فاطمه اقوامی
یک بار دیگر به برگه در دستش نگاه کرد و دوباره لبخند زد... حس عجیبی داشت... انگار او را از وسط هیاهوی دنیا برداشته و صاف گذاشته بودند وسط بهشت... حس میکرد آسمان آبیتر از دیروز است و خورشید بیشتر میدرخشد... رفت روبروی آینه ایستاد، به خودش خیره شد... چشمانش برق میزد... نگاهش رفت سمت شکمش... دستش را روی آن گذاشت... موج شادی در صدایش پیچید... آرام نجوا کرد: سلام عزیزم، خوش اومدی به دنیا... قراره روزهای خوبی را با هم بگذرونیم... سرش را بالا گرفت و چشم در چشم خودش با خنده گفت: به تو هم سلام، مامان بعد از این...
طعم شیرینی مادری از آن طعمهایی است که مزهاش هیچ وقت از یاد آنهایی که تجربهاش کردهاند، پاک نمیشود... حس ای نکه 9 ماه موجودی را در وجودشان رشد و پرورش یابد و او را چون جان خود دوست بدارند لحظاتی اعجابانگیز و لذتبخش و روزهایی فراموشناشدنی برایشان میسازد... روزهایی که باید در آرامش و بهترین حال بگذرد تا مهمان عزیزی که در راه است، سفرش بی خطر طی شود و با دلی خوش قدم به این دنیای خاکی بگذارد... وقتی نام مادری بر پیشانی بانویی نقش بست یعنی این او از این پس نیاز به مراقبت و توجهی مضاعف دارد و باید در کانون توجه قرار بگیرد... متأسفانه از آنجایی که چرخ روزگار برای همه به یکسان نمیچرخد، در گوشه کنار این سرزمین عزیز هستند مادرانی که سختیها و مشکلات زندگی نمیگذارد آنها آنطور که باید طعم شیرین مادری را مزه مزه کنند... اما چند سالی است که «بنیاد علوی» با همکاری وزارت بهداشت دست یاری به سوی این مادران دراز کرده و چتر حمایتی خود را بر سر آنها گسترانده تا آنها در از روزهای خوش مادریشان لذت ببرند... این هفته قرار است با هم سری به زیر و بم این طرح کمتر شناخته شده بیندازیم، تا ببنیم چه رویداد مهمی در حال انجام است... با ما همراه باشید.
بنیادی همراه مردم:
بنیاد علوی بازوی بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در امور خیریه و عام المنفعه به شما میآید. یعنی سود شرکتها و مجموعههای اقتصادی زیر مجموعه بنیاد مستضعفان در اختیار بنیاد علوی قرار میگیرد تا این مجموعه بتواند براساس برنامهها و طرحهای مشخص به کار محرومیتزدایی همت گمارد.
بنیاد علوی از ابتدای راه تاکنون در عرصههای مختلف وارد میدان شده و به کمک مردم شتافته و سعی کرده گرهای از مشکلات آنها باز کند. اقدامات این بنیاد در راستای «توانمندسازی»، «حمایت از محرومان»، «فعالیتهای عمرانی در مناطق محروم» و «ساخت شهرهای نمونه اقتصاد مقاومتی» انجام میگیرد. در بخش اول بنیاد علوی این نکته مهم را سرلوحه اقدامات خود قرار داده که از سیاستهایی نظیر پولپاشی و کمکهای یک جانبه بپرهیزد و به جای آن شیوههایی برای توانمند کردن محرومان به کار بندد. به این صورت که بنیاد میکوشد با امضای تفاهمنامههایی با دستگاهها، وزارتخانهها و نهادهای دیگر، زیرساختهای لازم برای اشتغالسازی پایدار را فراهم آورد. اما بخش دیگر از فعالیتهای بنیاد حمایت از افرادی است که به دلایل مختلف دچار محرومیت شدهاند، بنیاد با ارائه خدماتی ویژه، تلاش میکند آنها را از فقر روزافزون برهاند. از دیگر فعالیتهای محرومیتزدایی بنیاد، انجام فعالیتهای عمرانی نظیر ساخت مدارس، بیمارستان و... در مناطق محروم است. و اما ساخت شهر نمونه اقتصاد