مریم کمالینژاد
بیش از هشت ماه قبل، کرونا از راه رسید و زندگیمان را دگرگون کرد. حالا دیگر همگی میدانیم که هیچچیز، حتی با از بین رفتن کرونا، مثل سابق نخواهد شد. مختصات مشاغل، روابط، تحصیل و حتی تربیت، تغییرات قابل اعتنایی داشته و ما چارهای جز پذیرش و کنار آمدن و یافتن راههای خلاقانه برای پیشرفت و زندگی نداریم. به خاطر داریم که سال تحصیلی گذشته، هنوز به نیمه نرسیده بود که مدارس تعطیل شدند. کلاس اولیها هنوز تمام حروف الفبا را یاد نگرفته بودند، کتابها به صفحات نیمه نرسیده بودند و دفاتر مشق و ریاضی و دیکته، صفحات خالی زیادی داشتند که بچهها مجبور به ماندن در قرنطینه شدند. اول گمان میکردیم با یکی دو هفته یا نهایتا دوماه، ماجرا تمام میشود، بعد دل خوش کردیم که بعد از عید نوروز و اردیبهشت، وضعیت طبیعی خواهد شد، کمی که گذشت و دیدیم بیماری همچنان جولان میدهد، چشم دوختیم به اخبار مربوط به کشف و تولید واکسن کووید 19 و آنقدر گذشت تا رسیدیم به سال تحصیلی جدید.
اینکه والدین سردرگم و بلاتکلیفند، امر عجیبی نیست. نظام آموزشوپرورش هم میان دوگانه سلامت و آموزش دچار یک بحران جدی شده است. از طرفی سیستم آموزشی ما آنقدرها به تکنولوژی آموزشی تا پیش از این بها نداده است که بتواند در چنین موقعیت بحرانی از آن بهره ببرد و از طرف دیگر، دانشآموزان هم شکل دیگری از آموزش، بهجز تحصیل سنتی را فرا نگرفتهاند. والدین هم نمیدانند نگران سلامت فرزندانشان و دیگر اعضای خانواده باشند یا نگران آموزش و آینده تحصیلی و شغلی بچهها.
دستهبندی مناطق مختلف به رنگهای سبز، قرمز، نارنجی و زرد، طبق گفته دکتر سوری، عضو کمیته مقابله با کرونا و استاد دانشگاه تهران، یک امر نسبی است و هیچ منطقهای عاری از ابتلا به کرونا نیست. این در حالی است که همین تقسیمبندیهای نسبی هم هر روز تغییر میکنند و کسانی که در مناطق زرد بودند و قرار بود یک روز در میان به مدرسه بروند، ناگهان در وضعیت هشدار و قرمر قرار میگیرند و همهچیز تعطیل میشود.
در چنین شرایطی چه کار باید بکنیم؟ قید آموزش و تحصیل را بزنیم و فقط به سلامت کودک فکر کنیم؟ به آموزشهای سردرگم و جسته و گریخته مدارس و معلمان اکتفا کنیم؟ این مطلبی است که میخواهیم در ادامه به آن بپردازیم.
واقعبین باشیم
1ـ واقعیت این است که کووید 19 یک ویروس تازه و نسبتا ناشناخته است. دانشمندان مشغول شناخت آن هستند. ویروس هر روز یک رفتار تازه از خود نشان میدهد، طیف علائم ابتلا، گسترده شده است و آنچه در ابتدا عنوان میشد که کودکان از این ویروس در امان هستند، نقض شده است. مواردی از ابتلا و حتی مرگ ناشی از کرونا در کودکان در سراسر جهان گزارش شده است. در چنین شرایطی، هیچ پیشبینیای قطعی نیست. حتی اگر واکسن کرونا کشف و توزیع شود، مشخص نیست که تا چه زمانی مصونیت ایجاد کند. آنچه مسلم است این است که ما باید سبک زندگیمان را با وجود این ویروس تغییر دهیم و این یعنی واقعبینی.
2ـ واقعیت دوم این است که دیگر به وضعیت پیش از کرونا بر نخواهیم گشت. این یک امر مسلم است. مختصات زندگی در تمام وجوه تغییرات چشمگیر داشتهاند از کسبوکارها گرفته تا تحصیل که موضوع امروز ماست. پس نباید منتظر بمانیم تا دوباره وضعیت مثل سابق شود، چون این امر تقریبا نشدنی است. باید برای آنچه پیش آمده آماده شویم و ایدههایمان را اجرا کرده و زودتر به نتیجه برسیم.
بچهها را به مدرسه بفرستیم؟
سؤالی که اغلب والدین از هم میپرسند یا از اولیا مدرسه و پزشکان میپرسند این است: امسال بچه رو بفرستم مدرسه یا نه؟ همه هم منتظر جواب مشخص «بلی» یا «خیر» هستند.
