مریم کمالینژاد
اغلب کودکان از مردی که روپوش سفید پوشیده، فضای مطب دکتر، اتاق تزریقات درمانگاه، آمپول زدن و حتی در برخی مواقع از مصرف دارو، میترسند و ابا دارند. در برخی مواقع این ترس و مقاومت تبدیل به معضل میشود و کودک اما نیازمند درمان است. در این حالت رفتار والدین دو اثر دارد، یکی بر اتفاقات و نوع رفتار کودک در همان لحظه و دیگری خاطراتی که در ذهنش حک میشود و باعث میشود در آینده و در شرایط مشابه مجددا در برابر آمپول زدن و مصرف دارو مقاومت کرده یا بپذیرد. پس بسیار مهم است که شما با کودکتان چطور رفتار میکنید. در ادامه راهکارهایی برای مدیریت این شرایط پیشنهاد خواهیم کرد.
انکار نکنید
بالأخره همه ما میدانیم که آمپول زدن درد دارد، خود ما بزرگسالان چشممان که به یونیت دندانپزشکی میافتد خوف برمان میدارد، طبیعی است، بسیاری از ما از خوردن شربتهای تلخ، قرصهای بدمزه و کپسولهای بزرگ ابا داریم، در این حالت چطور انتظار داریم به کودکمان بگوییم: «ببین درد نداره اصلا عزیزم» و او قبول کند که درد ندارد و انکار کند که دارد درد میکشد.
بسیاری از والدین برای مقابله با چنین شرایطی، موضع انکار را پیش میگیرند: «نه عزیزم درد نداره که» «تو مرد بزرگی شدی نباید گریه کنی» «آمپول که درد نداره» و جملاتی از این دست که به کودک القا میکند آنچه در حال تجربه آن است را حتی والدینش قادر به درک و فهمش نیستند. به جای انکار، بپذیرید که کودکتان هم حق دارد درد داشته باشد، دوست نداشته باشد و گریه و زاری راه بیندازد.
به او بگویید: «میدونم، آمپول زدن درد داره، اما برای خوب شدنت لازمه»
کودک را از آمپول نترسانید
در عین حال که در مورد درد داشتن یا نداشتن آمپول زدن به کودک دروغ نمیگویید و انکار نمیکنید، در مسیر تربیتیتان هرگز جمله «میبرمت دکتر آمپولت بزنه» به عنوان راهی ترسناک که کودک را با آن ساکت و آرام و متنبه میکنید، به کار نبرید. این تهدید برای همیشه در ذهن کودک میماند و حتی اگر تجربهاش را هم نداشته باشد از آمپول و دکتر خواهد ترسید.
کنار کودک بمانید
کودک را در اتاق تزریقات، معاینه یا هر جای دیگری، تنها نگذارید، حتی برای دقیقهای یا تهیه داروهایش. احساس عدم امنیت و تنها ماندن با غریبههایی که در صدد انجام کاری دردناک هستند، کودک را دچار واهمه میکند. کنارش بمانید، دستش را بگیرید و برایش شعر بخوانید یا تنفس عمیق شکمی را با هم تمرین کنید. بگویید بیا از یک تا بیست بشمریم و بلند بلند شروع به شمردن کنید.
لوازم پزشکی
بازار اسباب بازی پر از لوازم پزشکی است. از همین جعبههای اسباب بازی استفاده کنید تا کودک با این وسایل آشنایی داشته باشد. اگر کودک تزریقی در پیش دارد، دربارهاش با او صحبت کنید که قرار است چه اتفاقی بیفتد و چرا این کار را میکنیم. به طور مثال میتوانید بگویید: «همونطور که غذا میخوری و این غذا توی بدنت بهت کمک میکنه که قوی بشی، آمپول زدن هم یه راهه که داروها مثل سربازهای آماده برن به جنگ بیماریها» بعد میتوانید روی یک پرتقال یا بالشت آمپول زدن را به کودک نشان دهید. اگر او ترسیده است، این کار را نکنید.
دروغ نگویید
اغلب کودکان از همان ابتدای نوزادی آمپول زدن و واکسینه شدن را تجربه میکنند و بالأخره خاطراتی از این مسأله و دردش در ذهن دارند. پس هنگامی که کودک را نزد پزشک میبرید و در نسخه او آمپول نوشته شده، به کودک دروغ نگویید که «نه آمپول ننوشته» و او را با خیال آرام به تزریقاتی نبرید و در عمل انجام شده قرارش دهید. کمترین اتفاق بد این است که کودکتان دیگر هرگز به شما اعتماد نمیکند. راستش را بگویید: «بله دکتر برات آمپول نوشته ولی من میدونم که تو از پسش برمیای» لازم نیست خیلی هم شلوغش کنید، اگر کودک با گریه و زاری پرسید که همین الان میخواد آمپول بزنه؟ بگویید: «ممکنه نیاز داشته باشی به آمپول ولی مطمئن نیستم که همین امروز انجام بشه»
داروهای ضد درد
با دکترتان صحبت کنید؛ بسیاری از آنها داروهای ضد درد را به دلیل احتمال تداخل با دارو، پیشنهاد نمیکنند، اما به هر حال ممکن است داروی ضد درد یا کرم بیحسی وجود داشته باشد که بتوانید از آنها برای کودکتان استفاده کنید، هرگز سر خود از این مواد استفاده نکنید و حتما این کار را با مشورت پزشک پیش ببرید.
