مریم کمالی نژاد
حتما شما هم دیده‌اید؛ کلیپ و ویدیوهای کوتاهی که از رقص و شادی کودکان و نوجوانان در مدارس، منتشر شده است. حالا دیگر کمتر کسی است که ویدیوها را ندیده باشد و موضع‌گیری نکرده باشد، از وزیر آموزش و پرورش تا بلاگرها و کاربران عادی؛ کودکان خردسال با صدای بلند کلمه به کلمه موسیقی آن‌طرف آبی و به غایت مبتذل و بی‌مفهوم را با هم فریاد می‌کشند و بالا و پایین می‌پرند.
عده‌ای معتقدند که چه کار به شادی و خوشحالی کودکان دارید، چرا هر چیز شادی صدای شما را در می‌آورد و عده‌ای دیگر می‌گویند محتوای این موسیقی برای بچه‌های دبستانی و نوجوانان دبیرستانی مبتذل و اروتیک است و اثرات بدی روی آن‌ها دارد.
متأسفانه هیچ فردی صدای دیگری را نمی‌شنود و مدام مثل هر سوژه دیگری تبدیل می‌شود به محلی برای فریاد کشیدن بر سر دیگری به جای گوش دادن و مفاهمه.
آنچه که بیش از همه باعث بحث بین این دو گروه شده است، مسأله شادی کودکان و تحلیل وضعیت امروزی مدارس بر اساس تجارب چند نسل قبل تر در دهه شصت و محدودیت‌های آن زمان است.
قبل از آن‌که به بحث اصلی بپردازیم لازم است درباره این دو نکته صحبت کنیم:
مدارس امروزی از هیچ نظر به آنچه ما در دهه شصت و هفتاد تجربه کردیم، شباهت ندارد. کودکان امروزی و تربیتشان و سیاست‌های آموزش و پرورش مثل سابق نیست. آنچه امروز در مدارس می‌بینیم بر پایه مشارکت، آزادی و درک کودک بنا شده است. نسل امروزی نیز، با ما کودکان دهه شصت تفاوت‌های روشنی دارد که به هیچ عنوان نمی‌توان گفت ما آن زمان محدودیت‌های زیادی را تحمل کردیم و امروز نمی‌خواهیم فرزندانمان چنان باشند. این استدلال نادرستی است. قرار نیست از چاله درآمده و به چاه بیفتیم، لازم نیست حتما از آن‌طرف بام خودمان را به پایین پرتاب کنیم. باید حواسمان باشد، تجارب ما باعث نشود که از تربیت درست و مطالبه آن از مدارس، دست بکشیم.
و نکته دوم این‌که، مسأله ما شادی نکردن کودکان نیست. چه کسی است که از شادی و نشاط کودکان این سرزمین دلشاد نشود، کیست که هر زمان آرزوی سرزندگی و سازندگی برای فرزندان این مملکت نداشته باشد. مسأله محتوایی است که اروتیکی است که در موسیقی‌های مبتذل به کودک ارائه می‌شود و این به هیچ عنوان خوب نیست. در ادامه به این نکته می‌پردازیم که موسیقی با محتوای نامناسب تا چه اندازه می‌تواند برای کودکان مضر باشد.
موسیقی نامناسب
موسیقی، اگر درست و مناسب انتخاب شده باشد می‌تواند باعث رشد ذهنی و نشاط و آرامش انسان شود. تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان آنچه را از طریق شعر و موسیقی به آن‌ها ارائه می‌شود بهتر و ماندگار‌تر فرامی‌گیرند. اما همان تحقیقات می‌گویند، موسیقی نامناسب می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به طور مثال شنیدن موسیقی تکنو و متال باعث افزایش استرس در افراد می‌شود.
محتوایی که نمی‌شنوی
شنیدن کلمات اروتیک در آهنگ‌های مبتذل که تاکنون به گوش کودک نرسیده است باعث کنجکاوی او می‌شود و دور از ذهن نیست که به دنبال پیدا کردن پاسخ آن به اینترنت یا دوستانش مراجعه کند؛ تصور کنید کودک هشت ساله شما به سراغتان می‌آید و از شما می‌پرسد: «مامان، سکسی یعنی چه؟» آیا شما پاسخ درخوری برای این پاسخ دارید؟ چگونه می‌خواهید مفهوم این واژه را به کودک بفهمانید. همین که به او بگویید این کلمه یعنی جذاب، داستان به اتمام می‌رسد؟ لونیویتز پروفسور تحصیلات موسیقیایی می‌گوید کودکان باید حین گوش دادن به موسیقی باید با اجرای حرکات بدن یک نمایش اجرا کنن تا حداقل متوجه تفاوت بین صحبت کردن و آواز خواندن بشوند و آواها را تشخیص بدهند که به توانایی‌های مغزیشان کمک کند.
کودکان بر خلاف آنچه ما تصور می‌کنیم، تنها به ریتم و موسیقی توجه نمی‌کنند و کاملا به تک‌تک کلمات خوانده شده در ترانه دقت کرده و فکر می‌کنند. واین دقیقا نقطه‌ایست که والدین و چه بسا نظام آموزشی به آن بی‌توجه است.
ارزش‌گذاری جنسی
در این گونه محتواهای مبتذل، ارزش‌گذاری بر اساس مسائل جنسی اتفاق می‌افتد: «سکسی بودن» «بدن و هیکل سکسی داشتن» و جملاتی از این دست به وفور در این موسیقی‌ها یافت می‌شود.
