نیلوفر حاج قاضی
تا چهار پنج سال پیش و قبل از اعمال تحریمها بیشتر صدای بوق ماشین عروس به گوش میخورد. بله! حق با شماست؛ تحریم ربطی به ازدواج ندارد اما انگار هر چه شرایط اقتصادی برای مردم سختتر و طاقتفرسا میشود دامنه بروز و ظهور دامنه تجملات هم چشمگیرتر و عجیبتر میشود. برای همین است که جوانهای اهل چشم و همچشمی و رسومات جدید دست و پاگیر، از خیر ازدواج میگذرند. جوانهای معقول هم که به لزوم مراسم عروسکشان و زدن بوق اعتقادی ندارند بدون هیاهو میروند سر خانه زندگیشان.
اگر کلمه فرمالیته را در فضای نت جستجو کنید با حجم وسیعی از پنجرههایی روبرو میشوید که شرایط فرمالیتههای لاکچری یا آسان را به شما پیشنهاد میکنند. شاید هم تنها یکی، دو پنجره مربوط به واژهیابی دهخدا باشند و به شما بگویند که معنی این اصطلاح؛ آیین، تشریفات، ظاهرسازی است. و طبیعی است که شما دنبال ارتباط این واژه با آیین سنتی ازدواج به سبک ایرانی بگردی البته اگر تا قبل از این کسی از آشنایان تازه عروس یا تازه داماد شما با آن پز نداده باشد!
تمرین عروسی!
مراسم فرمالیته یعنی اینکه قبل از مراسم اصلی، میروید آرایشگاه و هزینه میکنید و کلی پول میدهید، ماشین گل میزنید، دسته گل عروس تهیه میکنید و عکسهایتان را در باغ و بستان و وسط دریاچه و مرتع و لای گوسفندان میگیرید تا در روز عروسی که باز هم باید کلی هزینه کنید تا دوباره آرایش عروس شوید! زیاد خسته نشوید و این تمام کاری است که در مراسم فرمالیته انجام میشود. اینطوری بدون استرس مراسم عروسی و خستگیهای ناشی از آن، چند تا عکس و فیلم میگیرید و روز عروسی هم آنها را بین مردم پخش میکنید. حتی برای هیجانانگیزتر شدن موضوع میشود لباس عروسی شما در روز فرمالیته با لباستان در روز مراسم اصلی متفاوت باشد و این یعنی باز هم صرف هزینه بیشتر تا چشم بقیه بهخاطر عروسی پرفکت شما!، از حدقه درآید!
رسمهای عجیب، رفتارهای غریب
رسم و رسوم و سنتهای سایر ممالک در ارتباط با بحث شیرین عروسی را مرور میکردم. چند تایشان تیتر زده بودند رسوم عجیب دنیا در مراسم ازدواج و این موارد را برایش فهرست کرده بودند.
به سبک چینی
میگویند که قوم «تویجا» در مرکز چین سنت ویژهای در ازدواج دارند. هنگام اعلام موعد ازدواج، باید عروس و داماد طی 10 روز، هر روز به مدت 3 ساعت تمام گریه کنند و در روز آخر، پدر و مادر، خواهران، دوستان و نزدیکان آنها هم باید با عروس و داماد زاری کنند. طی این روزها، عروس و داماد ترانههای متنوع غمگینی را که از قبل حفظ کردهاند سر میدهند و کلی زور میزنند تا بیشتر گریهشان بگیرد!
ـ واقعا فکر میکنید در ازدواج به سبک ایرانی از این گریه زاریهای خانوادگی خبری نیست. والا با این حجم از هزینهها و چشم و همچشمیهای رایج، عروس و دامادهای ایرانی از یک سال قبل از عروسی مینشینند و بدون اینکه لازم باشد برایشان آهنگهای در به دری و بدبختی پخش شود بابت حرف و سخن مردم و هزینههای ازدواج خون گریه میکنند.
به سبک آلمان
آلمان یکی از کشورهای پیشتاز در امر توسعه است. کشوری که از نظر برخی شیفتههای فرنگ یک سر و گردن از بقیه ممالک اروپایی و بهخصوص از مملکت خودمان بالاتر است. حالا این نژاد ژرمن فوق پیشرفته برای ازدواجشان رسمی خرافی دارند. اقوام عروس و داماد پیش از ازدواج باید تعداد زیادی ظرف را بشکنند و عروس و داماد باید آنها را جمع کنند. از نظر آلمانیها عروس داماد با جمع کردن ظرفهای شکسته زودتر برای مبارزه با مشکلات زندگی آماده میشوند.
