فاطمه اقوامی
علاقه به هنر از کی و چطور در شما به وجود آمد؟
آشنایی بنده با هنر و علاقه‌مند شدن به آن به دوران کودکی من بازمی‌گردد. من در خانواده‌ای هنری و مذهبی بزرگ شدم. پدرم فارغ‌التحصیل رشته کارگردانی دانشگاه صداوسیما هستند و در زمینه هنر و کار فرهنگی فعالیت دارند و همین مسأله باعث آشنایی‌ام با فضای کار هنری شد. کمتر انیمیشن سینمایی و کوتاهی بود که پایش به خانه ما باز نشود. خاطرم هست که از کودکی با خواهرم سر اینکه امروز چه انیمیشنی ببینیم بحث داشتیم. از همان زمان هم عادت داشتم کاراکترهای انیمیشنی مورد علاقه‌ام را می‌کشیدم و به در و دیوار اتاقم می‌چسباندم. وقتی کسی می‌پرسید دوست دارم در آینده چه کاره شوم، می‌گفتم نقاش! بزرگ‌تر که شدم در کلاس‌های هنری مدرسه این علاقه جدی‌تر شد. از نوجوانی کم‌کم شروع کردم به یادگیری تکنیک‌های مختلف طراحی و نقاشی مثل مدادرنگی، آبرنگ، پاستل گچی ، رنگ روغن، سیاه قلم و... زمانی که وارد هنرستان شدم علاقه‌ام هدف‌مندتر شد و به سمت انیمیشن سوق پیدا کرد.
پس ورودتان به فضای هنری از طریق رشته انیمیشن بود؟
اگر منظور فعالیت حرفه‌ای است بله. از همان زمانی که بحث انتخاب رشته پیش آمد قصد داشتم هنر بخوانم. موقع انتخاب رشته، هنوز رشته انیمیشن در هنرستان ما تأسیس نشده بود. به همین خاطر در رشته گرافیک ثبت‌نام کردم اما روز اول سال تحصیلی که فهمیدم رشته انیمیشن هم در هنرستانمان راه‌اندازی شده، خیلی خوشحال شدم و همان روز از رشته گرافیک به انیمیشن تغییر رشته دادم و تا دوره کاردانی این رشته را دنبال کردم اما برای کارشناسی وارد رشته گرافیک شدم.
چرا انیمیشن را انتخاب کردی؟
زمینه آشنایی من با رشته انیمیشن هم از طریق شغل پدرم بود. ایشان در حوزه انیمیشن فعالیت داشتند و چند فیلم کوتاه هم ساخته بودند. آن زمان خیلی به این فکر می‌کردم که اگر در آینده بخواهم با پدرم همکاری کنم این شباهت رشته کمک‌مان می‌کند. متأسفانه همین مساله باعث شده که برخی از اطرافیان این تصور را داشته باشند که من به واسطه فعالیت‌ها و شغل پدرم سفارش کار دریافت می‌کنم؛ درصورتی که روابط ما در این زمینه اصلا دخیل نیست و فعلا فعالیت‌هایم کاملا مجزا از فعالیت‌های پدرم و بیشتر در زمینه تصویرسازی است تا انیمیشن.
در زمینه انیمیشن فعالیتی داشتید و اثری تولید کردید؟
بله، حدود دوسال و نیم پیش فیلم کوتاهی به اسم«جوجی یا پو» با موضوع مضرات استفاده از تبلت برای کودکان ساختم که در جشنواره فیلم 100 کاندید دریافت جایزه شد. امیدوارم در آینده هم بتوانم باز در این زمینه فعالیت داشته باشم و بیش از این از دنیای انیمیشن فاصله نگیرم.
چرا با وجود علاقه به انیمیشن، تصمیم گرفتید در مقطع کارشناسی گرافیک بخوانید؟
از آنجایی که من دوست نداشتم در شهری غیر از محل سکونتم درس بخوانم، در همان شهر محل زندگی‌مان رشته‌ای را انتخاب کردم که به انیمیشن نزدیک بود. برای گرفتن این تصمیم به جنبه مثبت قضیه هم فکر کردم به اینکه با خواندن گرافیک مطالب جدیدی یاد می‌گیرم که قطعا بعدها در کارم می‌توانم از آن‌ها استفاده کنم که خدا را شکر همین اتفاق هم افتاد.
