مریم کمالی‌نژاد
به فصل امتحانات رسیده‌ایم و دانش‌آموز و دانشجوهایی که در خانه داریم، حسابی سرگرم درس خواندن هستند.
برخی والدین آن‌قدر اضطراب و استرس امتحانات فرزندشان را دارند که تمام کارو زندگی را تعطیل می‌کنند و فشار روحی زیادی به خود و فرزندشان وارد می‌آوردند. والدینی هم هستند که کاملا دانش‌آموزشان را رها کرده‌اند و حتی درست و حسابی نمی‌دانند فصل امتحانات از راه رسیده است. هر دو گروه دچار افراط و تفریط‌اند. والدینی که می‌دانند فصل امتحانات، فرزندشان نیاز به توجه و آرامش خاطر بیشتری دارد، فضای خانه را آماده این امر می‌کنند ولی در عین حال بر استرس و اضطرابشان کنترل دارند و آن را به دیگر اعضای خانه منتقل نمی‌کنند. اما چه کنیم که هم بتوانیم احساس و هیجانمان را کنترل کنیم و هم فضای خانه را طوری آماده کنیم که برای درس خواندن فرزندمان حسابی آماده باشد؟ در ادامه به این مسأله خواهیم پرداخت.
آرامشتان را حفظ کنید
محمدرضای 11 ساله، درست فصل امتحانات که فرا می‌رسد، بیمار می‌شود. حالت تهوع‌های دوره‌ای امانش را می‌برد و حتی تیک‌های عصبی می‌گیرد. مدام دارد ناخنش را می‌جود و یا پاهایش را تندتند تکان می‌دهد. مادر محمدرضا، او را از مطب این متخصص کودکان به دیگری، و از این فوق تخصص کلیه و گوارش به آن یکی در رفت و آمد است. نگران است، اما نگرانی‌اش بیش از آن‌که متوجه سلامت پسرش باشد، حول و حوش امتحانات مدرسه است. اینکه محمدرضا به‌خاطر بیماری نتواند درست و حسابی از پس امتحانات بربیاید، بخش بزرگی از دغدغه مادر اوست. با پسرک صحبت می‌کنم. نیاز به کنکاش زیادی نیست. محمدرضا با اضطراب و استرس بسیار زیادی که از والدینش به او منتقل شده دست و پنجه نرم می‌کند. آن‌قدر که هیچ کنترلی روی آن ندارد. محمدرضا نمره‌های خوبی می‌گیرد. ریاضی‌اش خیلی خوب است. کمی در دیکته مشکل دارد اما نه آن‌قدر جدی، اما مادرش به گفته خود محمدرضا، مدام می‌ترسد که او نمره‌های کم بگیرد و در آینده نتواند برای خودش کسی بشود.
استرس والدین مستقیما و به طور مرضی به کودکان منتقل می‌شود. اگر شما نتوانید اضطراب‌تان را کنترل کنید، نمی‌توانید فضای خانه را هم برای آرامش کودک آماده کنید؛ پس آرام باشید.
کوچولوهای پرمشغله
به نظرمان شاید ساده باشد. حتی با خودمان تکرار کنیم که «زمان ما که از این خبرها نبود، این همه جشن و شعر و موسیقی در کار نبود، کلاس‌های خشک و معلم‌های خشن رو تحمل می‌کردیم» اما با وجود همه جشن‌ها و شعر و قصه‌ها، با وجود لباس‌های رنگی و مشق شب‌های کم و امتحانات توصیفی که قرار است اضطراب و استرس نمره را کم کنند، باز هم کودک شما چندین ساعت باید ساکت جایی بنشیند و تمرکز کند روی یادگیری. باید با دوستانی که ممکن است مسخره‌اش کنند، کتک کاری کنند، توی بازی راهش ندهند کنار بیاید، باید ارتباط مستمر و مدام با اولیای مدرسه، معلم و همشاگردی‌ها را از سربگذراند. تمام این‌ها برای کودک و ذهن کوچکش مشغله‌های فکری و روحی ایجاد می‌کند. تنها جایی که او می‌تواند تمام و کمال خودش باشد و احساساتش را بی‌کم و کاست ابراز کند و مطمئن باشد تحت هر شرایطی پذیرفته شده و دوست‌داشتنی است، خانه و در میان اعضای خانواده‌اش است. پس محیط خانه را آماده ابراز احساسات کودکتان کنید. پای حرف‌هایش بنشینید تا بتواند کامل هیجاناتش را بروز دهد. تا از مدرسه می‌رسد، به او نگویید: «فردا هم که امتحان ریاضی داری، غذات رو بخور و برو تمرین کن» اجاره دهید ذهن کودک پس از نصف روز اشتغال کامل، آرام بگیرد. جسمش خستگی در کند و هیجانات روحی‌اش تخلیه شود.
