مریم کمالی‌نژاد
اختلال یادگیری، مسأله‌ای که هر پدر و مادری لازم است درباره آن چیزهایی بدانند. به ویژه زمانی که فرزند شما قدم به مدرسه می‌گذارد و تحصیل را شروع می‌کند، ممکن است با آن روبرو شوید. طبق آمار ارائه شده از هر 5 کودک یک نفر از آن‌ها مبتلا به اختلال یادگیری است.
هر کودکی ممکن است هنگام حل کردن معادلات ریاضی، نوشتن دیکته و یا یک صفحه انشاء، دچار گیجی یا نابلدی باشد، اما اگر کودک شما از هر کدام این‌ها وحشت دارد و به طور مداوم توانایی درک آنچه آموزش دیده در او نیست و سعی می‌کند با ترفندهای متفاوت از زیر آن در برود، وقتش است که به اختلال یادگیری مشکوک شوید.
اختلال یادگیری چیست؟
زمانی که کودک تحصیل را آغاز می‌کند، بر اساس سن، هوش و آموزش‌هایی که می‌بیند باید به طور نرمال از پس آزمون‌هایی که نشان از یادگیری دارند، برآید. اگر کودک بازدهی‌اش به نسبت آنچه آموزش دیده و سن و سال و هوش‌اش، بسیار پایین‌تر باشد، دچار اختلال یادگیری است. کودکانی که مدام با شکست مواجه می‌شوند و نمی‌توانند در زمینه یادگیری موفقیتی کسب کنند، زنگ هشداری برای والدینشان محسوب می‌شوند که این مسأله را درست و به موقع تشخیص دهند و گام‌های اولیه و ضروری را بردارند.
کدام کودکان؟
اگر کودکی دچار معلولیت جسمی، دیداری، ادراکی و عقب‌ماندگی ذهنی باشد و در دسته کودکان استثنائی قرار بگیرد، دیگر مسأله کند بودنش در یادگیری یا شکست‌های تحصیلی‌اش ذیل عنوان «اختلال یادگیری» تعریف نمی‌شود. اختلال یادگیری مربوط به کودکانی است که از لحاظ ظاهر دچار مشکل نیستند، ظاهری طبیعی دارند، هوش آن‌ها عادی است، با سایر همسالانشان بازی می‌کنند و ارتباط می‌گیرند، آموزش کافی و همانند دیگران دیده‌اند و در خانه هم از کمک و حمایت والدین برخوردارند اما بسیار کمتر از آنچه از آن‌ها انتظار می‌رود، یاد می‌گیرند و بازدهی دارند. این کودکان معمولا به دلیل یک فرآیند روانی در درک کردن آنچه که شفاهی یا کتبی به آن‌ها آموزش داده می‌شود، دچار اختلال‌اند. حال این‌که این اختلال چگونه بروز می‌کند را در ادامه خواهید خواند.
نشانه‌های اختلال یادگیری در کودکان
برخی از والدین پس از ورود کودک به مدرسه ممکن است از مبتلا بودن کودکشان به اختلال یادگیری، مطلع شوند، اما اگر پیش از ورود کودک به مدرسه با این علائم روبرو شدید، خوب است که درباره این اختلال، اطلاعاتی کسب کنید و هرچه سریعتر ماجرا را دنبال کنید، اگر کودک در؛
*تلفظ کردن کلمات
*پیدا کردن کلمه مناسب
*عدم توانایی در ساختن کلمات هم قافیه مثل (سر، در، پر)
*یادگیری حروف الفبا، اعداد، رنگ‌ها، اشکال، روزهای هفته
*پیگیری دستورالعمل‌ها و در آموختن روال کارها
*به دست گرفتن مداد، ماژیک و قیچی یا وجود اشکال در رنگ کردن تصاویر بدون بیرون زدن از خط
*کار با دکمه، زیپ، قزن و یادگیری بستن بند کفش‌ها
دچار مشکل جدی است و هر چه آموزش می‌دهید باز هم او نمی‌تواند از پس آن برآید و خسته و کلافه است، کودک احتمالا دچار اختلال یادگیری است.
پس از ورود به پیش دبستانی، علائم اختلال یادگیری به این شکل بروز می‌کند:
*عدم توانایی در درک ارتباط موجود بین حروف و صداها
*عدم توانایی کامل در ترکیب اصوات برای تولید کلمات
*سردرگمی هنگام خواندن کلمات ساده
*غلط‌های املایی دائمی داشته و روخوانی او پر اشکال است
*مشکل داشتن در یادگیری مفاهیم پایه‌ای ریاضی
*عدم توانایی در خواندن ساعت و به خاطر سپردن ترتیب و توالی‌ها.
*کند عمل کردن در یادگیری مهارت جدید
تشخیص اختلال یادگیری:
اگر شما به عنوان والد از مراحل رشد کودکتان باخبر باشید، بهتر و سریعتر متوجه اختلال یادگیری خواهید شد چون می‌دانید که کودک شما در هر مرحله از رشد باید چه توانایی‌هایی داشته باشد و از پس چه چیزهایی به راحتی برآید. اما اگر چیزی در این باره نمی‌دانید، احتمال دارد که همه چیز را به حساب طبیعی بودن و «خودش خوب می‌شود» بگذارید و ساده از کنارش عبور کنید و اختلال یادگیری کودک حتی تا سن بعد از 9 سالگی تشخیص داده شود. هر چه سریعتر این اختلال کشف و پیگیری شود، احتمال این‌که کودک بتواند از توانایی‌هایش استفاده بهتری داشته باشد، بیشتر است.