در حال حاضر در چه رشته‌ای مشغول فعالیت هستید؟
برای پاسخ به این سؤال لازمه که کمی به عقب‌تر برگردیم. در دوران تحصیل در مقطع کاردانی، بخاطر تعدد و تنوع دروس رشته انیمیشن، تمام وقت من صرف دانشگاه می‌شد؛ اما از حدود دوسال و نیم پیش که از مقطع کاردانی فارغ التحصیل شدم وقتم آزادتر شد و فرصت پیدا کردم وارد فاز جدیدی به اسم تصویرسازی شوم. پدر و مادرم هم در این زمینه خیلی مشوق بنده بودند. خاطرم هست یک روز پدرم بیانیه رهبر معظم انقلاب در خصوص کار فرهنگی را برای من فرستادند که همان انگیزه شروع این فاز جدید از فعالیت هنری را در من به وجود آورد. سبکی که من در تصویرسازی پیش گرفتم بسیار به فضای انیمیشن نزدیک است. یعنی من براساس اصول انیمیشن و طراحی کاراکتر و فضای آن، کار تصویرسازی را دنبال کردم. برای شروع، چند نمونه کار آماده کردم تا بتوانم در صفحه شخصی خود در فضای مجازی قرار دهم. نمونه کارها که آماده شد با گروه توکان آشنا شدم. این آشنایی خیلی مرا خوشحال کرد چون گروهی از هنرمندان هم‌عقیده خودم را پیدا کردم که با هدف فرهنگ‌سازی فعالیت می‌کردند. عضویت در این گروه باعث شد با انگیزه بیشتر کار تصویرسازی را ادامه بدهم. کم‌کم کارهایم دیده شد و توانستم سفارش‌های مختلفی قبول کنم.
خیلی کوتاه از رشته گرافیک، انیمیشن و تصویرسازی و تفاوت‌هایشان برایمان بگویید.
گرافیک زیر شاخه‌های بسیار زیادی همچون طراحی پوستر، کارت ویزیت، آگهی، بیلبورد و... دارد. به صورت کلی تصاویر و طرح‌هایی که در محیط اطراف ما هستند و با ترکیب متن، تصویر و ایده‌ای خاص، اطلاعاتی را به ما منتقل می‌کنند، طرح گرافیکی هستند. تصویرسازی هم از دروس رشته گرافیک است که طی آن هنرمند موضوع یا داستان خاصی را مصور می‌کند. انیمیشن اگرچه زیرشاخه‌ای از فیلمسازی محسوب می‌شود اما وام‌دار هنرهای تجسمی مانند گرافیک و نقاشی است. در واقع شخصیت‌ها و پس‌زمینه‌هایی که در انیمیشن طراحی می‌شود، حاصل کار هنرمندان حوزه گرافیک و نقاشی است.
تصویرسازی هم انواع و تکنیک‌های مختلفی دارد؟ شما در چه سبکی کار می‌کنید؟
بله، بعضی از هنرمندان با استفاده از تکنیک های دستی مانند آبرنگ، اکریلیک و... تصویرسازی می‌کنند، برخی با استفاده از خرده‌های پارچه و مقوا این کار را انجام می‌دهند و حتی بعضی‌ها با چینش اشیا و عکاسی از آن‌ها تولید اثر می‌کنند. تکنیک مورد استفاده من نقاشی دیجیتال است که همین تکنیک هم در سبک‌های مختلفی انجام می‌شود و هر هنرمندی در این زمینه سبک خاص خودش را دارد.
معمولا تصویرسازی‌هایتان با چه موضوعاتی است؟
تصویرسازی‌هایی که برای گروه توکان یا صفحه شخصی خودم انجام می‌دهم اکثرا بر مبنای آیات قرآن، احادیث، بیانات رهبر معظم انقلاب درخصوص موضوعاتی مانند خانواده، زندگی شهدا، فرزندآوری، ازدواج جوانان، ساده‌زیستی و صحبت‌های افرادی چون آیت‌الله بهجت یا حجت‌الاسلام و المسلمین پناهیان است. گاهی اوقات هم یک موضوع کلی مثل مناجات، توکل به خدا، صبر و... را در نظر می‌گیرم و با الهام از آن تصویری را طراحی می‌کنم.
