نیلوفر حاج قاضی
صحبت مادرم توی گوشم زنگ می‌زند که؛ بچههای مهدکودک مادر پدر‌هایشان را به سرای سالمندان خواهند سپرد. من هم دلم می‌خواهد بالای سر فرزندانم باشم و کار و کاسبی را کنار بگذارم ولی نگهداری از دو بچه شیره به شیره در آپارتمان اجاره‌ای و حقوق شوهرم که به زور فقط به هزینه اجاره سر ماه می‌رسد اجازه نمی‌دهد فکر پیدا کردن یک مهدکودک خوب برای فرزندانم را از سرم خارج کنم برای همین می‌روم سراغ آگهی مهدهای کودکی که با شرایط مالی‌ام جور در بیاید و به خصوص این‌که شئونات اخلاقی و شرعی در آن‌ها رعایت شود. در این جستجو‌ها مشاهده آگهی یک مهدکودک لاکچری هوش از سرم می‌پراند. البته برای شوخی و خندیدن هم بد نیست. واقعا ژن‌‌های به ظاهر برتری که در بستر این نوع مهد‌ها خرامان خرامان به جامعه می‌پیوندند قرار است در آینده باری را ازدوش خود و همنوعانشان بردارند یا خودشان به عنوان اضافه بار روی دوش جامعه آوار شوند؟
سینمای اختصاصی برای اکران انیمیشن ویژه کودکان، باغ‌وحش و دریای شبیه‌سازی شده، ویزیت‌‌های مستمر روانشناسان کودک و مربی ورزشی اختصاصی بخشی از امکانات مهدهای کودک لاکچری در تهران است. مهدهای معروفی که پوستر‌‌های بزرگی از سلبریتیها و بچه‌‌هایشان و افتخار این‌که میزبان این خانواده‌‌های بوده‌اند مایه مبا‌هاتشان است تا تبلیغی برای جذب بیشتر و بهتر کودکان خانواده‌‌های ثروتمند و مرفه بی‌درد جامعه باشند.
استخر آب گرم سرپوشیده، سالن ورزشی چند منظوره مجهز به دیواره سنگ‌نوردی، اتاق تکواندو، ژیمناستیک، اسکیت و شطرنج، آموزش باله، زبان انگلیسی و فرانسه و آموزش موسیقی با ساز‌‌ها و مهارت‌‌های گوناگون، تنها بخشی از امکانات یک مهدکودک در خیابان فرشته است.
دیگری در محله زعفرانیه است. آن‌قدر معروف که حتی خانواده‌هایی که محل سکونتشان در زعفرانیه نیست، برای ثبت‌نام فرزندان خود از راه‌های دور به این مهد مراجعه می‌کنند. اگر بخواهید فرزندتان را در این مهد معروف ثبت‌نام کنید، حتما باید از چند ماه قبل رزرو کنید تا شرایطتان بررسی شود، چون هر کودکی و البته هر خانواده‌ای نمی‌توانند به راحتی در این مهد ثبت‌نام کنند. ابتدا باید مشخص شود که شما از چه قشر و طبقه خانوادگی هستید و بعد از آن فرزندتان را برای ثبت‌نام قبول می‌کنند. در این مهد بچه‌ها هر هفته توسط روانشناسان کودک ویزیت می‌شوند که البته ویزیت روانشناسان هزینه جداگانه دارد. هر نیم ساعت ویزیت کودکان توسط روانشناس‌های مرکز بین ١٥٠ تا ٢٠٠ هزار تومان هزینه و تایم ویزیت کودکان بستگی به نظر والدین دارد.
دریا و باغ‌وحش در مهدکودک
یکی از پر خرج‌ترین دکور‌هایی که برای بازی‌کردن بچه‌ها درنظر گرفته شده، «دریای شبیه‌سازی شده» برای بچه‌ها است و تنها ویژگی آن این است که بچه‌ها بازی کردن با شن‌های لب دریا را یاد بگیرند. یکی دیگر از امکانات عجیب این مهدکودک که در تبلیغات آن هم نقش مهمی را بازی می‌کند، داشتن باغ‌وحش است! لاک‌پشت، همستر، خرگوش و خوکچه‌هندی ازجمله حیواناتی است که در این مرکز نگهداری می‌شود و بچه‌ها می‌توانند آن‌ها را از نزدیک ببینند و لمس کنند.