مقاومتی از جمله مأموریتهای کلیدی بنیاد علوی است که از جهات مختلف حائز اهمیت است. مأموریتی که براساس توصیه کلیدی بسیار مهم رهبر معظم انقلاب در دستور کار قرار گرفت. برای تحقق آن با تکیه به ارزیابیهای سازمانهای مرتبط و مطالعات جامع، محرومترین شهرستان کشور که «قلعه گنج» استان کرمان بود، شناسایی و طرح جامع توسعه و آباداتی آن با کمک مشاوران دانشگاهی تهیه شد و اجرای آن از سال 1393 کلید خورد. برای آشنایی با اقدامات این بنیاد، خوب است شمایی کلی از فعالیتهایی که تا 17 تیرماه سال 1397 توسط این بنیاد در مناطق مختلف میهن عزیزمان انجام گرفته و دردی از دردهای جامعه را درمان کرده است را به صورت گذار و مختصر از نظر بگذرانیم:
1.توانمندسازی اقتصادی
ـ اشتغال در بخش تولید:
* حمایت و پشتیبانی از راهاندازی بنگاههای کوچک و متوسط از طريق پرداخت 5 % يارانه تسهيلات اشتغالزايي در مناطق روستايي
* حمايت از توسعه مزارع پرورش ماهيان خاوياري از طريق پرداخت 5 % يارانه تسهيلات
* تأسیس کارخانجات صنایع تبدیلی
*تکمیل و بهرهبرداری مجتمعهای دامداری
*حمایت از تولید و بازاریابی فرش دستباف
ـ اشتغال در بخش خدمات
* توسعه حمل و نقل بار و مسافر در روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته کشور از طريق پرداخت 14 % يارانه تسهيلات
ـ کمک به بازاریابی محصولات مناطق محروم شهرستان قلعهگنج
* تضمین خرید فرش دستباف تولیدی توسط اهالی روستا
* خرید محصولات زراعی
* واگذاری معادن کوچک به مردم و خرید مواد اولیه برای کارخانه فرآوری در منطقه
2. مشارکتهای مردمی
ـ توانمندسازی و بسیج جوامع محلی
ـ تشکیل صندوقهای خرد اعتباری
ـ تشکیل تعاونیهای تولیدی ـ خدماتی با مشارکت مردم
ـ احیای منابع طبیعی و کنترل کانونهای بحرانی فرسایش بادی در شهرستان قلعهگنج
3.بهداشت و سلامت
ـ ارتقای سلامت مادران باردار و شیرده: بنیاد علوی از سال 1387پا در این عرصه گذاشته و تاکنون 3 میلیون بسته غذایی در سال به صورت ماهانه به حدود 80 هزار (میانگین سالانه) مادر باردار در 27 استان و 329 شهرستان اعطا کرده است. ما در این گزارش قرار است به صورت خاص به این بخش از فعالیتهای بنیاد علوی بپردازیم و از چگونگی انجام آن و نتایجش مطلع شویم.
ـ کمک به بیماران
*راهاندازی خانه EB و ارائه خدمات حمایتی، تأمین بستههای استاندارد پانسمان و وسایل مصرفی
ـ کمک به احداث و تجهیز مراکز درمانی در مناطق محروم
* کمک به احداث بیمارستان کودکان ابوذر اهواز
* احداث بیمارستان آیتا... طالقانی آبادان
* طراحی و احداث بیمارستان مراوهتپه
* احداث 40 مرکز سلامت شبانهروزی مناطق محروم کل کشور و اهداء 2 دستگاه آمبولانس به هر یک از این مراکز
* کمک به احداث فاز اول بیمارستان دزفول
* کمک به تکمیل بیمارستان مردم
* کمک به تکمیل مرکز خیریه آموزشی ابوعلی سینا شیراز خرید دستگاه MRI
* کمک به تکمیل و تجهیز بیمارستان قلعهگنج
* کمک به تکمیل بیمارستان شریعتی تهران
* کمک به تکمیل بیمارستان لقمان تهران
4. آموزش (نیروی انسانی)
ـ کمک به ارتقای سطح علمی دانشآموزان مناطق محروم
*ارتقای سطح تحصیلی بیش از ۱۶1.170 نفردانشآموز ساکن مناطق محروم (۲۲ استان) از سال ۱۳۸۶ تاکنون شامل:
1.اهدای بستههای آموزشی حاوی کتب درسی، کمک درسی، مجلات آموزشی، نرمافزارهای آموزشی، کلاسهای کنکور و...
2. قبولی 12.778 نفر در کنکور از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۶ با رتبه ۳ رقمی
3.حمایت از ۲۵۰ دانشآموز نخبه در ۲۲ استان در سال جاری
ـ اجرای طرحهای مهارتآموزی در 12 استان و 28 شهرستان برای حدود1000 دانشآموز در سال تحصیلی 97- 1396
ـ برگزاری اردوهای فرهنگی ـ پرورشی دانشآموزی
ـ اعطای وام به دانشجویان مناطق محروم
ـ کمک به ساخت فضاهای آموزشی مدارس و دانشگاهها
*احداث 1800 هزار کلاس درس از سال ۱۳۹۵ تا 1400
* کمک به احداث دانشکده برق دانشگاه جندیشاپور دزفول
*کمک به احداث مجتمع اداری دانشگاه جندیشاپور دزفول
* کمک به احداث دانشکده سوم دانشگاه خاتمالانبیا بهبهان
و ...
ـ ارتقای تحصیلی شهرستان قلعهگنج
5.امور اجتماعی
ـ رسیدگی به امور 501 خانواده پر نوزاد نیازمند از سال 95 و ارائه 785 مورد خدمت به خانوادههای مذکور شامل:
خرید مسکن (158 مورد)/ ودیعه مسکن (122 مورد)/.ساخت و تجهیز مسکن (17 مورد)/ هزینههای درمانی (32 مورد)/ خدمات معیشتی (79 مورد)/ سبد کالا، پوشک و ... (332 مورد)/ تسویه اقساط مسکن (14 مورد)
ـ توزیع البسه در مناطق محروم
ـ تأمین مسکن براي خانوارهای دارای حداقل ۲ معلول و بیماران EB
لبخند بر لبان مادران باردار
بر کسی پوشیده نیست که مادران باردار با توجه به شرایط خاص جسمانی نیازمند این هستند که برنامه غذایی خاصی را دنبال کنند تا مواد مورد نیاز مادر و جنین تأمین شود تا هر دو در صحت کامل به سر برند و نوزادی با وزن مناسب متولد شود اما متأسفانه در برخی از نقاط کشور عزیزمان مادران باردار و شیردهی وجود دارند که به دلیل وجود فقر نمیتوانند به مواد مورد نیاز این دوران دسترسی پیدا کنند و به اصطلاح دچار سوء تغذیه هستند. چند سال پیش این مسأله مهم مورد توجه قرار گرفت و در پی توافقات بین وزیر وقت وزارت بهداشت و ریاست بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی مقرر شد مادرانی که به دلیل فقر دچار سوء تغذیه شدهاند مورد حمایت قرار گرفته و یک برنامه غذایی مناسب در دوران بارداری برای حفظ سلامت و پیشگیری از کاهش ذخایر بدن از ریزمغذیها برای آنها در نظر گرفته شده، ضمن ارائه آموزشهای لازم، در اختیارشان گذاشته شود. بدین منظور متخصصین تغذیه وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم تغذیه تهران و شهید بهشتی سبد غذایی با میزان 2000 کالری را جهت اجرا به بنیاد علوی پیشنهاد دادند. بیناد علوی در آبانماه سال 1387 این طرح را از طریق تأمین و توزیع سبد غذایی مناسب در 5 استان به صورت پایلوت آغاز کرد. تعداد این سبدهایی غذایی به مرور به 2000سبد،4000سبد،6000سبد ،10000سبد و 15750سبد و 50541 سبد در سال 94 افزايش یافت. درسال 95 این تعداد به 61252سبد ماهيانه ودرسال 1396 به 78،873 سبد ماهیانه رسيد. این سبد کالا شامل «10کیلو برنج، 4بسته ماکارونی 700 گرمی، 900 گرم نخود ، 900 گرم لوبیا چیتی،900 گرم لوبیا قرمز، 2 قالب پنیر400گرمي،1800 گرم عدس، 900 گرم بلغور جو ، 1 کیلو گرم سویا ، 1800گرم خرما،3 بطری روغن مایع 810 گرمی،7 کیلو گرم مرغ، 900 گرم لپه» است که به صورت ماهانه بين واجدين شرايط توزيع میشود.
چرا این طرح اجرا میشود؟
طرح ارتقاء سلامت مادران باردار با هدف کلی «بهبود وضعيت تغذيه مادران باردار وشيرده دچار سوء تغذیه نيازمند تحت پوشش» به اجرا میرسد. در کنار این هدف اصلی دستیابی به اهداف زیر نیز مورد توجه مسئولین اجرایی این طرح میباشد:
1. بهبود روند افزايش وزن مطلوب دردوران بارداري مادران نيازمند تحت پوشش
2. كاهش شيوع سوء تغذيه درمادران باردار وشيرده نيازمند تحت پوشش
3. ارتقاء آگاهي هاي تغذيه اي مادران باردار وشيرده نيازمند تحت پوشش
4. افزايش دريافت انرژي ومواد مغذي درمادران باردار وشيرده نيازمند تحت پوشش
5. پیشگیری از اختلال رشد نوزادان و کودکان مادران تحت پوشش پس از تولد.
6. كاهش شيوع كم خوني در مادران باردار و شيرده نيازمند تحت پوشش
7. افزايش درصد تغذيه انحصاري با شير مادر در مادران شيرده تحت پوشش
طرح ارتقاء سلامت مادران در یک نگاه
آمار توزيع سبد كالاي پروژه سلامت مادران تا پايان سال 1396 |
|||
سال |
استان |
شهرستان |
تعداد سبد کالای مادران باردار و شیرده |
نیمه دوم سال 87 |
5 |
10 |
5800 |
سال 88 |
11 |
45 |
36000 |
سال 89 |
14 |
68 |
120000 |
سال90 |
19 |
124 |
147222 |
سال91 |
20 |
137 |
131202 |
سال92 |
19 |
161 |
216500 |
سال 93 |
19 |
204 |
189000 |
سال 94 |
25 |
289 |
489498 |
سال 95 |
26 |
312 |
726644 |
سال 96 |
27 |
329 |
862608 |
جمع كل |
2.924.474 |
پای صحبت یکی از اهالی این طرح:
برای آنکه بهتر با این طرح مفید و کارآمد آشنا شویم و بدانیم تاکنون چه ثمراتی را عاید مادران عزیر سرزمینمان کرده است به سراغ دکتر «زهرا عبداللهی» متخصص تغذیه و مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت رفتیم تا او که از ابتدا همراه این طرح بوده، ما را بیشتر با آن آشنا کند:
رسالت دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت:
وظیفه و رسالت دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به صورت کلی برنامهریزی و سیاستگذاری در زمینه غذا و تغذیه است. یکی از اقداماتی که در این زمینه انجام میگیرد، شناسایی مشکلات تغذیهای موجود و شایع در گروههای مختلف سنی، اولویتبندی آنها و طراحی و ارائه راهکارهایی برای کاهش این مشکلات است. این راهکارها الگوسازی و تدوین میشوند و نهایتا در کشور به اجرا درمیآیند.
مادران باردار؛ گروه آسیبپذیر تغذیهای
یکی از گروههای آسیبپذیر تغذیهای که بسیار مهم هستند و باید حتما جهت بهبود تغذیه آنها گامی برداشته شود، گروه «مادران باردار و شیرده» هستند. علت این اهمیت آن است که مادران باردار به دلیل نیازهای جنین جهت تکامل و رشد جسمی و مغزی به نیازمندیهای تغذیهای خاصی دارند که اگر این نیازها به موقع تأمین نشود، میتواند عواقب و پیامدهای عدیدهای به دنبال داشته باشد که بعضا غیرقابل جبران است. وقتی بهعنوان نیازهای تغذیهای مادر باردار به لحاظ انرژی، پروتئین و ریزمغذیها در دوران بارداری تأمین نشود، جنین دچار سوء تغذیه میشود. سوء تغذیه خودش را به شکل کم وزنی نشان میدهد. یعنی نوزاد با وزن کمتر از حد طبیعی یعنی با وزن کمتر 2500 گرم به دنیا میآید. جنینی که دچار سوء تغذیه میشود تغییراتی در متابولیسم او اتفاق میافتد که سرنوشت سلامتش را تا آخر عمر تحت تأثیر قرار میدهد. بچههایی که با وزن کم به دنیا میآیند، شانس مرگ و میر در آن 30 برابر بیشتر از دیگر بچههاست. یعنی اینکه آنها هم بیشتر بیمار میشوند و هم خطر مرگ و میر آنها را بیشتر تهدید میکند. حتی بهره هوشی این بچهها تحت تأثیر قرار میگیرد و معمولا بهره هوشی کاهش پیدا میکند و نوزاد گرفتار مشکلات مغزی و ذهنیای میشود که قابل جبران نیست.
