یاسمین رضوی
درست زمانی که فکرش را هم نمی‌کنیم، درگیر بی‌حوصلگی، کج خلقی و خستگی شدید می‌شویم و احساس می‌کنیم از پس ساده‌ترین نیازها و کارهایمان بر نمی‌آییم. نسبت به عزیزی که به تازگی او را دیده و شناخته‌ایم و 9 ماه در بطن خود او را پرورش داده‌ایم، حس غریبگی داریم و گاهی حتی دوستش هم نداریم. بدخلق و بی‌اعصاب شده‌ایم و این بیشتر و بیشتر به ورطه افسردگی می‌کشاندمان، عذاب وجدان و تعجب از حالات خودمان. از هر 100 زنی که زایمان را تجربه می‌کنند، 10 تا 15 زن دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند. پس هر کم خلقی یا بی‌حوصلگی را هم به حساب افسردگی پس از زایمان نگذارید؛ شاید شما فقط خسته‌اید و نیاز به استراحت دارید. چطور تشخیص بدهیم که واقعا افسردگی پس از زایمان به سراغمان آمده است یا مسأله چیز نگران کننده‌ای نیست و برطرف می‌شود؟ نشانه‌های این اختلال چیست و چطور باید پیشگیری و یا درمان کنیم؟ در ادامه به این سؤالات پاسخ خواهیم گفت.
یک نشانه روشن
اگر حالات شما زودگذر است و می‌آید و می‌رود، پس جای نگرانی نیست. این نوع از افسردگی هم همانند دیگر انواع خود، باید حداقل دو هفته دوام داشته باشد. یعنی بدون کم و زیاد، شما به مدت دو هفته نشانه‌های افسردگی را درک کنید. پس نام هر احساس خستگی و کلافگی را افسردگی پس از زایمان نگذارید. بچه‌دار شدن، زمان یک تغییر بزرگ است. داشتن عواطف مختلف معمول است. هر کس مبتلا به بیماری افسردگی نمی‌شود.
ممکن است تا سه چهار روز پس از زایمان علائم افسردگی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، آشکارا در شما به وجود بیاید و تا ده روزگی نوزاد هم از بین برود؛ اغلب مادران دچار این تجربه می‌شوند که به آن «baby blues» می‌گویند.
کی افسرده می‌شویم؟
دقیقا اگر چه زمانی نشانه‌های افسردگی را دیدیم باید آن را جدی بگیریم؟ میان افراد مختلف در این زمینه تفاوت‌هایی وجود دارد. برخی نشانه‌های افسردگی را از میانه بارداری تا بعد از آن احساس می‌کنند. برخی دیگر بلافاصله پس از زایمان درگیر می‌شوند و عده‌ای دیگر چندین ماه پس از زایمان دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند.
چیزی که فکرش را هم نمی‌کردم
یکی از دلایل افسردگی پس از زایمان که معمولا درباره‌اش صحبت نمی‌شود، احساس مادر در مورد نوزاد نو رسیده و تمام مشکلات و مشغولیت‌هایی است که با خودش می‌آورد. اگر تصور والدین از فرزندآوری و نگهداری از آن به تصاویر اینستاگرامی و نگهداری چند دقیقه‌ای از بچه شاد و تمیز و بامزه فامیل، ختم شود، بعید نیست که والدین پس از آشنایی و روبرویی مستقیم با وضعیت بچه داری، دچار افسردگی شوند. نوزاد مشغولیت‌های فراوانی با خود می‌آورد. ممکن است هیچ شباهتی به آن بچه‌ای که در ذهنمان تصویر کرده‌ایم نداشته باشد، ممکن است هیچ به نظرمان بامزه نیاید، خسته و بی‌خوابمان کند، حتی ممکن است گاهی از احساساتی که دیگر مادران از آن می‌گویند، سر در نیاوریم و گاهی هم پیش بیاید که عاشق بچه‌مان نباشیم و تمام این احساسات متناقض، علاوه بر تغییرات هورمونی که رخ داده است، مادر را دچار پریشانی، احساس گناه و عذاب وجدان کند و او را به دام افسردگی پس از زایمان بیندازد.
واقع بین باشید؛ مادری کردن یک قاب شیک و بامزه همیشگی نیست. درد دارد، بی‌خوابی دارد، مریضی بچه و شب بیداری دارد، احساسات متناقض و متفاوت دارد و اغلب آن ذهنیت فانتزی ما را به هیچ عنوان حمایت نمی‌کند. اگر تا پیش از فرزندآوری با حقایق روبرو شده باشیم و با واقعیت‌ها آشنا شده و کنار آمده باشیم، مطمئنا کمتر دچار مشکل خواهیم شد.