-یعنی به همین سادگی و به همین بیمزگی! اگر عروس و داماد یه مشت ظرف و ظروف شکسته را جمع کنند دیگه نه عروس به جاری حسودی می کنه نه داماد به باجناق و همه در افق های روشن روبهرو، به خوبی و خوشی کنار هم روزگار می گذرانند.
به سبک افغانستان
رنگ رایج عروسی در افغانستان سبز است که نشان دهنده شانس و خوشبختی است. عروسهای افغانستان دست و پای خود را قبل از عروسی با حنا طراحی میکنند و دوستان و نزدیکان عروس هم در این مراسم شرکت میکنند. یکی از عقاید افغانستانیها این است که اگر دختران مجرد انگشت کوچک را حنا بزنند به زودی ازدواج میکنند.
ـ حالا معلوم نیست رسم حنابندان در ایران از کجا آمده؟ حالا اگر این رسم خاص برخی شهرستانها باشد که البته فقط به صورت سنتی که در جمع خودمانی خانواده عروس و داماد برگزار میشود اما به کل ایران تعمیم پیدا کرده آن هم به صورت تشریفات چشمگیری از حنابندان و به صرف شام لاکچری و حضور چند صد مهمان که حتی گاهی در تالارهای مهم شهر برگزار میشوند.
به سبک موریتانی؛ چاق کردن اجباری دختران
در موریتانی، مثل قدیمهای ایران، معتقدند دختر دمبخت باید یه پرده گوشت داشته باشه و هر چه یک دختر فربهتر باشد جذابتر به نظر میرسد. به همین دلیل است که والدین این دختران را که در سنین پایین (گاهی ۵ سالگی) طی فصل تابستان به «کمپهای چاقی» میفرستند تا وزنشان افزایش پیدا کند و طی آن دختران مجبورند مقدار زیادی غذا بخورند و در برخی موارد نیز این کار به صورت تغذیه اجباری صورت میگیرد. در برخی از موارد این دختران مجبورند روزی ۱۶٫۰۰۰ کالری انرژی وارد بدن خود کنند. مردم موریتانی بر این باورند که جثه زن هر چه بزرگتر باشد به همان اندازه جای بیشتری در قلب شوهرش اشغال میکند. حالا تصورش را بکنید که قلب آقاداماد باید چقدر بزرگ و حجیم باشه! از نظر مردم موریتانی، جثه همسر به معنای ثروت شوهر، چون هر چه ثروت و توانایی مالی وی بیشتر باشد از پس هزینههای همسر چاق بیشتر برمیآید تا یک همسر لاغر! زمانی که وقت ازدواج فرا برسد، داماد عروس خود را انتخاب کرده و با خانواده خود برای خواستگاری و توافق با خانواده او پیشقدم میشود. هر چه دختر جثه بزرگتری داشته باشد بیشتر مورد توجه داماد و خانودهاش قرار میگیرد.
ـ حالا ببین دخترهای ما میروند خودشون را پوست و استخوان میکنند تا باربی بشن. حق با مردم موریتانیه! چاق بودن نشان از ثروته نه لاغری!
به سبک اسکاتلند؛ سیاه کردن عروس و داماد
یک سنت قدیمی ازدواج در اسکاتلند است که قبل از مراسم عروسی و به عنوان نماد سخت بودن ازدواج انجام میشود. در این سنت، سر تا پای عروس یا داماد و یا هر دوی آنها توسط دوستان و خانوادههای آنها به چیزی بدبو و حال بهم زن مانند تخممرغ، ماهی مرده، غذای فاسد، شیر مانده، قیر، لجن یا آرد آغشته میشود. سپس آنها را به یک درخت میبندند یا سوار بر یک وانت روباز در سراسر شهر میچرخانند.
ـ فکرش رو بکن مادرزن ایرانی به نشانه احترام، سطلزباله را روی سر داماد خالی کنه یا مادرشوهر به جای شاباش تخممرغ گندیده بزنه تو سر عروس... دیگه سنگ رو سنگ بند میشه؟ خدا رو شکر تو خاورمیانه به دنیا آمدیم!
