نیلوفر حاج‌قاضی
قدیم‌ترها ازدواج خیلی ساده‌تر ازاین حرف‌ها بود. گاهی حتی از وقت و اجازه گرفتن برای خواستگاری هم خبری نبود. گاهی خانواده داماد، که معمولا یا فامیل دور بودند یا همسایه یا این‌که واسطه‌ای آن‌ها را معرفی کرده بود در خانه را می‌زدند و در اتاق مهمان‌خانه جا خوش می‌کردند تا دختر خانه خودش را آماده کند و سینی چای به دست وارد شود. بعدتر بزرگ‌ترها و همسایه‌ها برای جوان‌های محل آستین بالا می‌زدند و به خاطر کسب ثواب، به نوعی نقش واسطه امر خیر را ایفا می‌کردند و با معرفی افراد به همدیگر زمینه شکل گرفتن یک خانواده را فراهم می‌کردند. بعدتر این واسطه‌های به صورت حاج خانم‌های دفتر به دست در‌آمدند که اسامی و مشخصات دختران و پسران را در آن فهرست کرده و بسته به شرایط طرفین، موارد مطلوب را به هم معرفی می‌کردند و صله دریافت می‌نمودند! تا این‌که با ظهور فضای مجازی، واسطه‌گران هم اینترنتی شدند و البته بیشتر رونق بازار پرسود این حرفه مد‌نظرشان است تا دغدغه‌های فرهنگی اجتماعی.
نعل وارونه
ازدواج اصلی‌ترین مرحله ورود به زندگی عاطفی است که شکل‌های مختلفی را گذرانده و به شکل امروزی ماندگارشده است، آنچه که نسبت به قدیم استحاله یافته و مطابق با ارزش‌های امروزی درآمده است؛ موضوع آشنایی بین زن و مرد است که البته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. قبل‌تر عروس و داماد حتی تا قبل از مراسم عقد یکدیگر را نمی‌دیدند اما با توجه به شرایط امروزی آشنایی چندین مرحله‌ای دختر و پسر در کنار مشاوره با پدر و مادر و برگ‌ترها از الزامات پیش از پهن شدن سفره عقد است. چون حتی اگر والدین کم سواد و متعلق به نسل گذشته باشند اما در این مسئله مهم معیارهایی را در نظر می‌گیرند که به ذهن جوانان کمتر خطور می‌کند. ولی متأسفانه در عصر کنونی آداب سنتی و اجتماعی جای خود را به آشنایی‌های خیابانی، ارتباطات تلفنی و اینترنتی داده است. حتی عده‌ای در این بازار پر سود بیکار ننشسته و به بهانه مشاوره قبل از ازدواج برای خودشان کسب و کارراه انداخته‌اند.
در یکی از سایت‌ها گزارش شده است که در مؤسسه‌ای، به بهانه مشاوره دختران داوطلب ازدواج آن‌ها را به شیوه برده‌داری روی صندلی می‌نشانند تا توسط پسرها و مادرانشان انتخاب شوند.
«... روی صندلی‌ها نشسته‌اند، هر صندلی یک شماره یا به اصطلاحِ برگزارکنندگان یک کد دارد، پسران یا مادران آن‌ها دختران را می‌بینند و یک یا چند کد را یادداشت می‌کنند و با دخترانی که انتخاب کرده‌اند حرف می‌زنند؛ آثار خجالت روی صورت بعضی دخترها واضح است، آثار پشیمانی. ندا 15 هزار تومان برای پر کردن فرم مشخصات و قرار دادن آن در کانال مؤسسه که مجوزدار هم هست، پرداخته است، از احساسش می‌پرسم، دوست ندارد حرفی بزند، تنها چیزی که می‌گوید و از رفتارش می‌فهمم، حس حقارت است.»
