عاطفه میرافضل
موضوع حضور جن و پری در حمام‌های ایرانی، تاریخی نسبتا قدیمی دارد و نوع معماری حمام، بخاری که در آن وجود داشت و نیز، پژواک صوت در این مکان، زمینه را برای شکل دادن به خیالات و اوهام فراهم می‌کرده است.
ناصر نجمی در کتاب خواندنی »دارالخلافه طهران» راجع به وهم آن روزگار مردم در ارتباط با حضور درحمام این‌گونه می‌گوید:
«موضوع حضور جن و پری در حمام‌های ایرانی، تاریخی نسبتا قدیمی دارد که در جوامع مختلف، بازتاب‌های مختلفی پیدا کرده است. حمام‌های ایران از دیرباز شهرت جهانی داشته‌اند. در روزگاری که حتی ساخت مستراح در اروپای قرون وسطی مرسوم نبود، در دورترین روستاهای ایران، حمام و دستشویی‌های عمومی مدرن ساخته می‌شد. با این حال، نوع معماری حمام، بخاری که در آن وجود داشت و نیز، پژواک صوت در این مکان، زمینه را برای شکل دادن به خیالات و اوهام فراهم می‌کرد.»
در جای دیگری از کتاب آمده است:
«از زمانی که انسان قدم بر عرصه خاک نهاده، بـرای زدودن تـن از ناپاکی‌ها، اهمیت زیادی قائل بوده است و در این بین ادیان مختلف نیز پاک‌کنندگی آب و آتش و خورشید و خاک را پذیرفته و آن را بر پیروان خویش مقرر داشته‌اند. طبیعی‌ترین و سودمندترین عـنصری که بشر پیش رو داشته، آب بوده است. با این‌همه، آن چه از آثار مکتوب پیشینیان برمی‌آید، این است که محلی ویژه به نام گرمابه، فراتر از زمان سلیمان نبی مطرح نبوده است. علاقه ایرانیان به پاکیزگی و استحمام نیز، هم در دوران باستان و هم در دوره اسلامی، زبانزد عام و خاص است. در این بین، افسانه‌های فراوانی که از حضور جنیان در حمام‌ها حکایت می‌کند و همه ما کمابیش برخی از آن‌ها را شنیده‌ایم و این‌که بـوده‌اند کسانی که از ترس جن به صحن حمام گام نمی‌نهاده‌اند، در آثار مکتوب و منقول ما فراوان است؛ ولی شاید جالب‌ترین آن ها حکایت مظفرالدین‌شاه قاجار باشد که هروقت هوس حمام در سـر می‌پخت، امیر بهادر جنگ، وزیر دربـار خـود را بـه حمام می‌فرستاد تا اجنه را از آنجا دور کند. گاه برای راندن جنیان از جام چهل‌کلید استفاده می‌کردند و البته این همه را نباید برخاسته از بیم صرف یـا توهم بـاطل انگاشت، بلکه فضای تاریک و پیچ‌درپیچ حمام که بـخش زیرینش آتش بود و بخش رویین به سیاه‌چال و زندان می‌مانست، خواه‌ناخواه، وجود شبح‌ها و گاه موجوداتی غیرانسانی را بـه اذهـان مـتبادر می‌کرد«.