یاسمین رضوی
در شماره قبل به موضوع افسردگی پس از زایمان پرداختیم؛ این‌که چطور به ناگهان پس از تولد نوزاد یا حتی از میانه بارداری دچار احساساتی می‌شویم که حسابی زندگی را برایمان تیره و تار می‌کند. احساساتی که توقع‌اش را نداریم؛ ممکن است نسبت به نوزادی که این همه منتظرش بودیم حس خوبی نداشته باشیم، هورمون‌ها و بقیه شرایط بچه داری گیج و کلافه‌مان می‌کنند و توقعات و انتظاراتی که از خودمان داریم باعث احساس گناه و عذاب وجدان می‌شود و در نهایت به افسردگی پس از زایمان دچار می‌شویم. عنوان شد که از هر 100 زن بین 10 تا 15 نفر دچار این مسأله می‌شوند و همچنین ذکر کردیم که در صوتی می‌توانید نام احساسات و خلق‌و‌خوی جدیدتان را افسردگی پس از زایمان بگذارید که حالات و نشانه‌های آن را تا دو هفته با خود داشته باشید و البته نه فقط یک نشانه که حداقل چهار نشانه! در این مطلب می‌خواهیم به راهکارهایی جهت پیشگیری و سپس درمان و بهبود افسردگی پس از زایمان بپردازیم. با ما همراه باشید.
رابطه با نوزاد
افسردگی پس از زایمان می‌تواند روی احساسات شما نسبت به نوزادتان اثر بگذارد و خلق‌و‌خو و احساساتی که به آن دچار شده‌اید تنها گریبان خودتان را نگیرید و این طبیعی است. اما چطور این احساسات رابطه با نوزاد را تحت تأثیر قرار می‌دهد:
ـ افسردگی پس از زایمان می‌تواند شما را دچار احساس گناه نسبت کند که احساساتتان نسبت به او آن‌گونه که انتظار می‌رود نیست. در واقع آن‌قدرها که باید عاشق و شیفته نوزادتان باشید، نیستید.
ـ شما ممکن است نوزاد خود را دوست داشته و یا دوست نداشته باشید.
ـ ممکن است به نوزاد خود احساس نزدیکی نکنید.
ـ ممکن است برای شما سخت باشد که بتوانید متوجه شوید که نوزادتان چه حسی و یا چه نیازی دارد!
آسیب زدن به نوزاد
آیا ممکن است به نوزادتان به واسطه افسردگی‌ای که به آن دچار شده‌اید، آسیب برسانید؟
شما ممکن است احساس کنید که می‌خواهید به کودک خود ضربه بزنید و یا او را تکان دهید. بسیاری از مادران و پدران گاهی اوقات این حس را دارند و این فقط مخصوص کسانی که افسردگی پس از زایمان دارند نیست. با وجود داشتن این احساسات، اکثر مادران هرگز این عمل را انجام نمی‌دهند. اگر شما این احساس را دارید، با کسی در میان بگذارید. زنان اغلب نگران این هستند که اگر به کسی بگویند که چه حسی دارند، نوزادشان را ازشان بگیرند. در واقع دکتر شما، مراقب بهداشت و ماما می‌خواهند به شما کمک کند که بهترشوید. این به معنی است که شما می‌توانید در خانه از کودک خود مراقبت کنید و از آن لذت ببرید.
چطور از افسردگی پس از زایمان جلوگیری کنیم؟
راستش را بخواهید هنوز هم که هنوز است علم، آن‌قدرها اطلاعات دقیقی از این بیماری ندارد، اما پیشنهاداتی وجود دارد که می‌تواند به مادران کمک کند؛ ما در ادامه به این پیشنهادات اشاره خواهیم کرد:
1ـ از خودتان توقعات خارج از ظرفیت نداشته باشید؛ گمان نکنید که باید یک زن خارق‌العاده باشید و همه چیز را به موقع و به بهترین وجه ممکن انجام دهید. خودتان را درک کنید و از روح و جسم‌تان بیش از اندازه کار نکشیده و خودتان را خسته نکنید.
2ـ حلقه حمایتی و دوستانه برای خودتان در نظر بگیرید؛ با افرادی مثل خودتان که باردار یا تازه صاحب فرزند شده‌اند دوست شوید، این کار را از همان روزهای ابتدایی بارداری انجام دهید، چرا که ممکن است بعدها، زمانی که دچار افسردگی پس از زایمان شدید، پیدا کردن دوست سخت به نظر برسد. البته این نکته را باز هم تکرار می‌کنیم که همه به این اختلال دچار نمی‌شوند.
3ـ ممکن است دوست صمیمی شما باردار یا بچه‌دار نباشد، اما همین که به خوبی به حرف‌هایتان گوش می‌دهد، با او رفت و آمد می‌کنید و راحت و صمیمی هستید، برای بهتر شدن حالتان کمک می‌کند.
4ـ این روزها به نسبت سابق، کلاس و کارگاه‌های زیادی در بیمارستان‌ها و خارج از آن‌ها برای مادران بارداری برگزار می‌شود، در این کلاس‌ها شرکت کنید و اگر شرایطش را دارید حتما با همسرتان بروید.
5ـ اگر پیش از این دچار افسردگی بوده و دارو مصرف می‌کردید، داروها را بدون نظر پزشک قطع نکنید. تقریبا از هر 10 زنی که داروی افسردگی خود را در دوران حاملگی قطع می‌کنند، 7 نفر آن‌ها پس از قطع دارو، مریضی‌شان عود می‌کند، باید زیر نظر پزشک و با نسخه او داروهایتان را مصرف یا قطع کنید.
