معمولا تعطیلات از هر جنسی که باشد جان میدهد برای دورهمیهای آبگوشتی و البته که نان سنگک داغ تازه و ترشی از ملزومات ناب این غذای لذیذ است. حالا این که بدانید نان سنگک ابداع شیخ بهایی است و سرشار از خاصیتهای فوق العاده است هم لطف خودش را دارد. به شرطی که این سنگک دوست داشتنی مطابق دستورات قدیمی و اصول صحیح بهداشتی پخته شود.
خواص نان سنگک
در کتاب سال نمای کمیته نانوایان تهران، درباره تاریخچه و چگونگی پیدایش نانوایی و نان سنگک آمده است:
شاه عباس برای رفاه حال لشکریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش داشتند و لازم بود به هر شهری میرسند، نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کنند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از «شیخ بهایی» خواست. چون در سفر، لشکریان مجبور به تهیه آرد از شهرهای مختلف بودند و آرد هر شهر با شهر دیگر تفاوت داشت، باید طوری این نان پخته میشد که از هم وا نرود و قابل استفاده باشد. پس آرد آن مخلوطی از انواع آردها بود و همچنین باید با سبوس گندم نیز برای سهولت در هضم مخلوط میشد. رنگ این نان تیره و به دلیل وجود انواع آرد، قدرت چسبندگی آن کم است و باید حتما روی سنگ پهن شود تا نریزد. به دلیل نرمی خمیر نان سنگک، شیخ بهایی تنور سنگکی را ابداع کرد. نان سنگک از نظر مزه، طعم، هضم، بهداشت و سلامت از بهترین نانهای ایرانی است و ویژگی این نان پخت آن روی سنگ ریزههای داغ است که به کیفیت آن میافزاید.
ویژگیهای نان سنگک
ـ نان سنگك در صدر نانهاي ايراني قرار دارد و از آرد سبوسدار درست ميشود. از ويژگيهاي خوب اين نان طعم، عطر، مغذي بودن و قابليت سيركنندگي آن است.
ـ به خوبي تخمير شده و از جوش شيرين يا ساير مواد مضر در آن استفاده نشده است.
ـ برخی متخصصین معتقدند نان سنگک و لاغری هم باهم رابطه مستقیمی دارند. زیرا سبوس درون این نان حجم بسیار زیادی از معده ما را اشغال کرده و ما را سریعتر سیر کند. از طرفی برخی معتقدند سبب چاقی شکمی میشود که البته به میزان مصرف آن بستگی دارد. این نکته را هم یادآوری کنیم که حتی افرادی که رژیم میگیرند نباید مصرف نان و برنج را به صفر برسانند و باید روزانه این مواد را به مقدار مشخصی مصرف کنند.
ـ نان سنگک ضدسرطان روده و ضد کلسترول است.
ـ گنجاندن نان سنگک در برنامه روزانه به ویژه وعده صبحانه میتواند موجب ثابت ماندن میزان قند خون شده و به بهبود حال مبتلایان به دیابت کمک کند.
ـ نان سنگك حاوي سطح بالايي از ويتامينها، كلسيم، پروتئين و آهن است.
ـ نان سنگك به دليل داشتن مقدار زيادي فيبر، هضم آساني داشته و بسيار مورد توجه متخصصان تغذيه بوده ارزش غذایی بالایی دارد.
ـ نان سنگك براي كودكان بسيار مفید است، مخصوصا در دوراني كه سلولهاي عصبي در حال رشد هستند، آهن موجود در نان سبوسدار سبب بالا رفتن میزان هوش کودکان میشود.
ـ در صورتی که براي نان سنگك از آرد كامل استفاده شود، از آنجایی که آرد كامل، ويتامينها و املاح آن حفظ شده است، میتواند نان را به غذایی کامل تبدیل کند.
سبوس عامل خوشمزگي
نان سنگك كه از نظر مزه، طعم، هضم، بهداشت و سلامت بهترين نان ايراني است از آرد مرغوب و سالم، آب خالص و كمي نمك پخته ميشود.
به اعتقاد کارشناسان، آنچه بیش از همه موجب شده نان سنگک در صدر نانهای سنتی ایران قرار گیرد؛ آرد این نان است. آرد این نان باید از گندم مرغوب و سالم و بدون هیچ نوع آرد دیگری مانند آرد جو یا حبوبات باشد. میزان سبوس گیری آرد سنگک، باید 7 درصد باشد اما برخی نانواها از آرد تافتون یا لواش که میزان سبوس گیری آن ۱۳ درصد است، استفاده میکنند. هر چند سبوس گیری بالا موجب میشود نان قدری شفافتر شود اما کیفیت لازم را ندارد.
نانهايي كه با آردهاي كامل و سبوسدار تهيه ميشوند، نسبت به نانهاي تهيه شده با آرد سفيد به مراتب ارزش غذايي بالاتري دارند و مصرف روزانه آنها ميتواند، مقداري از نياز روزانه بدن به املاح، پروتئين، فيبر و ويتامينها را تأمين كند.
نان فقط یک غذای سیرکننده نیست. منبعی از کربوهیدرات، فیبر، روغن، املاح و برخی ویتامینهاست. یعنی بخش زیادی از آن چه بدن ما برای سوخت و ساز نیاز دارد، در نان وجود دارد.
توجه:
ـ نان سالم باید کاملا پخته و برشته باشد اما سطح آن نباید نشانهای از سوختگی داشته باشد.
ـ یک نان خوب، بافت نرم و یکنواختی دارد، به راحتی بریده میشود و زود بیات نمیشود. این ویژگیها نشان میدهد در پخت آن از خمیر مایه استفاده شده است نه جوش شیرین.
نظر کارشناس
فرهاد صبری متخصص طب سنتی گفت: نان سنگگ از جمله نانهایی است که در ایران جزء نانهای سنتی محسوب میشود و از جوش شیرین بسیار کمی در آن استفاده میشود و معمولا خمیر آن نسبت به نانهای دیگر کمتر است.
وی افزود: در واقع جوش شیرین باعث تحریک معده میشود و باعث بروز بیماریهایی نظیر گاستریت، زخم معده و زخم اثنی عشر میشود. نان سنگگ برای افرادی که از یبوست رنج میبرند توصیه میشود چرا که در این نان از جوش شیرین کم و خمیر کمتر استفاده شده، کمتر معده افراد را اذیت میکند.
وی توصیه کرد: داشتن سبوس داخل نان سنگک و وجود ویتامین B1 که ماده اصلی نان سنگک محسوب میشود میتوانند بر روی اعصاب مرکزی و محیطی افراد تأثیر بسزایی بگذارد.