می خوای چیکاره بشی؟

مریم کمالی‌نژاد

از نظر اغلب والدین، کودکشان دارای استعدادهای عجیب و شگفت انگیز است. این تفکر درباره والدینی که تک فرزند دارند یا هنوز بچه دومشان از راه نرسیده، بیشتر صدق می کنند. تجربه ی زیست با کودک را ندارند و ساده ترین عکس العمل های کودک را به داشتن استعداد شگرف و تیزهوشی، تفسیر می کنند. به طور کلی والدین در ارتباط با استعدادهای کودکشان به سه دسته تقسیم می شوند: گروه اول معتقدند که همه ی بچه ها همین کارها را می کنند و این اتفاق عجیبی نیست که کودک زیر یکسال حرف زدن را شروع کرده است یا فهم خاصی در موسیقی دارد. این دسته، والدین تفریطی هستند که کودکشان را دست کم می گیرند و همه چیز را به «خودش بالاخره بزرگ میشه و استعدادش رو کشف می کنه» می سپارند. دسته ی دوم، دسته افراطی هستند، همان ها که در اول متن بهشان اشاره شد؛ والدینی که گمان می کنند فرزند آنها در همه چیز مستعد و بچه ای شگفت انگیز است. هر کار ساده ای را که بچه انجام میدهد، به توانایی خاص کودک تفسیر می کنند. دسته آخر، والدین واقع بین هستند که نگاه افراط و تفریطی به کودک ندارند. بلدند استعداد خاص کودک را تشخیص دهند و به پرورش همان استعداد بپردازند. ما در این نوشتار، می خواهیم روش های کشف استعداد کودکان را با هم مرور کنیم. به نظر می رسد بحث جذابی باشد، با ما همراه باشید.

استعداد چیست؟

استعداد توانایی درک، فهم و یادگیری یک مهارت است. کافی است دو کودک را با هم مقایسه کنید، اگر معلم باشید این نکته را بهتر درک می کنید چون روزانه با بچه های زیادی سروکار دارید. برخی از کودکان یک مسئله ریاضی را طی پنج دقیقه و با یک بار آموزش دیدن یاد می گیرند، دیگری باید دوبار بشنود و چندباری تمرین کند و شاید آن میان بچه ای باشد که هزار بار مسئله را برایش توضیح دهید و او باز هم مطلب را درک نکند.

کشف استعداد کودک

کودکان ناتوان به دنیا می آیند، اما کم کم بر اثر تاثیر ژن و غنای محیط، توانمند می شوند و نسبت به برخی فعالیت ها استعداد و علاقه نشان می دهند. بعضی بچه ها عاشق تعمیر وسایل خانه هستند. در حالی که شما فکرش را نمی کنید، می تواند روش های خلاقانه کشف کند تا آب شیر آشپزخانه را به اتاقش هدایت کند. برخی دیگر عاشق هنرند، موسیقی و نقاشی را خیلی خوب درک می کنند و به آن علاقه نشان میدهند. برخی بچه ها خوب سوال می پرسند، تفکر انتقادی و خلاقانه خوبی دارند، سوالات راهگشایی برایشان پیش می آید. برخی دیگر عاشق حفظ کردن هستند، به خودتان می آیید و می بینید اشعاری را که دوبار از رادیو اتومبیل تان بیشتر پخش نشده است، کودک تان دارد از حفظ می خواند.

اما چرا باید استعداد کودک را کشف کنیم؟ چه اهمیتی دارد؟ بالاخره او بزرگ می شود، علایقش تغییر میکند، استعدادهای بیشتری در خودش کشف می کند و راه خودش را می رود. اما همه چیز به این سادگی نیست. اگر شما موفق شوید که استعداد خاص کودکتان را کشف کنید، قطعا به پرورش آن همت می کنید. اگر متوجه شوید که کودکتان عاشق هنر است و استعداد عجیبی در موسیقی دارد، او را مجبور نمی کنید حتما پزشکی بخواند یا به عبارتی می دانیم که نباید جلوی موج استعداد کودک بایستیم و بهتر است که کمکش کنیم تا در همان مسیر شکوفا شود. هر چه زودتر بتوانیم خودمان را کشف کنیم، فرصت بیشتری برای پیشرفت و درک و خلق آثار داریم و شما می توانید والدینی باشید که در این مسیر کودکتان را یاری می کند.

چند ساله ها؟

از چه سنی می توان استعداد کودک را کشف کرد؟ آیا می توان گفت کودک یکساله ام عاشق موسیقی است؟ بقیه یکساله ها ممکن است موسیقی را دوست نداشته باشند؟ یا چطور می توان فهمید یکساله ی من تفکر منطقی خاصی دارد؟ در مورد کودکان خاص و نوابغ نسخه عمومی وجود ندارد، آنها معمولا زیر یکسال زبان باز می کنند، راه می روند و استعداد و توانایی های خاص از خودشان نشان میدهند. اما درباره بقیه کودکان سن تشخیص استعدادشان از 3 سالگی به بعد است.