شما و دوستان‌تان در گروه توکان بدون در نظر گرفتن مسائل مالی تصویرسازی می‌کنید، انگیزه‌تان برای این کار چیست؟
از حدود 2 سال و نیم پیش هدفی در زندگی‌ام پیدا کردم و همان انگیزه فعالیتم در این زمینه شد. تصمیم گرفتم حالا که از جانب خداوند نعمتی مانند توانایی‌های هنری به من عطا شده، آن را در راه خدمت به خودش به کار بگیرم. با خودم عهد کردم به انقلاب و شهدا ادای دین کنم. ان‌شا‌الله که بتونم این مسیر را تا آخر عمر ادامه بدهم.
این کارها فقط در فضای مجازی منتشر می‌شود؟
بله، اکثرا به این صورت است. البته برخی از دوستان اجرایی گروه توکان، فعالیت‌هایی هم در فضای حقیقی دارند گاهی اوقات برای اعیاد خیلی خاص کارهایی را چاپ کرده و همراه شاخه گل در سطح شهر بین مردم پخش می‌کنند. یا مثلا برای پیاده‌روی اربعین ما بسته‌هایی را برای هدیه به کودکان عراقی آماده کردیم که شامل مدادرنگی، طرح رنگ‌آمیزی و پازل‌هایی با طرح‌های خودمان بود.
اما این فعالیت‌ها همیشگی نیست و چون ما بودجه خاصی برای انجام فعالیت‌ها نداریم، استمرار آن‌ها مشروط بر این است که بتوانیم هزینه‌هایش را تأمین کنیم.
با توجه به اینکه بیشتر تصویرسازی‌های شما با موضوعات مذهبی، خانوادگی و فرهنگی است، تا به حال چه بازخوردی از سمت مخاطبان دریافت کردید؟
بازخورد‌های مثبت زیاد بوده است اما گاهی مخاطبان در برخی موضوعات واکنش منفی نشان می‌دهند و با محتوای طرح‌ها مخالفت می‌کنند. مثلا ما در اکثر طرح‌هایمان روی بحث فرزندآوری تأکید داریم و خانواده‌ها را 5، 6 نفره به تصویر می‌کشیم تا چشم مخاطب به این قضیه عادت کند و این مسأله مهم فرهنگی در جامعه نهادینه شود ولی گاهی اوقات برخی از مخاطبان به این قضیه اعتراض می‌کنند.
البته این واکنش‌ها طبیعی است چون قرار است ما ساختارشکنی کرده و روی ذهن مخاطبان تأثیر بگذاریم و مسأله‌ای را در جامعه نهادینه کنیم.
غیر از همکاری با گروه توکان، فعالیت دیگری هم در زمینه تصویرسازی دارید؟
بله، به صورت سفارشی کار انجام می‌دهم. در این زمینه هم تا امروز تلاشم بر این بوده سفارشاتی را قبول کنم که محتوای آن مذهبی یا انقلابی باشد. البته ممکن است کار به صورت مستقیم به آیات یا احادیث اشاره‌ای نداشته باشد اما برایم مهم است سفارش‌دهنده هدف درستی را دنبال کند و محتوای مناسبی مدنظرش باشد. مثلا کاری که برای شبکه پویا انجام می‌دهم قصد دارد کودکان را با کشور و دستاوردهایش آشنا کند. مثلا نیروگاه اتمی، هواپیمای جنگی کوثر، مرزداران، اعیاد و مناسبت های مذهبی و اینگونه مسائل را به کودکان معرفی می‌کند. یا اخیرا پروژه‌ای را برای یکی از شهدای دفاع مقدس انجام دادم. به صورت کلی اگر حس کنم سفارشی محتوای مفیدی ندارد سعی می‌کنم آن را قبول نکنم.
کاری که برای شبکه پویا انجام می‌دهید، انیمیشن است یا تصویرسازی؟
من فقط طراحی فضاها و کاراکترها را انجام می‌دهم. تولید محتوا و متحرک‌سازی تصاویر به عهده خودشان است.