6ـ با پزشک یا مراقب بهداشت خود مرتب در ارتباط باشید چون آن‌ها می‌توانند نشانه‌های افسردگی پس از زایمان را زود تشخیص دهند و این تشخیص کمک بزرگی به شماست.
7ـ اگر دچار افسردگی شدید، آن را به حال خود رها نکنید و نگویید بالأخره می‌گذرد و خوب می‌شوم، برایش درمان پیدا کنید، گاهی با چند جلسه تراپی و صحبت با یک مشاور کار بلد، حالتان از این رو به آن رو می‌شود، لازم نیست احساسات متناقض و بد را مدت‌ها با خودتان حمل کنید.
8ـ نخواهید که تمام کارها را به تنهایی انجام دهید تا احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید و به همه ثابت کنید که مادر نمونه‌ای هستید، کمک دیگران را قبول کنید و حتی از نزدیکانتان کمک بخواهید.
به کمک خودتان بشتابید
آیا فردی که در معرض افسردگی پس از زایمان بوده یا به آن دچار است می‌تواند به خودش کمک کنید یا حتما باید این کمک را از دیگران دریافت کرده. دیگرانی که ممکن است از نزدیکان و خانواده باشند یا پزشک و روانپزشک؟
هرگز تصور نکنید که کاری از دست خودتان برنمی‌آید، شما می‌توانید به خودتان کمک کنید چه قبل از این‌که دچار شوید و برای پیشگیری و چه هنگامی که دچار شده و باید به درمان خود بپردازید؛ در ادامه به کمک‌هایی که می‌توانید به خودتان بکنید اشاره می‌کنیم:
1ـ نترسید؛ از این‌که دکتر تأیید کند که شما افسردگی پس از زایمان دارید، نترسید. زنان زیادی این احساسات را تجربه می‌کنند.
2ـ از حرف زدن در مورد احساساتتان ابا نداشته باشید؛ حتما با فردی معتمد درد و دل کنید، از احساساتتان بگویید، همین حرف زدن، به تنهایی می‌تواند تسکین دهنده باشد. کسی که با او صحبت می‌کنید می‌تواند همسر یا یکی از اقوام یا دوستی صمیمی باشد. اگر هیچ کسی را در اطرافتان نمی‌بینید یا تمایلی به آن‌ها ندارید، نزد پزشک و مشاور و مراقب بهداشت خود بروید.
3ـ ما متوجه‌ایم که وضعیت خواب شما به کلی به هم ریخته است و گاهی واقعا نمی‌توانید به اندازه و کافی استراحت کنید، اما پیشنهادمان این است که از هر فرصتی برای استراحت کردن استفاده کنید. اگر کسانی در اطرافتان هستند که می‌توانند نیمه شب از بچه مراقبت کنند و به او شیر بدهند، شیرتان را بدوشید و اجازه دهید در این امر به شما کمک کنند، تصور نکنید که تا سرحد بیماری باید بیدار بمانید و دست تنها بچه‌داری کنید. زمانی که کودک خواب است، شما هم استراحت کنید. از دیگران کمک بگیرید.
4ـ حالا وقت رژیم گرفتن و لاغر شدن نیست، وقت رستوران رفتن و دلی از عزا در آوردن هم نیست. مرتب و سالم غذا بخورید. مخصوصا اگر کودکتان از شیر شما تغذیه می‌کند، غذاهای سالم را به طور مداوم در چند وعده مصرف کنید.
5ـ برای خودتان خلوتی در نظر بگیرید که در آن به کارهایی که دوست دارید می‌پردازید، کارهایی که به شما آرامش می‌دهد. به طور مثال پیاده روی کنید حتی اگر شده یک ربع یا نیم ساعت، مجله بخوانید، موسیقی گوش دهید و...
6ـ تمام وقت و توجه‌تان به نوزادتان معطوف می‌کنید چون او آن‌قدر کار دارد که فرصتی برایتان نمی‌گذارد، اما به هر حال شما می‌توانید وقتی را برای وقت گذرانی با همسرتان و لذت بردن از این همنشینی و معاشقه پیدا کنید.
7ـ اجازه دهید که دیگران به شما در کارهای خانه، خرید و نگهداری از فرزندان دیگرتان کمک کنند.
8ـ ورزش کنید؛ کلاس‌های ورزشی وجود دارند ویژه مادر و کودک، آن‌ها را پیدا کنید و یا کودکتان را در کالسکه بگذارید و به پیاده روی بروید. استفاده از هوای تازه و فعالیت‌های بدنی به شما کمک شایان توجهی خواهد کرد.
9ـ مطالعه کنید، کتاب‌های بسیاری هستند در قالب رمان، زندگی نامه نوشت یا کتاب‌های پزشکی و تربیتی که وضعیت شما را خوب شرح می‌دهند و بهتان برای درک بهتر اوضاع و کنار آمدن با آن کمک می‌کنند.
10ـ دست از سرزنش کردن خودتان بردارید؛ شما مقصر نیستید، همسر و نوزادتان هم مقصر نیست. برای همه افراد زندگی در این برهه با خستگی و تحریک پذیری همراه است. این مسأله را درک کنید و از ایجاد تنش و دعوا با دیگران به ویژه شریک زندگی تان بپرهیزید.
11ـ لازم به ذکر است که استفاده از دخانیات به شدت حال شما را خراب می‌کنند. ممکن است در ابتدای مصرف، احساس بهتری داشته باشید، اما در ادامه سلامت جسم و روح شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد.