نیلوفر حاج‌قاضی
خبر کوتاه و موجز بود؛ دانش‌آموزان ایرانی در دوازدهمین المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک ۲۰۱۸ که در چین برگزار شد، به مقام نخست دست یافتند. در این المپیاد دانش‌آموزان روسیه و چین به به ترتیب مقام‌های دوم و سوم رسیدند. تیم «الف» دانش‌آموزان ایران شامل ۴ شرکت‌کننده در المپیاد نجوم توانست ۴ مدال طلا و یک نقره کسب کند و تیم «ب» ایران نیز موفق به کسب ۲ طلا و ۲ نقره شد. به این ترتیب تیم ایران در مجموع توانست با ۶ مدال طلا و ۳ نقره به مقام نخست دست یابد.
هدی غلامی نیز در المپیاد امسال کاپ بهترین رصد نجوم را کسب کرد و نفر سوم جهان شد. این اولین بار است که دانش‌آموزان ایرانی به مقام نخست این رقابت‌ها دست می‌یابند.
اگر می‌خواهی المپیادی شوی!
خوشبختانه طی سال‌های اخیر و به واسطه شناسایی درست استعدادهای خاص و جریان‌سازی آن به‌صورت مناسب، جوانان این عرصه توانسته‌اند هر سال در سطح جهانی بدرخشند و متعاقب این اتفاق اخبار مربوط به این موفقیت در صدر خبرهای کشور قرار گرفته است.
ممکن است شما هم درباره المپیاد زیاد شنیده باشید و دلتان بخواهد استعداد خودتان را در این زمینه شناسایی کنید. برای همین اطلاعاتی در این رابطه تقدیم می‌کنیم. شاید روزی نام شما میان انبوه خبرهای مختلف علمی فرهنگی این مرز و بوم بدرخشد.
هم متوسطه، هم دانشگاهی
المپیادهای علمی مجموعه‌ای رقابت است که در سطوح متفاوت بین دانش آموزان دوره‌های تحصیلی مختلف و به صورت سالیانه برگزار می‌شود. هدف از مسابقات المپیاد ایجاد بستری مناسب برای شناخت و پرورش دانش آموزان مستعد و ایجاد خودباوری علمی در آن‌هاست. ایجاد کارگروه‌های تیمی، مشارکت دانش‌آموزان با یکدیگر در آموزش و نیز ایجاد انگیزه پژوهش محوری در آن‌ها از اهداف اصلی این مسابقات است. مسابقات انتخابی المپیاد در سطوح مقدماتی هم تراز با سطح آموزش عمومی یک کشور و تقریبا منطبق بر کتاب‌های درسی دوره متوسطه است و در سطوح بالاتر از لحاظ مبحث، هم رده کلاس‌های دانشگاهی است.
شرکت در مسابقات المپیاد جهانی که حدود صد کشور در آن شرکت می‌کنند و نیز امتیازات داخلی فراوانی که مدال‌‌داران المپیاد کشوری خواهند داشت، ضمن ایجاد انگیزش بالا در دانش‌آموزان، باعث ارتقای علمی جمع کثیری از دانش‌آموزان علاقه‌مند و مستعد در سطح کشور می‌شود و از این حیث در جایگاه ممتازی از نظر دستاوردهای علمی کشوری قرار دارد.
کدام را می‌پسندی؟
درحال حاضر، المپیادهای علمی دانش‌آموزی در کشور در 8 رشته ادبی، ریاضی، زیست شناسی، سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی، شیمی، فیزیک، کامپیوتر و نجوم و اخترفیزیک برگزار می‌شود که از این بین، المپیاد سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی به صورت آزمایشی است .
درحال حاضر نهاد برگزاری این رقابت علمی در ایران مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان است که زیر نظر وزارت آموزش و پرورش اداره می‌شود.
شرایط شرکت در المپیاد
اگر جویای نامی، هر سال به وب سایت رسمی باشگاه دانش‌پژوهان جوان به نشانی www.ysc.ac.ir سر بزن و بالا و پائین آن را کنترل کن چون شرایط و ضوابط شرکت در المپیادهای علمی دانش‌آموزی، هر سال به طور مفصل در این سایت ارائه می‌شود. البته هزینه شرکت در آزمون در سال ۱۳۹۲ برابر ده هزار تومان به ازای هر درس بود. در سال ۱۳۹۴ این مقدار به بیست هزار و پانصد تومان افزایش یافت و در سال 1396 به بیست و پنج هزار تومان به ازای هر درس افزایش یافته است.
مراحل تشکیل تیم ملی
هر المپیاد، از شروع تا انتخاب تیم ملی، شامل چهار مرحله یا بیشتر است. در مرحله اول که حدود بهمن ماه هر سال برگزار می‌شود و حدود 100هزار نفر شرکت‌کننده دارد و از این تعداد حدود 10هزار نفر پذیرفته می‌شوند. تنها پذیرفته‌شدگان مرحله اول می‌توانند در مرحله دوم شرکت کنند.
در مرحله دوم هر سال نیز، حدود ۴۰ نفر در هر المپیاد برگزیده می‌شوند و برای آن‌ها دوره‌ای در طول تابستان برگزار می‌شود. طی دوره تابستانی و در انتهای آن تعدادی آزمون برگزار می‌شود. با توجه به نمره امتحانات دوره به دانش‌پژوهان مدال‌های طلا، نقره یا برنز اهدا می‌شود. دارندگان مدال طلا در دوره دیگری که معمولا در نیمه دوم همان سال برگزار می‌شود شرکت می‌کنند. طی مرحله سوم، در کنار کلاس‌ها آزمون‌هایی نیز برگزار می‌شود. حدود یک سوم دانش‌آموزان که نمره بالاتری گرفته باشند مدال طلا، کمی بیشتر از افرادی که مدال طلا گرفته‌اند، نقره و بقیه برنز می‌گیرند. در صورتی که نمره فردی خیلی پایین باشد، از مدال محروم می‌شود و صرفا لوح افتخار می‌گیرد. برای انتخاب دانش آموزان اعزامی به المپیاد جهانی، آزمون‌های دیگری از دارندگان مدال طلا گرفته می‌شود. رتبه‌های برتر به المپیادهای بین‌المللی راه پیدا می‌کنند. پس از پایان دوره طلا آزمون‌های انتخاب تیم برگزار می‌شود که از میان آن‌ها اعضای تیم ملی المپیاد جمهوری اسلامی ایران جهت اعزام به المپیادهای جهانی برگزیده می‌شوند.
چند مدل المپیاد داریم؟
المپیاد سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی
• المپیاد فیزیک
• المپیاد شیمی
• المپیاد کامپیوتر
• المپیاد ریاضی
• المپیاد زیست
• المپیاد نجوم
• المپیاد ادبی
در آرزوی حضور در بنیاد نخبگان
تمامی دارندگان مدال نخبه حساب می‌شوند و از مزایای بنیاد نخبگان بهره می‌برند. البته مزایای آن‌ها بسته به مدال تفاوت دارد. تمامی آن‌ها می‌توانند همچون دیگر نخبگان از طرح بنیاد نخبگان برای خدمت سربازی استفاده کنند.
مهم‌ترین اتفاق خجسته در ارتباط با قهرمانان این عرصه این که؛ دارندگان مدال‌های طلا از کنکور سراسری معاف هستند. مدال‌های نقره و برنز هم ۲۰ درصد سهمیه در کنکور سراسری دارند. البته تسهیلات ورود به دانشگاه ممکن است هرسال تغییراتی داشته باشد. این دانش‌آموزان از مهرماه در کلاس‌های «دوره طلا» در باشگاه دانش‌پژوهان شرکت خواهند کرد و بعد از شرکت در یک دوره یک‌ساله آموزشی و گذراندن آزمون‌های متعدد این دوره، نیمی از آن‌ها مجوز عضویت در تیم جمهوری اسلامی ایران را برای رقابت‌های بین‌المللی کسب می‌کنند.
کلاس‌های مرحله اول المپیاد در بسیاری از مدارس سطح کشور برای دانش‌آموزان علاقه‌مند و مستعد برگزار می‌شود که در کسب قبولی آن‌ها در آزمون‌های مرحله اول المپیاد تأثیر بسزایی دارد. دانش‌آموزان معمولا براساس علاقه‌مندی یا سطح علمی خود، پس از شناخت نسبی از المپیادهای متفاوت به شرکت در کلاس‌ها اقدام می‌کنند. افزایش ساعات مطالعاتی، افزایش تمرکز و ارتقای انگیزش دانش آموزان شرکت‌کننده باعث شکوفایی استعداد و عمق‌بخشی مناسب به مطالب کتاب‌های درسی می‌شود که در افزایش اعتماد‌به‌نفس آن‌ها تأثیر بسیار بالایی دارد. البته برخی از دانش‌آموزان مستعد و تیزهوش با وجود اینکه در دوره‌های آموزشی یاد شده شرکت نمی‌کنند، با بهره‌گیری از استعداد ذاتی و مطالعه مناسب نیز می‌توانند در مرحله اول المپیادهای کشوری قبول شوند.
المپیاد لازم است
یکی از انتظارات مشترک اولیا و دانش‌آموزان از مدارس، موفقیت در کنکور سراسری است. این واقعیتی است که به تجربه هم ثابت شده است؛ دانش‌‌آموزانی که واقعا برای المپیاد فعالیت می‌کنند، حتی اگر به هر دلیلی موفق به کسب هیچ مدالی هم نشوند نسبت به بقیه دانش‌آموزان درک عمیق‌تری از دروس داشته و طبیعتا در پایه دوازدهم و کنکور موفق‌تر از سایرین هستند.