از بین تصویرسازی‌هایی که انجام دادید، کدام را بیشتر دوست دارید؟
به طور کلی طرح‌های مادرانه‌ای که کار کردم را خیلی دوست دارم. به خصوص یکی از آن‌ها که مادری پسر یک‌ساله‌اش را در آغوش گرفته بود. به نظرم حس عاطفی و مادرانه زیادی داشت.
تا به حال در زمینه تصویرسازی کتاب هم فعالیتی داشتید؟
بله، تصویرسازی 4 کتاب را برعهده داشتم که تا به حال دو موردش به چاپ رسیده است. یکی از این کتاب‌ها با نام «مهمان خدا» که درباره زندگی شهید ابراهیم هادی بود، از شیرین‌ترین تجربه‌های کاری‌ام محسوب می‌شود.
تصویرسازی برای کودک چه تفاوتی از با بزرگسال دارد؟
بستگی دارد برای چه رنج سنی از کودکان باشد. مثلا همان کتاب مهمان خدا که نام بردم مخاطبش خردسال نیست، نوجوانان هم آن را می‌خوانند و دوست دارند. برای همین من خیلی سبک کارم را تغییر ندادم. همان سبک تصویرسازی همیشگی که فیگورها خیلی شبیه به واقعیت هستند را پیش گرفتم ولی کاری که برای مخاطب خردسال انجام می‌شود خیلی ساده‌تر است. کاراکتر به لحاظ آناتومی، تناسب و اجزای صورت خیلی با واقعیت متفاوت‌اند.
به نظرتان هنر چقدر می‌تواند در انتقال مفاهیم مذهبی و انقلابی تأثیرگزار باشد؟
هنر یک زبان مشترک جهانی است. دشمن از این ابزار برای تأثیرگذاری بر روی افکار ما بهره می‌گیرد و به وسیله آن انقلاب ما را نشانه گرفته است. این قضیه به هنر خاصی هم محدود نمی‌شود بلکه هر هنری روی مخاطبان خود تأثیر می‌گذارد و تفکرات هنرمند را منتقل می‌کند. ما هم باید از همین شیوه بهره ببریم و مثل پادزهر عمل کنیم. به عبارتی از هنر برای زنده نگهداشتن آرمان‌هایمان بهره ببریم.
به تازگی کارگاهی با عنوان«یمن و نقش من» با هدف تولید آثار هنری و رسانه‌ای در دفاع از مردم مظلوم یمن برگزار شد که شما هم در آن حضور داشتید. کمی درباره این گردهمایی و آثار و نتایجش برایمان بگویید.
من مدت زیادی بود که مایل بودم برای یمن طرحی بزنم تا در مقابل این فاجعه سکوت اختیار نکرده باشم ولی توفیق حاصل نمی‌شد و فرصتش پیش نمی‌آمد. فراخوان این کارگاه را که دیدم، احساس کردم فرصت بسیار خوبی است و بهانه‌ای می‌شود کاری که مدت‌هاست در ذهن دارم به انجام برسانم. خیلی از دوستان توکانی هم علاقه‌مند بودند در این کارگاه شرکت کنند و ثبت نام را باهم انجام دادیم. خدا را شکر توفیق حضور در این فضای خوب هنری برایمان به وجود آمد. این جمع هنری از این جهت که همگی مقید و دغدغه‌مند بودند خیلی دلپذیر بود و احساس آرامش خاصی در جو کارگاه جریان داشت. آثار خیلی خوبی هم در دفاع از مردم یمن تولید شد که امیدواریم دیده شوند.
مهم‌ترین خصوصیات یک هنرمند انقلابی چیست؟
هنرمند انقلابی باید در کار و زندگی هدفی مقدس برای خودش مشخص کند. حتما باید اهل مطالعه باشد تا بتواند از ابزاری که در دست دارد به درستی استفاده کند و محتوای اشتباه به مخاطبش منتقل نکند. نکته مهم دیگر آنکه او نباید نسبت اتفاقات اطرافش بی‌تفاوت باشد. هنرمند انقلابی درحد توان باید به رشد و پیشرفت همکاران هم عقیده‌اش کمک کند تا اهداف مشترکشان زودتر محقق شود. از دیگر رموز موفقیت او، خلوص نیت، توکل و استعانت از خداوند و توسل به اهل‌بیت است.