به سبک مالزی؛ محرومیت زوجین از دستشویی رفتن
عجیبترین سنت جزیره برنئو مالزی سنتی است که بر اساس آن زوجین تا ۳ روز پس از ازدواج اجازه رفتن به دستشویی را ندارند. یعنی عروس و داماد باید به مدت سه روز متوالی خلاف ادب در حال ترکیدن باشند ولی دستشویی نروند. چون اگر طی این مدت بروند دستشویی، برای ازدواجشان بسیار بد یمن خواهد بود و حتی به مرگ فرزندان در کودکی منتهی میشود. طی این سه روز، اطرافیان عروس و داماد مقادیر کمی غذا و آب به آنها میدهند و مواظب هستند که مبادا عروس و داماد بروند دستشویی.
ـ پس چرا میگن ایران به عنوان یک کشور اسلامی عقب مونده و مالزی به خاطر باز کردن کریدورهای فرهنگی اقتصادیاش به سوی جهان اول و سبک زندگی اسلامی ـ آمریکایی تو کشورهای مسلمان پیشتازه؟ صد رحمت به قند ساییدن روی سر عروس و داماد و کِل کشیدن خودمان حتی اگه داماد از ترس سکته کنه.
از رسوم فرانسویها این است که بعد از مراسم، دوستان عروس و داماد آنها را تا خانه همراهی کرده و با کوبیدن روی قابلمه و ظروف فلزی، پشت در خانه آنها سر و صدا راه میاندازند. در این میان عروس و داماد هم وظیفه پذیرایی از این مهمانان ناخوانده و پر سر و صدا با نوشیدنی و شیرینی را بر عهده دارند. در کره پس از مراسم عروسی، دوستان داماد مچ پاهای او را بسته و جورابهایش را در میآورند. سپس با ماهی به کف پاهای او میزنند تا از او برای مقابله با مشکلات زندگی مشترک، یک مرد بسازند!
ـ جسارت نباشه در ایران از دیوانهبازی با سر و صدا دم پنجره عروس و داماد یا کتک زدن داماد با ماهی گندیده خبری نیست اما تا دلت بخواهد آدمهای ناقصالعقلی که زیر بار بدهیهای چند صد میلیونی میروند تا عروسی رؤیایی برگزار کنند و دهن مهمانان باز بماند، زیاد است.
پریدن از جارو
این فرهنگ مربوط به مردم بخش جنوبی آمریکا است و به این معنی است که عروس و داماد باید دست در دست هم از روی یک جاروی ویژه که برای این مراسم ساخته شده است، بپرند. این امر به این معنی است که آنها به صورت نمادین زندگی مشترک خانگی خود را آغاز میکنند. این فرهنگ به دوران بردهداری باز میگردد که در آن ازدواج بین دورگههای آفریقایی آمریکایی مورد پذیرش نبود و عروس و دامادها با انجام این کار ساده به نوعی به فرهنگ غنی و مهم آمریکایی آفریقاییها ادای احترام میکنند.
- در ایران هم گرفتن وام ازدواج درست به سادگی پریدن از روی جاروست. یعنی مسئولین آنقدر شرایط راحتی را برای ازدواج جوانان مهیا کردهاند که خیلی مردم برای گرفتن وام به ازدواجهای صوری دست میزنند.
پر طمطراق به سبک ایرانی
آداب و رسوم ازدواج و عروسی ایرانی در قدیمهای این کشور به سادگی و زیبایی بود اما در حال حاضر به انواع و اقسام پلیدیهای پر هزینه مجلل گشته که عبارتند از: خواستگاری، مراسم معارفه، مهربران، نامزدی، مراسم حنابندان و شیرینیخوران، تهیه جهیزیه و انجام خرید عروسی، مراسم جهازبران و جهاز دیدن، عقدکنان، بردن عروس و شب عروسی، مراسم پاتختی و مادرزن سلام، پاگشا کردن، ماه عسل و...
فکر کنم شما هم به همین نتیجه رسیدید. اینکه این نوع مراسمات ایرانی از شدت هزینه و دعوا و مشاجره و بحث و جدل میان دو خانواده و بالا رفتن آمار افسردگی، سکته ناقص و چشم درآوردن با رسوم عجیب بالا برابری میکند. اینطور نیست؟!