عاطفه میرافضل
ماه رمضان ماه میهمانی خداست اما رویدادهای تاریخی مهمی هم در این ماه عزیز رخ داده است. وقایعی که حلاوت این ماه عزیز را به تبلور فراز و فرودهای خلقت انسان ملحق نموده؛ از مرگ و شهادت و جنگ و عهد و معراج گرفته تا فرق شکافته حضرت علی‌مرتضی‌علیه‌السلام رمضان ماه رویدادهای سترگ تاریخی است در بستری از خوف و رجا و تلخ و شیرین روزگار نخستین.
ماه نامه‌های اهل کوفه برای امام حسین‌علیه‌السلام و رحلت خدیجه‌کبری ام‌المؤمنین، ماه مراسم عقد اخوت و ولادت امام مجتبی‌علیه‌السلام، ماه معراج و جنگ بدر، ماه فتح مکه و غزوه تبوک؛ و بالأخره ماه شهادت اول مظلوم عالم امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام که در این مجال نگاهی به اتفاق شیرین معراج رسول خدا در این ماه مبارک می‌اندازیم.
شروع
یکی از معجزات علمی و عملی پیامبر اعظم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم که به تصریح قرآن کریم در سایه عبودیت آن حضرت رخ داده، «معراج» است که در اولین آیه سوره اسرا و آیات هشتم تا هجدهم سورة نجم می‌توان اشاراتی را درباره آن مشاهده کرد. از سویی آن گونه که از روایات برمی‌آید، احتمالا معراج بیش از دو مرتبه و طی دفعات متعدد اتفاق افتاده که یکی از آن‌ها بسیار شاخص و معروف شده که گفته شده این معراج در شب هفدهم ماه رمضان سال دهم بعثت اتفاق افتاده است.1
معراج در یک نگاه
جبرئیل امین، مرکبی به نام «براق» را پیش آورد. محمد‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم این سفر با شکوه و بی‌سابقه را از خانه ام‌هانی یا مسجدالحرام آغاز کرد، ولی با همان مرکب به سوی بیت‌المقدس روانه شد و در مدت بسیار کوتاهی در آن محل فرود آمد. در مسجدالاقصی (بیت‌المقدس) با حضور ارواح پیامبران بزرگ مانند ابراهیم‌علیه‌السلام، موسی‌علیه‌السلام و عیسی‌علیه‌السلام نماز گزارد. سپس از مسجدالاقصی، «بیت‌اللحم» ـ زادگاه حضرت مسیح‌علیه‌السلام ـ و خانه‌های پیامبران دیدن کرد. پیامبر در برخی جایگاه‌ها به شکرانه چنین سفری و تحیت محل‌های متبرکه، دو رکعت نماز شکر به جای آورد. آنگاه مرحله دوم سفر خود را که حرکت به سوی آسمان‌های هفت‌گانه بود، آغاز کرد. پیامبر همه آسمان‌ها را یکی پس از دیگری پیمود و ساختار جهان بالا و ستارگان را دید و سرانجام به «سدره‌المنتهی» در آسمان هفتم و «جنه‌المأوی» (بهشت‌برین) رسید و در آنجا، آثار شکوه پروردگار هستی را دید. وی چنان اوج گرفت و به جایی رسید که جز خدا، هیچ موجودی به آنجا راه نداشت. حتی جبرئیل از حرکت باز ایستاد و گفت: «به یقین، اگر به اندازه سرانگشتی بالاتر آیم، خواهم سوخت».2
آنگاه حضرت محمد‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در آن جهان سراسر نور و روشنایی، به اوج شهود باطنی و قرب‌الی‌الله رسید. پیامبر هنگام بازگشت، در بیت‌المقدس فرود آمد و از آنجا راه مکه را در پیش گرفت.
مشاهدات زمینی رسول خدا‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم
حضرت محمد‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم برای نخستین بار، راز سفر خود را با دختر عمویش، ام‌هانی در میان گذاشت. سپس هنگامی که روز آغاز گشت، قریش و مردم مکه را از این جریان باخبر ساخت. سران قریش بر ایشان خشم گرفتند و بنابر عادت همیشگی خود، به تکذیب او برخاسته از ایشان خواستند که وضع ظاهری ساختمان بیت‌المقدس را بیان کند. آنان گفتند: کسانی در مکه هستند که بیت‌المقدس را دیده‌اند. اگر راست می‌گویی، آنجا را تشریح کن تا ما تو را در این خبر شگفت‌انگیز، تصدیق کنیم.
پیامبر بزرگوار اسلام، وضع ظاهری ساختمان بیت‌المقدس را برای آنان بازگو کرد و حوادثی را که در میانه راه مکه و بیت‌المقدس و هنگام بازگشت از معراج رخ داده بود، بیان کرد. ایشان گفت: «در میان راه، به کاروان فلان قبیله برخوردم که شتری از آن‌ها گم شده بود. در میان اثاثیه آنان، ظرف آبی بود که من از آن نوشیدم. سپس آن را پوشاندم. قریش گفتند: از کاروان قریش خبر ده. پیامبر فرمود: «آنان را در «تنعیم» (در ابتدای حرم) دیدم که شتری خاکستری رنگ در پیشاپیش آنان حرکت می‌کرد. آنان کجاوه‌ای روی شتر گذارده بودند و اکنون به شهر مکه وارد می‌شوند.»
قریش از این خبرهای قطعی، سخت ناراحت شدند و گفتند: اکنون صدق و کذب گفتار او برای ما آشکار می‌شود. همه انتظار می‌کشیدند که کاروان چه زمانی وارد شهر می‌شود. ناگهان پیشگامان کاروان وارد شهر شدند. اهل کاروان، شرح قضیه را همانگونه که رسول اکرم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم باز گفته بود، تصدیق کردند.
اصلی‌ترین مشاهده پیامبر اعظم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در شب معراج را باید شهود انوار مقدسه ائمه‌علیه‌السلام بدانیم که اصحاب متعددی روایت ذیل یا مشابه آن را از آن حضرت نقل کرده‌اند و همان‌طور که خواهیم دید در میان دوازده امام‌علیه‌السلام، حضرت مهدی‌علیه‌السلام جایگاهی ویژه و ممتاز دارند.
پی‌نوشت
1ـ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، جلد 1، صفحه 384.
2ـ مجلسی، بحارالانوار، جلد 18، صفحه 382، به نقل از: سیمای معراج پیامبر، صفحه 22.