تا به حال موضوعی بوده که دوست داشته باشید در آن زمینه تصویرسازی کنید و هنوز فرصتش پیش نیامده باشد؟
بله، خیلی دوست داشتم درباره برخی مسائل و معضلات کشورمان و اتفاقاتی که از سوی دشمن برای ضربه زدن به انقلاب برنامه‌ریزی می‌شود تولید اثر داشته باشم اما متأسفانه هنوز توفیق حاصل نشده است.
تا به حال درباره موضوعات سیاسی و اجتماعی هم کار کردید؟ به تصویرسازی در این حوزه علاقه‌مند هستید؟
اجتماعی بله، ولی در خصوص موضوعات سیاسی متأسفانه تا به حال کاری انجام ندادم چون به نظرم هم این حوزه از حساسیت بیشتری برخوردار است و هم اینکه احساس می‌شود به کار در حوزه موضوعات فرهنگی نیاز بیشتری وجود دارد.
به نظرتان نگاه زنانه و دخترانه در خلق یک اثر هنری چه تأثیری دارد؟
بستگی دارد که آن اثر هنری دارای چه موضوعی باشد. بعنوان مثال در تصویرسازی موضوعات خانوادگی، مادرانه و عاطفی ممکن است خانم‌ها عملکرد بهتری داشته باشند؛ یا بالعکس در تصویرسازی موضوعات جنگی آقایان بهتر باشند. البته این مسئله عقیده شخصی بنده‌ست و کاملا نسبی است و نمی‌توان در همه موارد آن را تعمیم داد.
اما درباره فضاهای هنری و حضور خانم‌ها در آن هم خوشبختانه امروزه فضای مجازی این امکان را برای هر شخصی فراهم کرده تا بدون صرف وقت و هزینه برای رفت و آمد بیشترین زمان را برای انجام فعالیت حرفه‌ای و بودن درکنار خانواده داشته باشد. البته در این چند سال فعالیت، شاهد این مسئله هم بودم برخی از دوستانم که علاقمند به اشتغال خارج از منزل بودند، هیچ مانعی برایشان وجود نداشته است.
اوقات فراغت تان را چطور می‌گذرانید؟
کار ما بسیار فرح‌بخش است و نوعی تفریح محسوب می‌شود اما بالأخره هر کاری بعد از مدتی یکنواخت می‌شود و نیاز به تنوع هم هست. هنر تمام جنبه‌های زندگی من را دربرگرفته و اوقات فراغتم هم تقریبا هنری است. بعضی وقت‌ها که احساس می‌کنم از تصویرسازی خسته شدم و ممکن است این مسئله در کیفیت کارم تأثیرگذار باشد، به سراغ آشپزی،شیرینی‌پزی، یا بطورکلی خانه‌داری می‌روم تا هم تفریح کنم و هم به توصیه مادرم با فضای آشپزخانه بیگانه نباشم. گاهی اوقات هم کارهای هنری برای تزیین اتاقم انجام می‌دهم. پیاده‌روی تا مزار شهدای گمنام محله‌مان و زیارت، هم خیلی برایم آرامش‌بخش است. مطالعه هم بخش دیگری از اوقات فراغت من را به خود اختصاص می‌دهد.
پس اهل مطالعه هم هستید، بهترین کتابی که جدیدا خواندید، به خوانندگان مجله ما معرفی کنید.
ما که کار هنری انجام می‌دهیم باید حتما اهل مطالعه باشیم وگرنه تولید محتوایی که انجام می‌دهیم درست از آب درنمی‌آید.کتاب دانستنی‌های نجات‌بخش انیمیشن اثر ریچارد ویلیامز برایم بسیار مفید و کاربردی بود. یکی دیگر از بهترین کتاب‌هایی که اخیرا خواندم و خیلی دوستش داشتم کتاب خاطرات شهید حمید سیاهکلی مرادی به نام «یادت باشد» بود که هم جنبه معنوی داشت و هم بسیار عاشقانه بود و به دل می‌نشست.
و به عنوان آخرین سؤال، برایمان بگویید بزرگ‌ترین آرزویتان چیست؟
مطمئنا بعنوان یک انسان آرزوهای زیادی دارم که مهم‌ترین آن‌ها جلب رضای خداوند، تشخیص خواسته او از من و عمل به آن و در نهایت عاقبت‌بخیری است.