آموزش امری تعطیل نشدنی است. آموزشوپرورش هرگز نمیتواند برای چند سال یا حتی یک سال، کل آموزش را تعطیل کند و به شما مستقیما بگوید: «امسال هیچ دانشآموزی به مدرسه نخواهد رفت» پس سعی میکند راههای جایگزین را امتحان کند. همچنین اطلاعات پزشکان و دانشمندان همان طور که گفته شد نسبت به این ویروس محدود است، پس پیشبینیها همه نسبی هستند و ضعیف، بقیه والدین هم مثل شما، در دوراهی ماندهاند. پس هیچکسی جواب قطعی برایتان ندارد، این شما هستید که باید تصمیم بگیرید که فرزندتان را به مدرسه بفرستید یا نه! پس این سؤال را باید از خودتان بپرسید و نه از دیگران، آنچه باید از دیگران بپرسید مسائلی است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
1ـ از سلامت فرزندتان مطمئن شوید. آیا فرزند شما بیماری زمینهای خاصی دارد؟ وضعیت سیستم ایمنی بدنش در چه حالی است؟ کمبود ویتامین و... ندارد؟ در سالهای نزدیک تحت جراحی خاصی قرار نگرفته است. با پاسخ به این سؤالات بخشی از جواب روشن میشود. کودکانی که بیماری زمینهای دارند، سیستم ایمنیشان قوی نیست و یا تحت جراحی بودهاند، بیش از بقیه در معرض خطر قرار دارند. پس بهتر است در کلاسهای حضوری، شرکت نکنند.
2ـ فرزندتان در چه سن و سالی است؟ آیا به سنی رسیده است که بتوانید آموزشهای بهداشتی را به او بفهمانید و مطمئن باشید که به آنها پایبند است؟ کودکان در سالهای اول دوره ابتدایی، معمولا آنقدری در زمینه مسائل بهداشتی آموزشپذیر به حساب نمیآیند، حتی اگر بخواهند هم نمیتوانند تحلیل کرده و رعایت کنند. پس بیش از بقیه کودکان در معرض خطرند. عوض کردن ماسکها، فراموش کردن شستن دستها، تحرک و بدو بدو که باعث انتشار ویروس میشود و... عواملی هستند که کودکان سالهای اول دبستان را در معرض خطر بیشتری قرار میدهد.
3ـ با اولیا مدرسه در تماس باشید. به مدرسه فرزندتان بروید، بپرسید که برنامه مدرسه برای سال جدید تحصیلی و با وجود ویروس کرونا، چیست؟ مطمئن شوید که راههای جایگزین در مدرسه جدی گرفته میشود. وضعیت تکنولوژی آموزشی مدرسه را بررسی کنید. اگر مدرسه سیستم کاملا سنتی دارد و هیچ چیزی از آموزش آنلاین نمیداند، بهتر است مدرسه کودک را تغییر دهید. اگر در منطقه نارنجی هستید و قرار است فرزندتان چند روز در هفته را حضوری در کلاس شرکت کنید، وضعیت بهداشت مدرسه را بررسی کنید.
4ـ با فرزندتان درباره شرایط پیش آمده صحبت کنید. آنها را آنقدر نترسانید که استرس بگیرند و یا به وسواس بیفتند. واقعبینانه شرایط را برایش توضیح دهید و نکات بهداشتی را با هم تکرار کنید. شرایطی که ممکن است کودک در آن قرار بگیرد را پیشبینی کنید؛ مثلا از کودکتان بپرسید: اگر یکی از دوستات بگه چه ماسک خوشگلی داری و تو هم از ماسک اون خوشت بیاد، ماسکتو بهش میدی؟
5ـ نقش والدین در تحصیل فرزندان، چندبرابر قبل شده است. دیگر نمیتوانید خودتان را کاملا کنار بکشید و بگویید: «کلی پول شهریه مدرسه دادهام تا بچه بهاصطلاح «کیف در مدرسه» باشد و نیاز نباشد من زمانی برای یادگیری دروسش بگذارم» نسبت به معلم فرزندتان احساس همدلی داشته باشید. او هم فردی است مثل شما، با همان دغدغهها و گرفتاریها، بچه دارد، خانه و زندگی دارد و حالا باید از راه دور فرزند شما را هم آموزش بدهد. پس خودتان را کنار نکشید و در امر تحصیل کودکتان دخیل باشید. کتابهای کودک را مطالعه کنید، درباره تکنولوژی آموزشی بیشتر بخوانید، مطالب مرتبط با دروس کودک پیدا کنید و درس را به متن زندگی بیاورید.
6ـ اگر کودکتان تحت آموزش آنلاین قرار دارد. فضای خانه را آماده یادگیری کنید. سر ساعت مشخص از خواب بیدارش کنید، به او صبحانه بدهید، یک میز تحریر مناسب برایش در نظر بگیرید، قلم و دفتر کنارش قرار دهید. نور و تهویه اتاق را بررسی کنید و سکوت را رعایت کنید تا حواس فرزندتان پرت نشود.
اشتباه بزرگ این است که گمان کنیم آموزش آنلاین یعنی اینکه موبایل یا تبلت را دست کودک بدهیم تا از توی تخت یا دراز کشیده روی کاناپه به چند فایل صوتی معلمش گوش بدهد، همین و تمام! این آموزش نیست و نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.
در نتیجه...
همان طور که گفته شد، ما حالا حالا با این شرایط همراهیم و حتی با تمام شدن و از بین رفتن کرونا، به وضعیت سابق برنخواهیم گشت. پس بهتر است به جای غر زدن، بیخود و بیفایده منتظر ماندن، به راهحلهای خلاقانه و مسئولانه فکر کنیم.