سکوت خانه را حفظ کنید
بسیاری از خانه‌ها علاوه بر یک دانش‌آموز، فرزند دیگری هم دارند که سن و سال چندانی ندارد، هنوز مدرسه نمی‌رود. مدیریت کنید که فرزند کوچک‌ترتان مزاحمت‌های پیاپی برای دانش‌آموز خانه‌تان ایجاد نکند. ساعت خوابش را تنظیم کنیم که در ساعاتی که قرار است به مطالعه و درس خواندن بگذرد، بخوابد، می‌توانید با همسرتان هماهنگ کنید و یکی به کوچک‌تر برسد و سر او را گرم کند و دیگری به درس و امتحان فرزند بزرگ‌تر.
برخی والدین اما خودشان آن‌قدر سر و صدا دارند که کاملا تمرکز کودک را می‌گیرند. صدای تلوزیون وقت دیدن سریال و اخبار، صدای صحبت‌کردن با تلفن، صدای شستن ظرف و تمیزکاری خانه. تمام این موارد قابل کنترل است، اگر کمی به آن‌ها دقت کنیم و حواسمان باشد.
محیط مطالعه مناسب
محیط مناسب مطالعه، اثر مهمی روی کیفیت آن دارد. اتاقی که قرار است کودک در آن مشغول درس خواندن باشد، نباید زیادی سرد یا گرم باشد. اگر دمایش کم باشد، کودک سردش است و تمرکزش گرفته می‌شود و دمای زیاد باعث احساس خواب‌آلودگی و کسالت می‌شود. اشیا، اسباب‌بازی‌ها و وسایل تکنولوژی که ممکن است حواس کودکتان را پرت کنند را از دور و اطرافش بردارید. به او اطمینان بدهید که او را تنبیه نکرده‌اید و وقتی برای بازی کردن هم برایش در نظر گرفته‌اید.
میز و صندلی نه تختخواب
میز و صندلی استاندارد برای کودک تهیه کنید و اجازه ندهید که فرزندتان روی تخت و به حالت درازکش درس بخواند.
نه به مهمانی
مهمانی و دوره‌های فامیلی و دوستانه را در این ایام تعطیل کنید. چه مهمانی رفتن و چه مهمانی گرفتن، هم وقت شما را می‌گیرد و هم تمرکز فرزندتان را. حتی اگر او را در خانه بگذارید و بگویید: «تو درس بخون ما زود برمی‌گردیم» او آن‌قدر حواسش پی مهمانی و خوش گذرانی‌ای که از آن محروم شده است که تمرکزی برای درس خواندن ندارد.
بیست‌های لعنتی
روی نمره تأکید نداشته باشید. بچه را از نتیجه امتحان نترسانید یا وعده‌های عجیب و غریب بابت معدل 20 به او ندهید. در عوض روی سطح یادگیری کودک تأکید کنید و از او بخواهید درس‌هایی که خوانده است و هر آنچه فراگرفته است را گه گاه با زبان ساده و آن طور که فهمیده برایتان تعریف کند.
تنها در خانه
کودک را در خانه تنها رها نکنید. صبرو حوصله به خرج دهید. در عین آرامش کنارش باشید و به سؤالاتش پاسخ بدهید.
تغذیه سالم
مراقب تغذیه فرزندتان در این ایام باشید. فست‌فود و غذاهای سرخ کردنی را کنار بگذارید. از میوه‌ها و مغزیجات و عسل کمک بگیرید. فراموش نکنید که عقل سالم در بدن سالم است؛ البته تعادل را هم رعایت کنید و از آن طرف بام نیفتید. کودک را آن‌قدر به خوردن تشویق نکنید که معده اش سرشار از غذاهای متنوع شود.
یک تقویم ساده بزرگ تهیه کنید و آن را روی دیوار اتاق کودک نصب کنید. تاریخ امتحانات را یادداشت کنید و ساعت‌هایی که فرزندتان باید مشغول تکالیف و درس خواندن باشد را در آن بنویسید. حواستان باشد که کودک نباید بیش از 30 دقیقه مستمر مشغول باشد. بعد از هر 30 دقیقه به او استراحت بدهید. وقتی برای خوردن یک میان وعده یا دراز کشیدن و استراحت کردن؛ وقت استراحت بهتر است بیش از 10 دقیقه نباشد.
تو می‌توانی
کودک شما قطعا موفقیت‌هایی در مسیر تحصیلی‌اش داشته است. خوب است که آن‌ها را به او یادآوری کنید. حتی می‌توانید توی همان تقویم جملات تأکیدی مناسب بنویسید که هم به کودک آرامش می‌دهد و هم اعتماد به نفس او را بالا می‌برد. جملاتی مثل «تو سال گذشته بهترین نمره ریاضی را گرفتی»
مقایسه نکنید
دست از مقایسه کردن بردارید. حتی در مورد ساده‌ترین موارد کودکتان را با کودکی دیگر مقایسه نکنید. والدین گمان می‌کنند در مواردی مثل غذا خوردن که ساده است اگر دیگری را برای کودک مثال بزنند، می‌تواند اثربخش باشد؛ «ببین کیان چقدر خوب و کامل غذاش رو می‌خوره، اون حتما زودتر از تو بزرگ میشه» در هیچ موردی به مقایسه کردن رو نیاورید. در عوض توانایی‌های فرزندتان را ببینید و بابت آن او را تشویق کنید.