از طرف دیگر براساس مطالعات جدید، اگر جنین دچار سوءتغذیه شود، در آینده شانس ابتلای او به بیماری غیرواگیردار نیز بیشتر میشود. بیماریهای غیرواگیردار بیماریهایی هستند مانند دیابت، بیماریهای قلبی ـ عروقی، سرطانها و... که در تمام دنیا شیوع دارند و جزو عوامل مهم مرگو میر به شمار میآیند. نکته مهم و جالب این است که پیشگیری این مسائل به دوران جنینی برمیگردد، یعنی ما اگر میخواهیم بیماریهای غیرواگیر را در کشور کاهش دهیم و مرگ و میر ناشی از آنها را از بین ببریم باید از دوره جنینی به تغذیه مادر باردار توجه کنیم. چون سوءتغذیه در دوران جنینی میتواند آن بچه را گرفتار کند که در بزرگسالی به چنین مواردی مبتلا شود.
تعاملی در جهت رفع مشکل:
مشکلات تغذیهای میتواند به دلیل فقر و یا ناآگاهیهای تغذیهای اتفاق بیفتد. یعنی گاهی آگاهیهای مادر در زمینه تغذیه خوب نیست و نمیتواند از منابع موجود و مواد غذایی در دسترسش به درستی استفاده کند و در نتیجه دچار انواع کمبودها میشود. اما گروه دیگری هستند که مشکلشان عدم آگاهی نیست و به دلیل فقر و نیازمندی دچار سوء تغذیه شدهاند. برای این گروه آموزش و مشاوره دادن نتیجهای درپی ندارد و آنها به حمایتهای تغذیهای نیاز دارند. برای رفع این مشکل همکاری و تعامل ما با بنیاد علوی شروع شد و برنامه مشترکی را آغاز کردیم. ما مادران بارداری که دچار سوء تغذیه هستند را از طریق شبکههای بهداشت ـ درمان در مناطق روستایی و حاشیه شهرها شناسایی و به بنیاد علوی معرفی میکنیم. بنیاد علوی این مادران را در دوران بارداری و 6 ماه پس از زایمان تحت پوشش میگیرد و یک سبد غذایی رایگان که ترکیبش توسط کارشناسان تغذیه کارشناسی و مشخص میشود، به صورت ماهانه در اختیار آنها قرار میگیرد. همه مادران باردار تحت پوشش مراقبتهای اولیه بهداشتی هستند یعنی وقتی مادران باردار در روستاها به خانه بهداشت و در شهرها به پایگاههای سلامت مراجعه میکنند برای آنها پرونده تشکیل میشود و تحت مراقبتهای بهداشتی قرار میگیرند. در اولین مراجعه اندازهگیری قد و وزن آنها انجام میشود، BMIیا همان نمایه توده بدنیشان محاسبه و تشخیص داده میشود که آیا این مادر دچار سوء تغذیه هست یا نه. در مرجله بعدی علت این سوءتغذیه مورد توجه قرار میگیرد که فقر دلیل آن است یا آموزش ناکافی. اگر علت فقر باشد آنها به بنیاد علوی معرفی میشوند.
این طرح ابتدا فقط در مناطق روستایی و با حدود 2 هزار مادر آغاز شد اما کمکم حاشیه شهرها هم به طرح اضافه شد و هر سال مادران بیشتری تحت پوشش قرار گرفتند. بر اساس آخرین اطلاعات در حال حاضر 80 هزار مادر باردار تحت پوشش این حمایتهای تغذیهای هستند و سبد غذایی رایگان دریافت میکنند.
