یاسمین رضوی
تمرکز کردن کار سختی است؟ گاهی بله. زمانهایی هست که هیچ چیز به اندازه تمرکز روی یک مسأله و پرداختن به آن نمیتواند کسالتبار باشد اما زندگیمان را که مرور میکنیم میبینیم ما پیش از این چنین نبودیم. دانشگاه را پشت سرگذاشتیم در حالیکه ساعات زیادی را فقط روی درس خواندن متمرکز بودیم و سخت هم نبود. نه اینکه بخواهیم سختی درس خواندن را منکر شویم و رنج تلاش برای موفقیت را نادیده بگیریم. بلکه منظورمان این است که تمرکز کردن آنقدرها سخت نبود که امروز به نظرمان میآید.
پشت میزمان مینشینیم، کتابی برای مطالعه باز میکنیم یا صفحهای برای نوشتن، از خانه بیرون میزنیم به نیت انجام کاری، گوشی تلفن را برمیداریم و شماره را میگیریم؛ هنوز یک خط کتاب نخوانده و یک جمله ننوشته حواسمان پرت میشود، یادمان میرود برای چه از خانه بیرون زدیم، تلفن بوق میخورد و ما غرق در عوالم و افکاری هستیم که حتی برای لحظهای از خاطرمان میرود با چه کسی تماس گرفتیم و چه کاری داشتیم.
چرا به این شرایط دچار شدهایم؟ علت حواسپرتی چیست؟ چه زمانی حواسپرتی خطرناک است و زنگ هشدار محسوب میشود؟ برای حواسپرتیهای جزئی و عدم تمرکزهایمان چه راهکارهایی وجود دارد؟ اصلا چرا باید حواسپرتی را درمان کنیم؟ با ما باشید تا به این سؤالات پاسخ دهیم.
حواسپرتی معمولی یا نگرانکننده؟
درست فکر کردید، حواسپرتی میتواند در شرایطی هشداردهنده قرار بگیرد و نیاز به درمان جدی پیدا کند. این نوع حواسپرتی را «مه مغزی» میگویند. مه مغزی، عارضهای است که در زندگی ماشینی و دیجیتال این روزها ممکن است اتفاق بیفتد. یعنی مدل زندگی کردن در کنار تکنولوژی، مصرف غذاهای ناسالم و فرآوریشده مثل سوسیس و کالباس و فستفودها، کمبود خواب، ساعات زیاد کار کردن و استراحت نداشتن و تجربه استرس و اضطراب زیاد میتواند به «مه مغزی» منتج شود که نوعی از حواسپرتی است. در واقع فردی که دچار «مه مغزی» است نمیتواند تمرکز کند، مدام حواسش پرت میشود، احساس غمگینی و افسردگی میکند، خستگی و بیانگیزگی دست از سرش برنمیدارد، ممکن است دچار فراموشی و سردرد شود. با این شرایط فرد ممکن است مشکوک شود که علائم آلزایمر را دارد نشان میدهد، اما خوشبختانه این علائم ربطی به آلزایمر ندارد و خبر خوب اینکه «مه مغزی» کاملا قابل درمان است و راه آن اصلاح سبک زندگی و تغذیه است. همچنین برای درمان این عارضه میبایست به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد.
حواسپرتی
کنار همسرتان نشستهاید و میخواهید دفتر حساب و کتاب این ماه خانه را بنویسید و دربارهاش صحبت کنید. همسرتان درباره یکی از خرجهای ماه آینده که ضروری هم بوده است به شما یادآوری میکند، نیم ساعت بعد ازتان میپرسد: «راستی چی بود که اولش گفتم یادت نره براش برنامهریزی کنیم؟» میدانید که مسأله مهمی بود، اما هرچه فکر میکنید یادتان نمیآید. همسرتان میگوید که به تازگی حواسپرت شدهاید و همهاش زیر سر این گوشی است. شما هنگام صحبت با همسرتان چندین بار گوشیتان را چک کردهاید. شب، هنگام خواب یادتان میآید که هزینه بیمه اتومبیلتان بود که قرار بود برایش برنامهریزی کنید.
سرزمین حواسپرتیها
ما در عصری زندگی میکنیم پر از عوامل و امکاناتی که همانقدر که مفیدند، ذهن و فکر ما را مشغول به خودشان کرده و حواسمان را پرت میکنند. از شبکههای اجتماعی گرفته تا شبکههای تلوزیونی و حجم کار و رسیدگی به فرزندان. زندگیهای شلوغ امروزی مثل سابق ساده نیستند، به لیست خرید مادرتان و خودتان یک نگاه بیندازید، متوجه میشوید که چقدر نیازها و زندگیها نسبت به سابق شلوغ شدهاند و این دقیقا جایی است که حواسپرتی سراغمان میآید.