مؤسسات مجوزدار و بدون مجوز متعددی در فضای مجازی به بهانه واسطه‌گری ازدواج و معرفی دختر و پسرهای در آستانه ازدواج به یکدیگر فعال هستند. گاهی هم خود دخترها و پسرها دست به کار می‌شوند و در فضای نامعلوم و آسیب‌پذیر اینترنت برای ازدواج دست به انتخاب می‌زنند. اما آیا ازدواج اینترنتی با ساختار فرهنگی و اجتماعی مردم ما سازگار است؟ آیا آشنایی‌های اینترنتی به ازدواج‌های درستی منتهی می‌شود؟
نگاه کارشناس
محمدرضا ایمانی روان‌شناس و مشاور خانواده با بیان این‌که ازدواج در بستر اینترنت در دنیا مرسوم است اما با ساختارهای فرهنگی ما هم‌خوانی ندارد، می‌گوید: ازدواج‌هایی که خارج از چارچوب‌های شناخته شده همچون خانواده، فامیل و گروه دوستان صورت می‌گیرد به دلیل این‌که هیجانی است و بدون آگاهی و شناخت انجام می‌شود، با مشکلاتی مواجه می‌شود. موارد زیادی از سوءاستفاده از دختران و پسران در این گونه آشنایی‌ها وجود دارد، البته اغلب این کانال‌ها که اقدام به واسطه‌گری ازدواج می‌کنند از نیت واقعی طرفین مطلع نیستند، برخی افرادی که آگهی خود را منتشر می‌کنند اصلا قصد ازدواج دائم ندارند. این‌گونه آشنایی‌ها گاه بعد از اتفاقات ناخوشایندی که می‌افتد به بدبینی عمیق نسبت به جنس مخالف یا ازدواج در دختر و پسرها منجر می‌شود.
ایمانی با بیان این‌که با پدیده وارونگی در ازدواج مواجه هستیم، خاطر نشان کرد: این پدیده وارونگی به ایجاد این چنین کانال‌هایی برای معرفی افراد به یکدیگر دامن می‌زند. علاقه پسر به ازدواج با یک دختر و مطرح شدن تقاضای ازدواج از سوی پسر اتفاقی مطلوب است اما متأسفانه با شرایطی مواجهیم که پسران علاقه‌ای به تشکیل زندگی ندارند اما بسیاری از دختران به تشکیل زندگی و تجربه همسری و مادری تمایل دارند. یک دلیل این وارونگی نیز وجود برخی دختران در دسترس و ارزان است که هرچند کم هستند اما باعث می‌شوند برخی پسران نیازهای جسمی و روحی خود را خارج از حریم ازدواج قانونی به هر روشی که بخواهند، تأمین کنند و دیگر دردسرهای مالی و غیرمالی ازدواج را هم متحمل نشوند.
آیا ازدواج اینترنتی از طریق مؤسسات
موفق است؟
جرقه آشنایی برای ازدواج ممکن است در
محل کار باشد یا دانشگاه، در اینترنت اما مسلما این‌که فردی را مدتی در نظر داشته
باشی و بعد پیشنهاد ازدواج داده شود عقلانی‌تر و امن‌تر است. تعامل و تفاهم،
اصالت خانوادگی، فرهنگ و ایمان، سطح اقتصادی خانواده‌ها،ظاهر و اندام، تحصیلات و
موقعیت اجتماعی، مسئولیت‌پذیری، میزان سلامت و... از مواردی است که برای همه ما
مهم است اما هیچ کدام را نمی‌شود از طریق اینترنت به درستی بررسی کرد. مثلا اکثر افراد
به صورت غیر‌حضوری بهتر می‌توانند حرف‌های زیبا بزنند و به صحبت کردن مسلط باشند. آن‌ها
می‌توانند تصویری رؤیایی از فردی با شخصیت، با فرهنگ و آداب‌دان را فقط با نحوه
نگارش خود در ذهن فرد مقابل طراحی کنند و دل طرف را حسابی ببرند. در این ارتباط
حالت چهره و لحن گفتگو منتقل نمی‌شود و طرفین آن‌طور که خود احساس می‌کنند مطالب
را برداشت می‌کنند از این جهت سوء تفاهمات در این ارتباط زیاد است. حالا در اثبات
بی‌ثباتی ازدواج‌های اینترنتی نگاهی به آمار منتشره زیر بیندازید و چشم‌هایتان را
بر روی این نوع ازدواج ببندید و تمام حواستان را برای یک ازدواج منطقی و موشکافانه
باز بنمایید!
نتیجه بررسی 6 ماهه سایت‌های همسریابی موجود
در سال 1389 که هنوز بازار اینترنت و به این داغی نبود و شبکه‌های اجتماعی هم سیطره خود را به زندگی مردم نینداخته بودند گروهی پس از عضویت در برخی سایت‌های همسریابی نتایج زیر را منتشر کردند.
در یکی از بزرگ‌ترین و کامل‌ترین این سایت‌ها که امکانات شایسته‌ای هم در آن وجود داشت از 1000 کاربر آقا (مجرد ـ متأهل ـ مطلقه ـ همسر مرحوم) و از 1000 کاربر خانم (مجرد ـ مطلقه ـ همسر مرحوم) از شهرهای تهران ـ کرج ـ اصفهان ـ شیراز ـ یزد ـ همدان ـ قم ـ تبریز و کرمان که در سنین 23 تا 35 سال بودند تحقیقات به عمل آمد.