نگران باشیم؟
اختلال یادگیری، نشانه کم‌هوش بودن کودک نیست. برخی از کودکانی که دچار اختلال یادگیری هستند حتی از هوشی بیش از سایرین برخوردارند اما به پشتوانه همین هوش از دقت و تمرکز سرباز می‌زنند یا فرآیندهای روانی‌ای را تجربه می‌کنند که دچار اختلال یادگیری می‌شوند. بنابراین شما می‌توانید با تشخیص به موقع این اختلال به کودکتان کمک بزرگی بکنید.
انوع اختلال یادگیری:
الف: نارساخوانی
نارساخوانی یکی از انواع اختلال یادگیری است و به معنای اختلال یادگیری در خواندن است. هنگامی که کودک برای درک ارتباط بین اصوات، حروف و کلمات دچار مشکل است و نمی‌تواند کلمات را درست بخواند یا این‌که کلمات و جملات را می‌خواند اما از درک مطبی که خوانده عاجز است و متوجه مفهوم آن نمی‌شود، دچار نارساخوانی است.
بنابراین علائم اختلال خواندن شامل:
علائم اختلال خواندن شامل مشکل داشتن با:
*شناسایی حروف و کلمات
*فهمیدن کلمات و معنی
*سرعت خواندن و روان بودن
*مهارت کلی با واژگان می‌شود .
ب: اختلال یادگیری در ریاضیات
اگر کودکتان به ریاضی علاقه نشان نمی‌دهد یا حتی نمرات معمولی دارد، نباید گمان کنید که حتما دچار اختلال یادگیری است. اختلال یادگیری در ریاضی به زمینه‌های دیگر وابستگی دارد. کودکی که در آموختن زبان و به خاطر سپردن دچار مشکل است، احتمالا دچار اختلال یادگیری در ریاضیات هم خواهد شد.
علائم اختلال یادگیری در ریاضیات شامل:
*مشکل داشتن با خواندن ساعت
*به خاطر سپردن سازماندهی اعداد و علامت‌های ریاضی و قوانین اعداد
*عدم توانایی در شمارش اعداد ( پشت سر هم یا دوتایی و چهارتایی) می‌شود.
ج: اختلال یادگیری در نوشتن:
اگر کودک در عمل فیزیکی نوشتن دچار مشکل باشد یا از نظر ذهنی نتواند اطلاعاتش را با هم ترکیب کرده و کلمه‌ای را بنویسد، دچار اختلال نوشتاری است.
نشانه‌های اختلال نوشتاری شامل مشکلاتی با:
*مرتب بودن و ثبات نوشتاری
*کپی بدون اشکال حروف و کلمات
*ثبات در املای یک کلمه
*سازماندهی و پیوستگی نگارش می‌شود.
قبل از هر چیز:
قبل از هر چیز باید توجه کنید که ممکن است مشکل کودک شما اختلال یادگیری نباشد، بلکه تنها از نظر دیدن و شنیدن کودک دچار اختلال است. تنبلی چشم، دید کم و یا قرار نگرفتن در جای مناسب در کلاس درس، مشکلات شنیداری، اوتیسم و بیش‌فعالی، می‌توانند بر یادگیری کودک اثرگذار باشند در حالی که در ذیل اختلال یادگیری بررسی نمی‌شوند و راهکارها و درمان‌های متفاوت خودشان را دارند.
چه کنم؟
1.حدس نزنید:
همان‌طور که از شما به عنوان والد توقع داریم نسبت به مراحل رشد و یادگیری فرزندتان حساس باشید، به همان اندازه تقاضا می‌کنیم که با حدس‌های ساده خودتان موضوع را تمام شده حساب نکنید. حتما کمک حرفه‌ای بگیرید و کودکتان را نزد رواشناس یادگیری ببرید. تشخیص اختلال یادگیری، آن‌قدرها هم ساده نیست و باید کودک توسط پزشک و روانشناس معاینه شده و مراحل رشد و یادگیری‌اش بررسی شود.
2. بی‌خیال نباشید
درست است که می‌گوییم تشخیص این مسأله سخت است، اما لازم است که به حس‌تان هم اعتماد کنید، اگر می‌بینید فرزندتان واقعا در یادگیری دچار مشکل است و شکست‌های متعددی را تجربه می‌کند، بی‌خیال نباشید و حتما به پزشک مراجعه کرده و مسأله را پیگیری کنید.
3. آرام باشید
خونسردی‌تان را حفظ کنید و با خودتان نگویید آینده بچه‌ام تباه شد و این دیگر هیچی نمی‌شود. اگر نتوانید به خودتان مسلط شوید اوضاع بسیار متشنج خواهد شد چون احتمالا شما کودکتان را بابت عدم یادگیری‌اش سرزنش خواهید کرد یا با پرخاشگری با ناتوانی و مشکل‌اش برخورد خواهید کرد که کاملا بی‌فایده و صد در صد مضر است.
4. هنگامی که از مسأله مطمئن شدید، حتما با مدیر مدرسه صحبت کنید و تقاضای امکانات و آموزش ویژه داشته باشید. در جریان کامل اختلال یادگیری کودکتان قرار بگیرید و درباره‌اش مطالعه کرده و با متخصص صحبت کنید و درمان‌ها را در خانه هم ادامه دهید.