یک طرح پر سود:
ما برای آنکه اثربخشی کار را مشاهده کنیم و سودمندی آن را به دست آوریم، ارزشیابیهای مستمری داریم. این ارزشیابیها نشان میدهد 85 تا 90 درصد مادران تحت پوشش به وزن مطلوب در دوران بارداری دست پیدا میکنند و میتوانند نوزادانی با وزن مطلوب به دنیا آورند.
به غیر بحث حفظ ارتقاء سلامت مادر و نوزاد، از دیگر نتایج مثبت این طرح کمک به امنیت غذایی خانواده است. وقتی یک سبد غذایی به خانهای میرود علاوه بر مادر باردار، بقیه افراد خانواده هم از این سبد غذایی استفاده میکنند و این یک جور کمک به امنیت غذایی آن خانواده میکند. ما در بحث سلامت کودک میگوییم مادر برای اینکه کودک سالمی داشته باشد باید خوب از کودکش مراقبت کند. برای اینکه خوب بتواند مراقبت کند باید خودش سالم باشد و سوءتغذیه نداشته باشد. مادری که کم خون است و دچار کمبود آهن است مادری است که حوصله ندارد با بچههایش تعامل و برخورد مناسب داشته باشد. وقتی به تغذیه یک مادر کمک میشود این مسأله بهطور غیرمستقیم در سلامت همه اعضای خانواده تأثیر میگذارد. چون وقتی سبد غذایی وارد خانه میشود و مادر احساس آرامش خاطر میکند روی نحوه مراقبت از فرزندانش اثر میگذارد و این قضیه را بهبود میبخشد. بنابراین این طرح جنبههای مثبت مهمی دارد و برنامه موفقی به شمار میرود.
پایش و نظارت برای اجرای این برنامه به صورت مستمر وجود دارد. تحویل سبد غذایی به مادران باردار مستلزم این است که آنها در کلاسهای آموزشی شرکت کنند. این کار برای این صورت میگیرد که مادران علاوه بر دریافت کمک غذایی آموزش هم ببینند و در چگونگی استفاده درست از منابع غذایی در دسترسشان توانمند شوند.
توصیه عمومی برای همه مادران باردار
مراقبتهای پیش از بارداری مسأله بسیار مهمی است. اگر خانمی قصد بارداری دارد از قبل آن باید به وضعیت خودش توجه کند. اگر خانمی وزنش کم است و BMTکمتر از 5/18 دارد یا اینکه چاق هست و اضافه وزن دارد باید با رعایت یک برنامه غذایی صحیح و درست سعی کند وزن نرمال و مطلوب را پیدا کند و بعد باردار شود تا بتواند بارداری ایمنی را پشت سر بگذارد.
در دوران بارداری هم توجه مادر به نحوه تغذیه اهمیت فراوانی دارد. تغذیه مناسب لزوما خوردن چیزهای گران قیمت نیست. اگر مادر تعادل و تنوع را در برنامه غذایی روزانه رعایت کند تمام نیازهایش تأمین میشود. ما 6 گروه غذایی اصلی داریم که در هر گروه هم جایگزینهایی وجود دارد که میشود با جایگزینی و با رعایت روشهای صحیح تهیه و طبخ غذا نیازهای مادر باردار تأمین شود.
چون در حال حاضر چاقی و ابتلا به دیابت در دوران بارداری زیاد شده، لازم است مادران باردار استفاده از مواد قندی، چربیها و نمک را محدود کنند. مادر باردار نباید فکر کند چون باردار هست باید به اندازه دو نفر غذا بخورد. این تفکر صحیحی نیست. در سه ماه اول، مادر به انرژی مضاعفی نیاز ندارند اما در سه ماه دوم و سوم طبعا باید به مقدار آن چیزی که استفاده میکرده، اضافه کند اما این لزوما به معنای دو برابر خوردن نیست.
در کنار همه اینها لازم است که مادران باردار ماه به ماه به پایگاههای سلامت در شهرها و خانه بهداشت در روستاها مراجعه کنند و مراقبتهای لازم را دریافت کنند.