مریم کمالی نژاد
چرا این بچه اینقدر شلخته است؟
تو کی میخوای اتاقت را تمیز کنی؟
تا کی من باید پشت سرت راه برم و بریز و بپاشات رو جمع و جور کنم؟
چرا مسواک نمیزنی؟
ممکن است شما هم والدی باشید که این جملات را به خطاب به خود یا فرزندتان بگویید. اغلب کودکان از جمع و جور کردن، مرتب و منظم کردن وسایل، مسواک زدن و کارهایی که برایشان جذابیت ندارد، دوری میکنند. اما همه ما هم میدانیم که وقتی پای نظافت و نظم و بهداشت فردی در میان باشد، باید کمی جدیتری برخورد کنیم و نمیتوانیم با تساهل از کنارش بگذریم. اما چه کنیم که کودک به بهداشت فردی علاقهمند باشد. چطور او را به مرتب کردن اتاقش و یا مسواک زدن تشویق کنیم؟ با ما همراه باشید.
همه میدانند
همه میدانند که تمیز و مرتب نگهداشتن خانهای که در آن بچه وجود دارد چقدر طاقت فرساست. در واقع شما دیگر وقتی برای خودتان ندارید، تمام مدت باید پشت سر کودکتان راه بیفتید و ریخت و پاشها و کثیفکاریها را رفع کنید. هر شب بیش از آنکه نگران بهداشت خودتان باشید، حواستان به مسواککردن و لباس راحتپوشیدن و دستشویی رفتن کودکتان باشد. پس تا کی این وضعیت ادامه دارد و باید چه کار کنیم؟
واقعبین باشید
راستش را بخواهید این وضعیتی است که نمیتوانید یک شبه با هیچ چوب جادوییای آن را بهبود ببخشید. اما خبر خوب این است که میتوانید با مداومت، تمرین کردن و قاطع بودن و البته راهکارهای دیگر از پس آن برآیید.
واقعبین باشید و خیال نکنید که بچههای مردم به اندازه بچه شما شلخته نیستند و بریز و بپاش ندارند، اغلب بچهها نظم را پس میزنند و بهداشت را جدی نمیگیرند چون ضرورت آنها را نمیدانند و شاید الگوهای مناسبی ندارند.
الگوی واقعی باشید
آه از آن روزی که شما به همراه فرزندتان از بازارگردی، خسته و کوفته برمیگردید و لباسهایتان را روی مبل میریزید و کیفتان را روی میز رها میکنید، سر یخچال میروید و آب را از شیشه سرمیکشید و بعد بدون شستن دستهای میروید سر خوردن خوراکیهایی که جزء غذاهای ناسالم و فستفود دستهبندی میشوند و بعد هم بدون مسواک زدن و شستن صورت به تختخواب میروید.
کودک شما شاهد تمامی این رفتارهاست و نباید توقع داشته باشید، کودکتان چیزی، جز خود شما باشد. اصرار و وادار کردن کودک به نظم، بهداشت فردی و نظافت، در حالی که خودتان آنقدرها که باید به آن پایبند نیستید، بیهوده و باطل است.
راهکاری اصلی
راهکاری اصلی این است که کودک را در درگیر کنید. درگیر نظافت و نظم، درگیر مرتب کردن خانه، درگیر جمع و جورکردن ریخت و پاشها، اما با خلاقیت و بدون غرولند و سرزنش کردن. با بازی و نمایش و قصه او را سرذوق بیاورید و متناسب با سن و سالش از او کمک بگیرید و وظایفی را به عهدهاش بگذارید و بابت به ثمر رساندن وظایفش، تشویقش کنید.
سبد همه چیزدان
بچهها به مدرسه رفتهاند و پدرشان به سر کار، اما آنچه از آنها باقی مانده در گوشه و کنار خانه وجود دارد. جوراب لوله شده، روزنامه، کتابهای نیمه خوانده، مداد و اسباببازی و...
در این حالت شما یک سبد برمیدارید و هر آن چیزی که اضافه است را داخل سبد میگذارید، زمانی که اعضای خانه برگشتند، سبد را جلوی آنها میگذارید و ازشان میخواهید وسایل خودشان را پیدا کنند و سرجایش قرار دهند. این روشی مؤثر است. چون معمولا فرد به چیزهای که در گوشه و کنار خانه رها کرده نیاز دارد و نمیتواند بیخیالش شود و همچنین بخشی از مسئولیت مرتب کردن را مجبور است به عهده بگیرید. اگر آن را برداشت و مجددا روی مبل یا هر جای دیگر خانه رهایش کرد، خسته نشوید، فردا هم همان کار را تکرار کنید تا کودک عادت کند.
