که مدام از هدفون و هندزفری استفاده کند. بگویید که می‌خواهید صدای کلاس را بشنوید. مدام به او سر بزنید و کنارش باشید، البته لازم نیست که به این خاطر حواسش را پرت کنید، بی سرو صدا سرکشی کنید و حواستان به فعالیت‌‌هایش باشد.
13ـ درباره تبلیغات و خرید
فرزند شما ممکن است مدام با تبلیغات روبرو شود، تبلیغات مجازی که او را به به خرید کردن تحریک می‌کنند. فرقی نمی‌کند خرید یک کتاب کمک درسی باشد یا یک وسیله بازی یا پوشاک. باید به او درباره تبلیغات آگاهی بدهید، همچنین درباره خرید اینترنت به اندازه کافی مهارت داشته باشید و فرزندتان را هم آگاه کنید.