بررسی پروفایل آقایان :
68 درصد از آن‌ها جز تعریف از خود چیز دیگری درج نکرده بودند.
54 درصد آن‌ها دو پروفایل متفاوت داشتند.
21 درصد آن‌ها بیش از دو پروفایل متفاوت داشتند.
ـ ایجاد پروفایل‌های مختلف را به منظور امتحان کردن صحت حرف‌های فرد مقابل عنوان کرده بودند که البته سیستم نظارتی یکی از این سایت‌ها کاربرانی را که بیش از یک پروفایل داشتند را حذف می‌نمود .
71 درصد آقایانی که در این سایت‌ها عضو بودند هدف اصلیشان دوستی و ازدواج موقت بود.
بیشترین پیشنهاد مطرح شده از آقایان مربوط به خانم‌هایی بود که مطلقه و یا همسر مرحوم بودند.
68 درصد آقایان گزینه ازدواج موقت و دائم را انتخاب کرده بودند.
28 درصد از آقایان عضو سایت‌های همسریابی متأهل بودند.
79 درصد از آقایان در پروفایلشان اعلام کرده بودند پس از دوره چند ماهه شناخت خانواده‌ها را در جریان می‌گذارند.
بررسی پروفایل خانم‌ها :
42 درصد خانم‌ها فقط از خودشون تعریف کرده بودند.
21 درصد از الگوی پیش‌فرض سایت در مورد توضیحات پروفایل استفاده کرده بودند.
34 درصد خانم‌ها به قصد سرگرمی عضو این سایت‌ها بودند.
4 درصد از خانم‌ها دوستانشان آن‌ها را ثبت نام کرده بودند از این جهت محتویات خوب و بد پروفایلشان نظر دوستشان بوده است.
29 درصد خانم‌ها دو پروفایل داشتند.
12 درصد خانم‌ها بیش از دو پروفایل مختلف داشتند!
43 درصد خانم‌های سن20 تا 25 سال ظاهر ـ موقعیت اجتماعی ـ تحصیلات ـ قد بلند ـ درآمد خوب را بین معیارهای اول تا سوم خود قرار داده بودند.
39 درصد خانم‌های سن 20 تا 24 سال در پاسخ به این سؤال که آیا فکر می‌کنید به سن ازدواج و رشد کافی برای ازدواج رسیدید پاسخ دادند نمی‌دانم.
9 درصد از خانم‌های عضو این سایت گزینه ازدواج موقت و دائم را انتخاب کرده بودند.
حدودا 66 درصد از خانم‌ها قصدشان از عضویت در سایت ازدواج بوده نه دوستی.
76 درصد از خانم‌ها در پروفایلشان اعلام کرده بودند پس از دوره چند روزه کمتر از یک ماه شناخت خانواده‌ها را در جریان می‌گذارند.
جالب این‌که حدود 70 درصد خانم‌ها با نیت ازدواج عضو سایت‌های همسریابی می‌شوند و تقریبا به همین مقدار آقایان به منظور دوستی و ازدواج موقت عضو سایت‌های همسریابی می‌شوند .
از نکات منفی سایت‌های همسریابی می‌توان به این مسئله اشاره کرد که هر فرد هم‌زمان با افراد زیادی ارتباط برقرار کرده و به محض آنکه فرد مقابل تنها یکی از ملاک‌ها را نداشت به راحتی حذف و فرد دیگری جایگزین می‌شود و افراد وقتی برای شناخت یکدیگر نمی‌گذارند، این در حالی است که اکثر خانم‌های عضو این سایت‌ها مثلا اگر فردی یکی از معیارهایشان را نداشت و تصمیمش برای ازدواج جدی بود رها کرده و با فرد دیگری ارتباط برقرا می‌کردند که پروفایل پر باری از خود تایپ کرده بود اما خب هدفش ازدواج شاید نبود و برای جذب خانم‌ها پروفایل خوبی از خود ساخته بود و این چرخه ادامه داشت. یا آقایان به همین ترتیب هم‌زمان با تعداد زیادی خانم در ارتباط بودند .
ازدواج امری واقعی است نه مجازی و مطمئنا خواستگارهای واقعی دنیای حقیقی حرف‌های دیگری برای گفتن و عملکردی متفاوت برای تعامل دارند. آن‌ها را جدی‌تر بگیریم.