تا قبل از هشت سالگی

محققان می گویند 80 درصد هوش کودکان تا قبل از هشت سالگی رشد می کند. پس کشف استعداد کودک تا هشت سالگی، ممکن و مهم است. اما چیزی که باید حتما به آن توجه کنید این است که هرگز گمان نکنید کودکی که در دروس مدرسه نمرات پایینی کسب می کند، بی استعداد است و آینده اش تباه شده. آدم های زیادی بودند که از مدارس شان اخراج شدند بخاطر اینکه درس شان خوب نبوده است اما همان ها با استعدادشان توانستند دنیا را تکان بدهند. ادیسون یکی از آنهاست. در مدارس ما تنها دو نوع هوش و استعداد است که سنجیده شده و پرورش پیدا می کند، هوش ریاضی و هوش کلامی. در حالی که انواع استعدادها در انسان می تواند وجود داشته باشد و در زندگی اتفاقا به آنها نیاز بیشتری داشته باشد. پس استعداد کودک را تنها با نمرات مدرسه ایش نمی شود سنجید.

بگذارید خودش باشد

بله، من و شما هم در کودکی مان علایق و استعدادهای خاصی داشتیم که شاید هرگز کشف نشدند و تبدیل به حسرت همیشگی مان شدند. این مسئله به این معنا نیست که کودک ما هم به خودمان رفته و به همان مسائل علاقه دارد. علاقه ی شما به موسیقی، الزاما منجر به علاقه کودکتان به موسیقی نمی شود، چه بسا که کودک شما بخواهند پزشک خوبی شود و در این زمینه استعداد خاصی داشته باشد. پس اجازه دهید که کودک خودش باشد، همانقدر که تلاش می کنید کودکتان را در معرض انواع اطلاعات و فعالیت ها و پرسش های مختلف قرار دهید تا ذهن و جسمش به حرکت بیفتد، همانقدر هم سعی کنید از شکل دادن به استعداد کودک آنطور که خودتان دلتان می خواهد، دست بردارید. اینکه از کودکی برای فرزندتان کتاب های فلسفی بخوانید، الزاما فیلسوف نمی شود.

به کودک برچسب نزنید

هستند کسانی که از کودکی فرزندشان را آقای دکتر و خانم مهندس صدا می کنند. این برچسب زدن ها باعث می شود که کودک در تناقض بین استعداد و خواست والدین و جامعه قرار بگیرد و نتواند خود واقعی اش را کشف کند یا مدام دچار اضطراب و استرس باشد. اما اینکه از کار فرزندتان تعریف کنید، نشانه برچسب زدن نیست. اگر فرزندتان نقاشی خوبی کشیده است، می توانید به او بگویید: «به نظر من تو استعداد خوبی در نقاشی کشیدن داری»

دقت کنید

کشف استعداد کودک مستلزم توجه، دقت و پیگیری شماست. باید کودکتان را زیر نظر داشته باشید. به حرفهایش با دقت گوش کنید، سوالاتش را که نشان دهنده دغدغه های ذهنی اوست، خوب بشنوید و سعی کنید پاسخ درست برایشان پیدا کنید یا از کسی کمک بگیرید. بدون این وقت گذاشتن ها، هرگز متوجه استعداد کودکتان نخواهید شد.

حق تجربه کردن و اشتباه

ماهان عاشق پیدا کردن علت پدیده هاست. از صبح که بیدار می شود سوالاتی درباره کار کردن ماشین ها و علت پدیده های طبیعی می پرسد: مامان چطور رعد و برق می شه؟ تراکتور چطوری کار میکنه بابا؟ به جعبه آچار های پدرش علاقه خاصی دارد و کافی است اسباب بازی ای برایش بخرند تا خیلی زود آن را به اجزای تشکیل دهنده اش تجزیه کندتا بفهمند ربات چطور کار میکند یا چرخهای ماشین کوکی چطوری حرکت می کنند. اما مادرش به شدت بر روی خراب نشدن اسباب بازی ها حساس است. هر بار او را بخاطر «خراب کردن» آنها دعوا می کند و تهدیدش می کند که هرگز برایش اسباب بازی نمی خرد. پدر ماهان اما درک بهتری از استعداد او دارد. هر وقت می خواهد کولر خانه را سرویس کند از ماهان می خواهد که کنارش بایستد و تماشا کند و ماهان با علاقه این کار را انجام می دهد و سوالاتش را می پرسد.

باید اجازه بدهید کودکتان تجربه کند. اگر حساس و مضطربید سعی کنید مشکل تان را حل کنید. همچنین نباید انتظارات غیرواقعی از کودک داشته باشید یا انتظارتان خیلی بالا باشد. در این صورت اجازه می دهید کودک راه بیفتد و در مسیرش اشتباه کند و یاد بگیرد.