سبد جایزهدار
اگر کودک زیر سن و سال مدرسه دارید این بازی میتواند به کمکتان بیاید. یک سبد بردارید و هرچیز اضافی مربوط به کودک را داخل آن بریزید و بعد با هم در اطراف خانه بگردید و از کودک بخواهید جای مناسب هر وسیله را پیدا کند و در ازای پیدا کردن هر جای درست، یک سکه یا هر جایزه دیگری که میدانید، دریافت کند. بچهها معمولا از این بازی استقبال میکنند.
زمان تعیین کنید
برای مرتب کردن اتاق یا رسیدگی به نظافت شخصی، زمان تعیین کنید. به کودک بگویید که در این بازه زمانی باید به کارهایش رسیدگی کند و اگر موفق شوید جایزهای دریافت میکند. باز گذاشتن زمان معمولا فرد مقابل را دچار تعلل میکند و گاهی بیخیال میشود. همچنین مراقب باشید زمانی که تعیین کردهاید آنقدر تنگ و غیرقابل انعطاف نباشد که کودک اذیت شود. تا شما بگویید مرتب کن، نباید توقع داشته باشید کودک به سرعت ترتیب اثر بدهد.
بازی قبل از خواب
کودکان معمولا از بازی استقبال خوبی میکنند، یک بازی کودکانه راه بیندازید و هر شب قبل از خواب این بازی را اجرا کنید و بازی اینطور است که شما با جان دادن به وسایل بیجان و صحبت کردن از احساس آنها وقتی که در خانه رها شدهاند، باعث خنده و شادی میشوید و همچنین از بچهها میخواهید که در مرتب کردن و قرار داده هر وسیلهای در جای خودش کمک کنند.
پرخاشگری نکنید
بله، آنقدر این خدمت مدام خسته کننده است که گاهی والدین عصبانی میشوند اما اگر آگاه باشیم که عصبانیتمان ممکن است با پرخاشگری نسبت به کودک بروز کند و چقدر اثر منفی دارد، میتوانیم آن را مدیریت کنیم. پس اگر خسته شدهاید از بس از کودک خواستهاید مسواک بزند، شاید وقتش رسیده که راه دیگری را امتحان کنید و دست از امر کردن بردارید.
دوست داشتنیها
بچهها معمولا از گردگیری کردن خوششان میآید. به بچهها کارهایی را بسپارید که به آن علاقه دارند نه آنهایی که برایشان جذابیتی ندارد. اگر نگرانید که نسبت به کارهای دیگر بیمهارت بمانند، بهتر است آن کار را هم هیجانانگیز کنید.
صحبت کنید
درباره بهداشت فردی و اهمیت نظم با کودک صحبت کنید. بچهها این حرفهای شما را خوب درک میکنند. البته نترسانیدشان. بلکه واقعیت را بگویید و حتی میتوانید از یک پزشک، دندانپزشک و حتی مشاور کمک بگیرید.
از احساس خودتان صحبت کنید
از احساس خودتان صحبت کنید زمانی که تمام وقتتان درگیر تمیزکاری هستید و بچهها متوجه آن نیستند. مثلا روی زمین بنشیند و ادای کزت را دربیارید و با صدای کودکانه به بچه بفهمانید که چقدر کارتان سخت است و او میتواند با کمی تلاش مانع این سختی و آزار شود.
یادآوری کردن
بچهها ممکن است فراموش کنند که کاری را باید انجام دهند، شما با یادآوری بدون دعوا کردن میتوانید به آنها بگویید که زمان انجام کار نزدیک است. مثلا بگویید: تا چند دقیقه دیگر باید اسباببازیهایت را جمع کنی، چون مهمانها میرسند و خانه باید مرتب باشد. یا کم کم باید بروی مسواک بزنی و آماده خواب شوی، گمان میکنم کمتر از 10 دقیقا زمان داری برای انجامش. یا من منتظرم که مسواکت را بزنی و با هم قصه امشب را بخوانیم و بعد بروید و کنار تختش بنشینید.
زود شروع کنید
گمان نکنید که از کودک یکسالهتان نباید توقع خاصی داشته باشید و شما مسئول انجام تمام کارهایش هستید، درست است او به شما وابستگی شدیدی دارد اما کی قرار است عادات را در او ایجاد کنید. از همان اوایل به اندازه فهم و توان کودک از او بخواهید که وظایفی را انجام دهد و به او یاد دهید که چطور میتواند آن کار را انجام دهد.