مثلا دانش‌آموزی که به طور جدی برای المپیاد فیزیک در حال مطالعه و تلاش است، به دروس اصلی رشته ریاضی فیزیک در کنکور به‌طور کامل مسلط می‌شود و هیچ مشکلی در مورد آن‌ها نخواهد داشت. این دروس شامل فیزیک متوسطه دوم، ریاضی دهم و یازدهم، هندسه دهم و یازدهم، حسابان یازدهم، حساب دیفرانسیل دوازدهم و قسمتی از هندسه تحلیلی دوازدهم است. دانش‌آموزی که تا پایان پایه یازدهم این موارد را در سطح بالایی از کتب درسی مطالعه و تمرین کرده و سؤالات سطح بالای المپیاد را حل کرده باشد، حتی در صورت عدم قبولی در مرحله دوم المپیاد، هنگام مواجهه با سؤالات تستی کنکور به راحتی از پس آن‌ها برخواهد آمد و موفقیت او در کنکور تقریبا تضمینی است.
از طرفی مطالعه برای هر یک از المپیادهای علمی، باعث افزایش قدرت درک و تحلیل دانش‌آموزان می‌شود و توانایی یادگیری را به‌طور چشم‌گیری بالا می‌برد .
اگر سری به دانشگاه‌های مطرح کشور مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و... بزنید، مشاهده می‌کنید بیشتر از 80 درصد مدال‌‌آوران و تلاشگران عرصه المپیادهای علمی در این دانشگاه‌ها حرف اول را می‌زنند.
نظر بچه‌ها
· مریم در رابطه با المپیاد می‌گوید: «المپیاد دنیای وسیعی داره که فقط با تحقیق و علاقه قابل درکه. بنده در مرحله اول المپیاد شیمی دوباره متولدشدم! نگرشی که به دنیام داشتم، نگرشی که به دروسم داشتم حتی نسبت به درس زیست شناسی کلی تغییرکرد. در درس زیست باخواندن بیولوژی لایف، میتونی بفهمی عظمت و علم خداوند چقد زیاده توصیه من به دوستانم اینه که حتما المپیاد رو در نظر داشته باشند. من حتی مرحله دوم المپیاد قبول نشدم اما شیرینی حضور تو این آزمون را درک کردم.»
· مرتضی نظر دیگری دارد: «المپیاد فقط برای کسانی خوبه که تو تهران زندگی می‌کنند و بهترین معلم‌های المپیادی در سطح مدرسه و دانشگاه فقط در تهران موجوده پس هوس المپیاد کردن در شهرستان یعنی خراب کردن زندگی مگر اینکه خودت نخبه باشی.»
· محدثه خبر می‌دهد: «المپیاد نانو یکی از آسون‌ترین المپیادهای داخلی است که شرکت در کنکور سراسری را آسان میکنه. نانو مبحث راحتیه و با کمی تلاش میتونی راحت قبول بشی. همه فکر می‌کنند از نانو چیزی نمی‌دونند برای همین سراغ آن نمی‌روند، برای همین جامعه آماری پایینی داره اما واقعا آسونه. معمولا زمان برگزاری آن هم اردیبهشته. البته اگر با قوانین جدید زمانش فرقی نکرده باشد. اگر از الان جزوه‌ش رو شروع به خوندن کنین مطمئنا موفق می‌شوید.»
· ماندانا در مدح اساتید کانون المپیاد طلائی در تهران می‌گوید: «در مدح اساتید باشگاه المپیاد طلایی‌ها همین بس که تو اين چند سال اخير 90 درصد مدال‌آوراى المپياد كشورى و جهاني از شاگردای همین استادها بودند. مثلا برای خواندن المپیاد کتاب‌هایی هست که همه ما اول و آخر باید آن‌ها را بخوانیم. در حالی که خود نویسنده‌های کتاب و استادهای خفن مدارس برتر تهران تو المپیاد، تو باشگاه المپیاد طلایی‌ها درس میدن و این قضیه تو تمامی رشته‌ها هم قابل مشاهده است. بهترین کلاس‌ها تو تهران و در این باشگاهه!»
· عبدالله از زاهدان می‌گوید: «بیشتر بچه‌ها به خاطر اینکه محیط اطرافشون جو المپیاد نداره نمیرن دنبالش. کلاس المپیاد خیلی کمک میکنه ولی خب همه چیز نیست و خیلی ها بودند که خودشون خوندند و موفق شدند .المپیاد مزایای زیادی داره. مدال طلاها از کنکور معاف میشن. مدال‌های نقره برنز سهمیه کنکور می‌گیرن. میتونن درس المپیادشون رو تو کنکور بالای ۹۰ درصد بزنن. توی رزومه تحصیلیشون تاثیر داره. میتونن وارد خط تدریس المپیاد بشن. شخصیت و پرستیژ داره.»