علاوه بر این، در این مهدکودک جشن‌های مختلفی به بهانه پایان سال، شب یلدا، ولنتاین، چهارشنبه‌سوری، کریسمس و عیدنوروز برگزار می‌شود که البته هزینه برگزاری این مهد‌ها برعهده والدین است و جدا از شهریه حساب می‌شود. هزینه برگزاری هر جشن که معمولا در آن لباس‌های ویژه برای بچه‌ها تهیه می‌شود و شامل میوه، کیک، شیرینی، غذا و هدیه است، گاهی تا ٢میلیون تومان می‌رسد. این در حالی است که شهریه ماهانه این مهدکودک هم از ٢میلیون تا ٣میلیون تومان است که براساس امکاناتی که بچه‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند و این‌که در کدام کلاس‌های آموزشی ثبت‌نام می‌شوند، متغیر خواهد بود. براساس شهریه‌های این مهد، اگر بخواهید فرزندتان را در این مهدکودک لاکچری و خاص ثبت‌نام کنید، باید دست‌کم برای هر‌سال ٣٠ میلیون تومان هزینه کنید.
سینمای اختصاصی در مهدکودک
در مهد دیگری در منطقه سعادت‌آباد که امتیازش هم ثبت‌نام از فرزندان ستاره‌های ورزشی و سینماست، آموزش‌های خاص سفالگری و مجسمه‌سازی به بچه‌ها داده می‌شود و از کودکان تست هوش گرفته می‌شود تا طبقه‌بندی شوند. یکی دیگر از امکانات این مهد برای بچه‌ها مجهز بودن آن به سیستم سینمایى مولتى مدیا است که برای استفاده از آن از والدین هزینه جداگانه گرفته می‌شود. اکران فیلم‌ها و انیمیشن‌های روز دنیا برای گروه سنی بچه‌ها در این سینمای ویژه انجام می‌شود و هزینه بلیت آن بین ٧٠ تا ١٠٠ هزار تومان است. در این مهد برای بچه‌ها شاهنامه‌خوانی و حافظ‌خوانی هم انجام می‌شود که طبق ادعای مسئولان آن، برای اولین‌بار در مهدکودک‌های تهران این اتفاق رخ می‌دهد.
مثبت یا منفی؟
مطابق استانداردهای جهانی وظیفه یک مهدکودک خوب فقط این نیست که کودکان را در غیاب والدینشان ایمن، شاد و سرحال نگه دارد و آن‌ها را خوب تغذیه کند بلکه مهدکودک باید فضای کارآمدی برای کسب تجربیات آموزشی و باکیفیت عالی برای کودکان باشد.
ویژگی‌های مهد کودک اعم از صلاحیت اخلاقی و تحصیلی مربی، کمیت کودکان در مهد، تعداد مربیان، و انگیزه آنان برای ایجاد یادگیری در ارزیابی هوش و زبان و رشد اجتماعی کودکان مؤثر است. در صورتی که در مهدکودک این ویژگی‌ها مطلوب باشند، کودکان در ارزیابی‌های هوش، زبان و رشد اجتماعی بهتر عمل می‌کنند.
در واقع آموزش غیرمستقیم مفاهیم به کودکان و رشد اجتماعی آن‌ها در فضایی شاد و با استفاده از فاکتورهایی که این آموزش‌ها را در وجود کودک عمیق‌تر و نهادینه کند از موضوعات اساسی است. حالا این تعاریف را به مهدهای لاکچری و ویژگی‌هایش تعمیم دهید. این‌که ایجاد دریا برای آموزش شن‌بازی آن هم در حالیکه دریا همین بغل گوش همه ماست، یا سینمای چند بعدی و کلا فضایی رؤیایی جز بار آوردن یک خودبرتربین چه نقش دیگری در رشد کودک خواهد داشت؟
بازخوردها
از طرف دیگر برخوردهای اجتماعی نیز با این خبر تأمل برانگیز است. اگرچه که اکثریت مردم عادی به خصوص در ارتباط با دافعه‌ای که این روزها سلبریتیها ستارهها و آقازاده‌ها برایشان دارند، فاصله معنی‌دار خود را با این نوع سبک زندگی حفظ کرده‌اند و از آن برائت دارند اما جماعت حقیری هم هستند که حتی در عین نداری، مصداق بارز همان جمله معروفند که؛ «کشاورزی آه در بساط نداشت اما از درخشش نگین‌های تاج پادشاهش به خود میبالید.» این جماعت اقلیت از وجود شکاف‌های اقتصادی که نشان از حکومت‌های لیبرالیسم دارند لذت می‌برند حتی اگر دست خودشان هم به دهانشان نرسد، از مشاهده زندگی اشرافی دیگران انگشت به دهان می‌مانند و لذت می‌برند، همان موضوعی که نشان از ذهن بیمار و فقر فرهنگی این جماعت دارد. این گروه معتقدند که هر جامعه اقتضائات خودش را دارد و دلیلی نیست که همه مانند هم زندگی کنند حتی به منتقدان هم انگ حسادت و بی‌عرضگی می‌زنند. در واقع از وجود شکاف طبقاتی میان مردم لذت می‌برند و غافلند از یادآوری این حدیث معروف که؛ هیچ کاخی برپا نمی‌شود، مگر آن‌که کوخی کنار آن بنا شود یا ویران گردد.
