محسن اخباری
امروزه وسایل ارتباط جمعی نوین همچون اینترنت، در تمامی کشورها، نقش حساس و مهمی در زمینه‌های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌نمایند. پدیده‌ای که هر روز در حال پیشرفت بوده و ظهور فناوری‌های جدید در این زمینه، ارتباط نزدیک و انتقال سریع اطلاعات و هم‌زمان بخش‌های مختلف و وسیعی از جهان امروز را میسر ساخته است. به‌گونه‌ای که در این دنیای جدید، گسترش روزافزون الگوهای ارتباطی جدید و افزایش کاربران اینترنت و استفاده‌کنندگان از فضای مجازی، موجب توسعه تعامل افراد با خارج از مرزهای ملی کشورها شده است. به همین دلیل، این پدیده منجر شده است که احاطه و کنترل بر حیطه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و یا فردی و خانوادگی افراد یک جامعه، از نظام مدیریت‌های کنترل‌شده ملی خارج شود یا آنان را کم‌اثر کند. چنان‌که امروزه در تمام عرصه‌های مختلف، از تأثیر و نقش رسانه‌های مجازی و چگونگی اثرگذاری آنان بحث می‌شود. اهمیت این رسانه‌های ارتباط جمعی و گروهی تا اندازه‌ای است که اندیشمندان در تقسیم‌بندی مراحل تاریخی تمدن بشر، آن را لحاظ کرده‌اند. «آلوین تافلر» تمدن بشری را به سه مرحله کشاورزی، صنعتی و فراصنعتی یا عصر ارتباطات و اطلاعات تقسیم نموده است. در عصر فراصنعتی، قدرت در دست کسانی است که شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی را در اختیار خود دارند.
یکی از حوزه‌های مؤثری که به طور مستقیم و آَشکار از این فضای رسانه‌ای تأثیر پذیرفته و تحولات گوناگونی را تجربه می‌کند، خانواده به‌عنوان مؤثرترین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که تغییرات حاصل از تأثیرپذیری از این فضای وسیع مجازی، به اشکال گوناگون در این نهاد دیده می‌شود. این تغییرات را می‌توان در قالب تغییرات مفید و ارزشمند و نیز در قالب تأثیرات مخرب و تهدیدکننده این نهاد اجتماعی مدنظر قرار داد. در این نوشتار، ضمن تبیین و توصیف فضای مجازی و قابلیت‌ها و ظرفیت‌های آن، به بررسی عوامل تأثیرگذار آن بر نهاد خانواده می‌پردازیم.
...