وعده خوب
یادم میآید وقتی کودک بودم و مریض میشدم به مطب دکتر خانوادگیمان میرفتیم و بعد از گرفتن نسخه و اگر نیاز بود، آمپول زدن، مامان مرا به کاری که دوست داشتم انجام دهم سورپرایز میکرد. مثلا میگفت بعد از مطب دکتر با هم میرویم و برچسبهای خشگل برایت میخرم و میخرید، یک بستنی خوشمزه، رفتن خانه مادر بزرگی که بچه عاشقش است و کارهایی از این دست میتواند درد آمپول را برای کودک قابل تحمل کرده و تسکینش دهد. واضح است کاری را که به کودک وعده میدهید حتما انجام دهید.
تکنیکهای آرام کردن کودک
مهم است که کودک شما چه سن و سالی دارد؛ کودک پنج ساله را نمیتوان به شیوهای که برای یک نوزاد در نظر گرفتهاید، آرام کنید. اغلب نوزادان با تماس فیزیکی احساس امنیت و آرامش میکنند. کافی است او را در آغوش بگیرید، نوازش کنید و اجازه دهید گرمای بدنتان را حس کنند. در صورت امکان، نوزادان را قبل از واکسن، هنگام و بعد از واکسن شیر دهند یا میتوانید کمی شربت شیرین را درست قبل از واکسن به او بدهید.
اما برای کودکان بزرگتر راههای دیگری هم وجود دارد که برخی را در بالا به آن اشاره کردیم و البته کارهای دیگری مثل: تشویق کودک به نفس عمیق کشیدن، فراموش نکنید که کودکان دبستانی را میتوان با تشویق به تنفس عمیق و پرت کردن، آرام کرد. با شوخی کردن، موسیقی، شکلک درآوردن و بازیهایی مناسب سرگرم کنید.
کارهایی که نباید بکنید
همانطور که گفتیم نباید درد کودک را انکار کنید، یا از «آمپول زدن» به عنوان تهدید برای ساکت کردن یا ترساندنش استفاده کنید. همچنین حواستان باشد که اگر کودکتان زیاد ناآرام و بیتاب است هرگز سرش داد نکشید، عصبانی نشوید و هرگز او را به خاطر ترس و ناآرامیاش تنبیه بدنی نکنید. اگر خودتان فوبیای آمپول دارید و بینهایت از این مسأله میترسید و حالتان بد میشود و تحملش را ندارید فرد دیگری مثل مادربزرگ، خاله، عمه یا هر کسی که کودک به او احساس خوب و راحتی دارد با کودک همراه کنید. ترس و استرس شما میتواند روی کودکتان اثر بدی داشته باشد.
همانقدر که در برابر درد کودک صادق هستید و به او اطمینان میدهید که درکش میکنید و احساسش طبیعی است، همچنان به او بگویید که خیلی زود درد از بین میرود و خوب میشود تا اطمینان پیدا کند که حالش همیشگی یا طولانی نیست.
با یک پزشک ارتباط برقرار کنید
به هر حال غریبگی و ناآشنایی و ابهام هرچه و هرجا که باشد در دل انسان ناآرامی و اضطراب میکارد. سعی کنید یک پزشک خوشرو و آشنا برای کودکتان در نظر بگیرید و با او ارتباط داشته باشید. هر بار کودک را برای یک سرماخوردگی ساده نزد پزشکهای متفاوت نبرید.
دکتر بازی
اگر فرزند شما اضطراب دارد، پیشنهاد میشود که در خانه دکتر بازی کنید. اول شما باید از ابزار بازی برای گوش دادن به قلب فرزندان خود استفاده کنید، به گوش او نگاه کنید و چشمان و دندانهایش را بررسی کنید. سپس، اجازه دهید او عروسک مورد علاقه خود را امتحان کند. هرچه بیشتر فرزند شما در معرض روشهای معمول پزشکی قرار گیرد، کمتر خواهد ترسید.
لباس سفید
برخی کودکان ترس فزایندهای نسبت به لباس سفید دارند، اگر کودکتان فوبیای لباس سفید دارد از دکتر خواهش کنید حین معاینه کودک شما از لباس سفید استفاده نکند.
آرام باشید
و در آخر باید بگوییم که مهمترین اصل، اصل حفظ آرامش است. خودتان را آرام کنید و اطلاعاتتان را راجع به بیماری افزایش دهید. اگر شما هم در نبود آگاهی، درگیر اضطراب زیاد و آشفتگی باشید، قطعا فرزندتان را هم دچار خواهید کرد. آرام باشید. به خدا توکل کنید، ذکر بگویید، آگاهیتان را افزایش دهید و به فرزندتان دلگرمی و اطمینان بدهید.