فردی که از کودکی ارزش و اعتبار را مساوی با این محتوا می‌داند، مشخص است که تا چه اندازه از ارزش‌های واقعی دور می‌ماند و همیشه دغدغه مسائلی را دارد که با ارزش‌های معنوی و واقعی فرسنگ‌ها فاصله دارد. اگر دختربچه شما از امروز تمام فکر و ذکرش داشتن هیکل باربی طور و تجربه معشوق بودن داشته باشد، قبل از این‌که به بلوغ فکری، عاطفی و جنسی درست برسد، امکان به انحراف کشیده شدن او بسیار زیاد است.
مفاهیم و محتوای موسیقی نامناسب برای کودکان می‌تواند آن‌ها را دچار بلوغ زودرس کند.
بلوغ زودرس و عواقب آن
گاهی تغییرات مربوط به بلوغ در زمانی پیش از انتظار روی می‌دهند که به آن بلوغ زودرس می‌گویند. شاید از خود بپرسیم چه عواملی در زمان‌بندی مربوط به بلوغ دخالت دارند؟
از جمله عواملی که در زمان‌بندی مربوط به بلوغ دخالت دارند وراثت، تغذیه و ورزش، سلامت بدن و محیط می‌باشند که می‌توانند این زمان‌بندی را به تأخیر انداخته یا موجب بلوغ زودرس کودکان شوند.« تهدید شدن سلامت هیجانی به بلوغ شتاب می‌بخشد در حالی که تهدید شدن سلامت جسمانی آن را به تعویق می‌اندازد». با نگاهی به کودکان اطراف خود درمی‌یابیم که با افزایش دسترسی کودکان به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تماشای فیلم و سریال‌های نامناسب برای کودک و شنیدن موسیقی با محتوای مبتذل (عامل محیط) زمان‌بندی مربوط به بلوغ با تغییراتی مواجه شده و بسیاری از کودکان دچار بلوغ زودرس شده‌اند.
بلوغ زودرس چه عواقبی را به دنبال دارد؟ یافته‌های چند تحقیق نشان می‌دهند: «دخترهایی که زود بالغ می‌شوند محبوب نیستند، گوشه‌گیرند، اعتماد به نفس نداشته، و مضطرب هستند. آن‌ها به رفتارهای منحرف بیشتری می‌پردازند و عملکرد خوبی در مدرسه ندارند. در مقابل، همسالان آن‌ها که دیر بالغ شده‌اند، از لحاظ بدنی جذاب، سرزنده، و معاشرتی برداشت می‌شوند.»
وقتی همه موزیک را حفظند
این‌که اغلب کودکان موزیک نامناسب سنشان را از حفظ و کلمه به کلمه فریاد می‌کشند، نشان می‌دهد که اغلب آن‌ها این موسیقی را در خانه بارها بارها شنیده‌اند. نمی‌توان کل داستان را به گردن نظام آموزشی انداخت، اگرچه که پخش یک موسیقی در مدرسه و به عنوان آهنگ شادی به آن موزیک رسمیت می‌بخشد و آثار سوء خودش را دارد. با این حال والدین نیز نباید در این زمینه بی‌توجه باشند. آیا شما هم از آن دسته والدینی هستید که نظارت و برنامه‌ریزی چندانی برای تفریح و آموزش فرزندانتان در خانه ندارید؟ در اروپا برای کودکان تا سن 10 سالگی، تنها روزی یک ساعت تماشای تلوزیون مجاز است اما در کشور ما برخی والدین به راحتی کودک را با شبکه‌های ماهواره‌ای تنها رها می‌کنند و برای توجیه این کارشان می‌گویند: «کار دارم، کلافه‌ا‌م کرده، به تلوزیون خیلی علاقه داره، بچه این سنی که چیزی متوجه نمی‌شه و...» و دلایل دیگری که همگی دست‌اندازی است برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت تربیت فرزند.
مخاطب خاص
اگر موزیک ویدیوی اصلی این ترانه مبتذل را دیده باشید متوجه می‌شوید که حضور دختران دبیرستانی با اونیفورم مدرسه و مقنعه در جای جای آن به چشم می‌خورد. که می‌توان اینگونه تحلیل کرد که این موزیک ویدیو با محتوای جنسی و نامناسب، مخاطبش دختران نوجوان هستند، همان‌طور که در بالا اشاره شد ارزش‌گذاری تنها بر اساس خصوصیات جنسی و جسمی برای دختران نوجوان می‌تواند اثرات سوء روحی و روانی و حتی جسمی به دنبال داشته باشد. عجیب نیست که نیمی از نوجوانان دختر خودشان و ظاهر و صورتشان را دوست ندارند و به دنبال جراحی‌های زیبایی هستند، چون طبق ارزش‌های مادی که در این گونه محصولات به آن‌ها ارائه می‌شود جذاب و زیبا به نظر نمی‌رسند، متر و معیاری که می‌خواهد همه زنان در سراسر جهان را با یک الگوی زیبایی ارزش‌گذاریی کند و تنها بر این اساس صورت گرفته است، و به همین دلیل دختر و پسر نوجوان خود را بی‌ارزش تلقی می‌کند.
مدارس و دی جی
چند وقتی است که به بهانه شادسازی فضای مدارس و مهدکودک‌ها به مناسبت‌های متفاوت از دی جی‌ها و خواننده‌ها و گروه‌های موسیقی دعوت می‌شود، کار درستی است؟ اغلب این افراد آهنگ‌های مبتذل زیرزمینی و غیرمجاز با محتوای نامتناسب برای کودکان را در مدارس اجرا می‌کنند و نظارتی هم انجام نمی‌شود. شاید بد نباشد که بار دیگر به این مسأله نگاه نویی بیندازیم و از شما بپرسیم که شنیدن کلمات اروتیک از زبان کودکتان شما را نگران نمی‌کند؟