علی حسین زاده
يکي از صفات اخلاقي که سبب سازگاري مي‌شود، دوري از لجاجت است. لجاجت باعث ناسازگاري همسران و در پي آن تزلزل نظام خانواده مي‌شود. با توجه به نقش مهم و مؤثر لجاجت در بي‌ثباتي خانواده، نخست مفهوم لجاجت را بررسي مي‌کنيم، سپس آثار و پيامدهاي لجاجت همسران را در آسيب‌پذيري خانواده مورد توجه قرار مي‌دهيم و پس از بررسي عوامل آن، پيامدهاي لجاجت در خانواده را مرور مي‌کنيم.
مفهوم لجاجت
لجاجت، به معناي تکرار عمل و ادامه دادن آن در موردي است که مطابق ميل طرف مقابل نباشد و با ميل و خواست او مخالف باشد. از مصداق‌هاي لجاجت، ادامه دادن عمل پس از باز داشته شدن از آن و تکرار کلام پس از انزجار شنونده است. بر اين اساس، در معناي لجاجت دو قيد وجود دارد: 1ـ تکرار عمل؛ 2ـ ادامه دادن به کاري که مخالف ميل طرف مقابل است.
بنابراين اصرار و پافشاري بر هر مطلبي لجاجت نيست؛ بلکه منظور از لجاجت آن است که فرد پس از آشکار شدن حق، باز هم بر سخن باطل يا عمل نادرست خود پاي فشارد و با تمسک به بهانه‌ها و عذرهاي واهي و سخنان دور از منطق، از پذيرش حق سر باز زند و با خودپسندي در برابر طرف مقابل ايستادگي کند.
توجه به
عوامل و ريشه‌هاي لجاجت، از جمله مسائل مهمي است که مي‌تواند ما را در جهت پيشگيري از بروز اين
صفت ناپسند ياري رساند. برخي از اين ريشه‌ها
عبارت است از:
جهالت
اولين زمينه و عامل لجاجت، ناداني است. فرد لجوج از روي ناآگاهي درباره زشتي اين صفت و آثار و پيامدهايي که به دنبال مي‌آورد، تنها راه مواجهه با رفتار نادرست همسر را لجبازي با او تشخيص مي‌دهد و مي‌کوشد از اين راه آتش خشم خود را فرو بنشاند، حال آن‌که اگر مي‌دانست اين حالت، شرايط را از آنچه هست به مراتب بدتر مي‌کند و مشکلات بيشتري به دنبال مي‌آورد، از لجاجت دست برمي‌داشت و کليد حل مشکل را در جايي ديگر جستجو مي‌کرد. رسول‌اعظمصلي‌الله‌عليه‌وآله درباره لجاجت فرموده‌اند: «از لجاجت بپرهيز که آغاز آن ناداني و سرانجامش پشيماني است.»
جهل زمينه مي‌شود فرد به تعصب رو آورد و متعصبانه در برابر حقيقت روشن بايستد. در محيط خانواده نيز گاه يکي از همسران يا هر دو در اثر ناآگاهي، سخن نادرست پدر، مادر يا دوستان خود را ملاک قرار مي‌دهند و در برابر بيان متين و متقن همسر ايستادگي مي‌کنند و به اين ترتيب، زمينه را براي مشاجرات بعدي فراهم مي‌کنند.
زیاده روی در سرزنش همسر
گاه يکي از همسران که خصلت‌ها يا رفتارهاي نامطلوبي را در طرف مقابل مي‌بيند، براي رفع اين مشکل، مي‌کوشد به گونه‌اي او را از اين صفت زشت آگاه سازد تا همسرش آن حالت يا رفتار را ترک کند. دغدغه اصلاح رفتار همسر، دغدغه‌اي بجا و حاکي از محبت به همسر است؛ چرا که در روايت است: «کسي که تو را دوست دارد، از کار زشت تو را باز مي‌دارد.» همسر شايسته از آيه شريفه «هُنَّ لِباسٌ لَکُم و أنتُم لِباسٌ لَهُنَّ؛ زنان لباس شما مردان و شما لباس آنان هستيد» الهام مي‌گيرد و با تمام وجود مي‌کوشد زمينه آراستگي همسر خود را فراهم سازد و البته در اين مسير، او را از نقاط ضعف و رفتار نامطلوب آگاه مي‌کند تا در اصلاح آن‌ها تلاش کند.
نکته مهم در اين‌جا آن است که هرگز نبايد از کميت و کيفيت اين تذکرات صرف‌نظر کرد و همواره کوشيد به هر صورت ممکن همسر را از آن رفتار بازداشت؛ بلکه لازم است اولا همچون آينه به گونه‌اي بي‌سر و صدا و با لطافت همسر را از عيب‌هاي خويش آگاه کند و او را از کار زشت برحذر دارد و ثانيا مراقب باشد که تذکر او رنگ ملامت و سرزنش به خود نگيرد و ثالثا در آن افراط صورت نپذيرد. پر واضح است که سرزنش بيش از حد، يکي از اصلي‌ترين عوامل جر و بحث و لجاجت به شمار مي‌رود. به همين دليل در روايات نيز به عنوان عامل شعله‌ورکننده لجاحت مطرح شده است. اميرالمؤمنين‌عليه‌السلام مي‌فرمايد: «زياده‌روي در سرزنش، آتش لجاجت را شعله‌ور مي‌کند.»
...