از واکاوی اجتماعی جریان که بگذریم، ایجاد فضاهای لوکس این‌چنینی و تحمیل ورزش‌هایی مثل صخره‌نوردی نه تنها ضرورتی برای کودکان زیر شش سال ندارد بلکه آسیب‌زا هم هست.
از آن‌طرف هم معمولا کلاس‌های باله و موسیقی به کلاس حرکات موزون تبدیل می‌شود و اگر هم نشود، جشن‌های ولنتاین، فکرش را بکنید برای سن بچههای مهدهای کودک!، و چهارشنبه‌سوری و شب یلدا و کریسمس! خودشان معمولا به جشن‌های خلاف عرف تبدیل خواهد شد.
به رخ کشیدن و خودشیفتگی، بلای جامعه
همین چند عدد و رقم قادرند داستانی واضح از خودشیفتگی روایت کنند: روزانه بیش از هشتاد میلیون عکس روی اینستاگرام بارگذاری می‌شود، بیش از 5/3 میلیارد لایک رد و بدل می‌گردد و حدود 4/1 میلیارد نفر، معادل بیست درصد کل جمعیت جهان، جزئیاتی از زندگیشان را منتشر می‌کنند. آیا این رسانه‌های اجتماعی بودند که گونه‌ای نسبتا متواضع از جانداران را به مشتی خودشیفته شهرت‌طلب تبدیل کردند یا ما ذاتا همین قدر خودمحور بوده‌ایم؟
افرادی که عکس‌های سلفی زیادی می‌گیرند دچار خودشیفتگی هستند. همچنین این دستی که در عکس‌های سلفی وجود دارد و دیده نمی‌شود را می‌توان به یک دست پر تمنا تشبیه کرد، یعنی ما محور جهانیم خواهش می‌کنیم ما را نگاه کنید!
معمولا هم نقابی به نام خوشبختی چهره افراد سلفی باز قرار دارد. افراد سعی در تظاهر به شادی و خوشبختی تصنعی دارند در صورتی که ممکن است در واقعیت برعکس این موضوع را شاهد باشیم. سلفی‌ها به نوعی فرار از دشواری هم محسوب می‌شود، انسان‌ها از وضعیت موجود خود می‌خواهند خارج شوند و پناه به سلفی می‌برند. در واقع این سلفی گرفتن‌ها یک محفل برای انسان‌هایی است که جلوه‌ای از ویژگی‌های تصنعی خود را پر رنگ‌تر می‌خواهند کنند و نشان بدهند در فضای شادی قرار گرفتند. از سلفی، که انعکاس برخی واقعیت‌های روزگار کودکی است که بگذریم، شاد و خوشبخت نشان دادن زندگی در اصرار والدین برای انتخاب جایگاه‌های خاص و سوپرلوکس برای فرزندانشان هم قابل تسری است؛ واقعیت تلخی برای رقابت و به رخ کشیدن که دامان بسیاری از مادران جامعه را گرفته، از انتخاب کلاس‌های آموزشی غیرضروری و مهدکودک گرفته تا مدارس غیرانتفاعی و دانشگاه.
پژوهش‌های روان‌شناختی انجام شده در حوزه عوامل ایجاد خودشیفتگی در افراد، نظام خانواده را در شکل‌گیری این اختلال بسیار مؤثر ارزیابی کرده‌اند. امروزه والدین، در مقایسه با نسل پیشین خود، حساسیت بیشتری نسبت به افکار و الگوهای حاکم بر جامعه دارند؛ و احترام به فرزندان، حتی فرزند سالاری و کمرنگ شدن اقتدار والدین بیش از پیش در خانواده‌ها جلوه‌گر شده است.
در واقع در نسل امروز، یک جا به جایی قدرت اتفاق افتاده است، همان اتفاقی که فرزندانمان را به بستری هدایت می‌کند تا به جای عزت نفس خودمحوری و خودشیفتگی را در خود نهادینه کند و در آینده بلای جامعه گردد.