نشانه‌های افسردگی پس از زایمان
شما ممکن است به تمام این نشانه‌های یا چندتایی از آنان گرفتار شده باشید؛ اما فراموش نکنید که هر کدام از این علائم باید تا دو هفته ادامه داشته باشند تا بتوان به چشم افسردگی به آن نگاه کرد. همچنین داشتن تنها یک نشانه، کافی نیست، حداقل سه تا چهار علامت را باید با هم داشته باشید:
بغض و نارضایتی
اغلب مواقع احساس نارضایتی می‌کنید و بغض دارید و آماده باریدنید و ممکن است در قسمتی از روز مثل غروب حالاتتان تشدید شود.
زود رنجی
زود رنج می‌شوید و چیزهایی که سابق بر این شما را آزار نمی‌داده است به سرعت باعث ناراحتیتان می‌شود.
از دست رفتن انرژی و خستگی
تمام تازه مادرها خسته‌اند، زایمان، شب بیداری، مراقبت مداوم از نوزاد، باعث خستگی زیاد می‌شود اما ممکن است شما احساس کنید که بیش از دیگران خسته‌اید و هیچ انرژی‌ای ندارید.
بی‌خواب
شما بسیار خسته‌اید اما با این حال خواب به سراغتان نمی‌آید یا این‌که مدام بدون علت بیدار می‌شوید و به چیزهای نگران کننده فکر می‌کنید.
اشتها
ممکن است کاملا بی‌اشتها شده و یا حتی فراموش کنید غذا بخورید یا بالعکس دچار پرخوری عصبی شوید و پس از آن احساس بدی بابت اضافه وزن داشته باشید.
لذت نبردن
احساس می‌کنید که هیچ چیزی شما را خوشحال نمی‌کند و از آن لذت نمی‌برید. حتی بودن و وقت گذرانی با کودکی که چندین ماه انتظارش را کشیده‌اید برایتان جذابیتی ندارد.
رابطه جنسی
دلایل متعددی برای از دست دادن علاقه به رابطه جنسی بعد از بچه دار شدن وجود دارد. این کار ممکن است دردناک باشد و یا شما ممکن است بیش از حد خسته باشید. افسردگی پس از زایمان می‌تواند هر گونه میلی را از بین ببرد.
وسواس فکری
وسواس‌های فکری می‌توانند در این برهه زمانی، یعنی پس از زایمان به شکل شدیدتری بروز پیدا کنند؛ افکار منفی که می‌گویند: شما مادر خوبی نیستد و نمی‌توانید به خوبی از فرزندتان مراقبت کنید، شما لایق بچه داری نیستید و ممکن است به زودی او را از دست بدهید، شما نباید تن به چنین خواسته‌اید می‌دادید و موجودی بی‌گناه را به دنیای پر آشوب می‌آوردید. این افکار شما را وارد یک سیکل می‌کنند؛ سیکل افسردگی، افکار منفی، افسردگی بیشتر، افکار منفی‌تر!
اضطراب
تازه مادرها به شدت بر روی سلامت نوزاد خود حساس‌اند، کافی است به مطب پزشکان اطفال مراجعه کنید و سیل مادران مضطرب و نگران را ببینید که برای مسائل ساده به پزشک مراجعه کرده‌اند. این امر می‌تواند باعث اضطراب زیاد و از پا در آوردن و افسردگی مادر شود. افکار مانند؛ کودکم بیمار است، به اندازه کافی وزن نمی‌گیرد، زیادی گریه می‌کند، زیادی می‌خوابد، زیادی آرام است و نفس نمی‌کشد.
ممکن است در زمان اضطراب برخی از موارد زیر را داشته باشند:
نبض سریع، تپش قلب، تنگی نفس، تعریق، ترس از داشتن حمله قلبی و یا غش کردن که این علائم معمولا در زمان تنها ماندن با نوزاد تشدید می‌شوند.
کناره گیری از جمع
افسردگی پس از زایمان فرد را دچار کناره گیری از جمع می‌کند و مادر درگیر، نمی‌خواهد در جمعی حضور داشته باشد و دوستان و اقوام خود را ببینید.
ممکن است شما نخواهید دوستان و اقوام را ببینید. ممکن است رفتن به گروه‌های حمایت پس از زایمان برایتان دشوار باشد.
اختلالات روانی
در حالت پیشرفته‌تر ممکن است فرد دچار ناامیدی شدید شده و افکار خودکشی را در سر بپروراند یا دچار علائم روان پریشی شود؛ نگران نباشید زنان بسیار کمی به این امر مبتلا می‌شوند، افسردگی پس از زایمان قابل درمان است و باید بدانید که اگر به آن آگاه باشید می‌توانید آن را به راحتی پشت سر بگذارید.
چقدر طول می‌کشد؟
ممکن است خسته و مضطرب باشید که این علائم و حس و حال تا کی طول می‌کشد، روانشناسان می‌گویند بین 2 هفته تا یک سال، افسردگی پس از زایمان می‌تواند ادامه داشته باشد. متأسفانه هنوز روانشناسی نتوانسته به طول کامل این اختلال را بشناسد تا بتواند از بروز آن پیشگیری کند، اما راهکارهایی برای آگاهی بخشی به مادران و خانواده آن‌ها وجود دارد که در شماره بعد به آن خواهیم پرداخت.