واقعبین باشید
شرایط کار و زندگی ما به دلیل وجود ابزارهای متفاوت برای بهرهوری بیشتر، اتفاقا حواسپرتی و عدم تمرکز بیشتری را هم با خود به همراه میآورند. بنابراین تمرکز کردن مستمر و طولانیمدت بر روی یک موضوع، کار بسیار دشواری است. شما کامپیوترتان را روشن میکنید که تا کاری را انجام دهید، همزمان ایمیلی دریافت میکنید، مشغول خواندن و پاسخ دادن به آن ایمیل میشوید. وقتی دارید با کتابخوان یا تبلتتان مطالعه میکنید، از شبکههای اجتماعی پیام دریافت میکنید. هنگام کار و تمرکز، تلفنتان زنگ میخورد و... تمام اینها باعث حواسپرتی اند، بنابراین تمرکز طولانیمدت کار بسیار سختی است، از خودتان توقع بیش از اندازه نداشته باشید.
چه کنیم؟
1ـ بیبرنامه نباشید و از حافظهتان توقع بیش از اندازه نداشته باشید. تعداد آدمهایی که با خودشان لیست خرید به فروشگاه میبرند، چقدر است؟ در عوض آنهایی که گمان میکنند حافظهشان با دیدن قفسههای فروشگاه، تازه میشود و هر آنچه لازم است را به خاطر میآورد، چقدر؟ دسته دوم تعدادشان بیشتر است. گویا هنوز با یادداشت کردن و برنامهریزی بیگانهایم و توقع داریم حافظهمان همه بار را به دوش بکشد و حواسپرتی و عدم تمرکز هرگز به سراغش نیاید. یک دفترچه کوچک به همراه داشته باشید. لیست خرید تهیه کنید. کارهای فردایتان را بنویسید. برنامه غذایی فردا را طرحریزی کنید. اینکه صبح از خواب بیدار شوید و از اعضای خانه بپرسید «امروز چی درست کنم؟» به نظر میرسد روش پایدار و همیشه مثبتی نباشد.
2ـ با یک دست چند هندوانه را بلند نکنید. خانمها معمولا به خودشان میبالند که میتوانند چند کار را با هم انجام دهند. این امر بالیدنی نیست. باید بدانید که هر چقدر تعداد مسائلی که میخواهید همزمان روی آنها کار کنید بیشتر باشد، تمرکزتان کمتر است و آن کار با کیفیت پایینتری به سرانجام میرسد. همچنین لازم نیست که در طول یک روز چند مسأله مهم را برای خودتان در نظر بگیرید. اولویتبندی کنید و به نسبت اهمیتی که دارند، از صبح شروع کنید. به هر حال بهترین راهحل این است که برای هر روزتان بیش از 3 کار مهم در نظر نگیرید.
3ـ زمان در نظر بگیرید. به طور مثال شما قرار است خودتان را برای امتحان رانندگی آماده کنید. یک کتاب مرجع دارید که لازم است تا دو هفته آینده به مطالب آن مسلط شده باشید. طبق برنامهریزی تان روزی دو ساعت باید برای خواندن آن زمان بگذارید. زمانسنج موبایلتان را روشن کنید. موبایل را روی حالت پرواز قرار دهید. قبل از آن میتوانید با همسر یا کسانی که ممکن است نگرانتان شوند هماهنگ کنید تا دغدغهای از این بابت نداشته باشید. زمان را از دست ندهید.
4ـ خودتان را بشناسید. خودتان را با دیگران مقایسه نکنید. ممکن است شما برای اینکه کاری را به سرانجام برسانید نیاز به بیست دقیقه تمرکز واقعی داشته باشید و دیگری به یک ساعت. الزاما شما هم نباید یک ساعت زمان بگذارید تا به همان نتیجه برسید. همچنین ممکن است توان تمرکز شما بیش از نیم ساعت نباشد و بعد از آن دیگر بهرهوری کافی نداشته باشید. زمان تمرکزتان را بشناسید.
5ـ کارها را سر وقتشان انجام دهید. طبق همان برنامهریزیای که روز قبل انجام دادهاید.
6ـ با نوشتن و برنامهریزی از شر افکار مزاحم خلاص شوید. شما آدم بسیار گرفتاری هستید. کارهای متنوع و متفاوت دارید. از رسیدگی به درس و مدرسه بچه، تا کارهایی که در محل کار دارید، کنترل مشکلاتی که با رئیستان دارید، اقساطی که باید بپردازید و... همه این درگیری و افکار باعث میشود که دچار حواسپرتی شوید، اما وقتی مینویسید و لیست درست کرده و برای انجام هر کدام زمانی را در نظر میگیرید، ذهنتان کمی جا برای تمرکز خالی میکند.
7ـ خوب بخوابید، کمخوابی باعث حواسپرتی میشود. یک فرد بالغ نیاز به 7 تا 9 ساعت خواب دارد.
8ـ تغذیهتان را کنترل کنید. تغذیه سالم باعث گردش خون مناسب و اکسیژنرسانی به مغز میشود و حواسپرتی و خوابآلودگی و خستگی را ازتان دور میکند. به جای استفاده از فستفودها از میوه و سبزیجات استفاده کنید.
9ـ برای استرستان فکری کنید. یکی از مسائلی که به شدت تمرکز را از افراد گرفته و حواسپرتشان میکند، استرس است. اگر دچار استرس و اضطراب زیاد هستید، حتما به پزشک مراجعه کرده و مشکل را برطرف کنید.