مهدیه صابری
دور از جان شما خیلی‌ها حال و روزشان شده بود مثل معتادینی که مواد دریافت نکرده‌اند... انگار یک جای کار می‌لنگید... شاید خودمان هم این درجه از وابستگی به ذهن‌مان خطور نمی‌کرد... خواسته، نخواسته رشته خیلی از امور زندگی‌مان را به آن گره زده بودیم و حالا در نبودش گیج می‌زدیم که چه کنیم؟! جالب‌تر آنکه هیچ جایگزینی را هم برایش قبول نداشتیم... انگار که الماسی بوده بی‌نظیر که همتایش در عالم پیدا نمیشود... گرچه بعد از چند روز که دوباره به جمع‌مان برگشت همگی هیجان‌زده به استقبالش رفتیم اما همین نبود چند روزه‌اش باعث شد که خیلی‌ها به فکر بیفتند و در فکر راه چاره‌ای باشند... حتما متوجه شدید که صحبتم مربوط به غیبت چند روزه تلگرام است... روزهایی که به دلیل سوءاستفاده اغتشاشگران از این شبکه اجتماعی، مصالح ملی ایجاب می‌کرد چند روز درب آن را قفل کنند تا آرامش دوباره به فضای اجتماعی میهن عزیزمان برگردد. این رفت و برگشت تلگرام به دنیای مجازی تلنگری بود برای مسئولان مربوطه که به فکر بیفتند و به شبکه اینترنت ملی کشور سر و سامانی بدهند تا اینگونه به یک برنامه، آن هم برنامه‌ای که اختیارش در دست خودمان نیست، وابسته و دلبسته نباشد. پرونده دنیای مجازی‌مان را با نگاهی به تقابل و رقابت تلگرام و برنامه‌های وطنی به پایان می‌رسانیم.
فیلترینگ، یک ضرورت اساسی
بحث فیلترینگ در دنیای مجازی بر خلاف تصور عموم مختص کشور ما نیست. بلکه همانطور که در بخش اول پرونده و مباحث قوانین دیدیم بحث نظارت و فیلتر کردن محتوای برخی شبکه‌های اجتماعی امری رایج و عقلانی در همه کشورهاست. دلایل کشورهای مختلف برای فیلترینگ را می‌توان در چهار دسته کلی «مسائل سیاسی»، «مسائل اجتماعی»، «مسائل امنیتی» و «مسائل اخلاقی» گنجانده می‌شود. هر کشوری بر اساس ارزش‌های بنیادین جامعه خود دست به سانسور در اینترنت می‌زند و به خاطر همین مبانی فیلترینگ کشورها با هم تفاوت پیدا می‌کند. به صورت کلی دسترسی همه اقشار یک جامعه به دنیای بدون مرز و پایان ناپذیر اینترنت امری معقول نیست و تهدیدات بسیاری را برای یک جامعه به دنبال خواهد داشت. بر همین مبنا فیلترینگ سازمان‌دهی شده و قانون‌مند برای حفظ آرامش روحی و اجتماعی یک جامعه یک ضرورت اساسی است.
بودن یا نبودن تلگرام، مسأله این است!
تلگرام در حال حاضر محبوب‌ترین و پر کاربردترین اپلیکیشن موبایلی در ایران است که توانسته 30 میلیون ایرانی را به خود جذب کند. بسیاری از کشورهای جهان به یک اپلیکیشن غیرملی روی خوش نشان نمی‌دهند و نمی‌گذارند فعالیت آزادانه داشته باشدو این درحالی است که تلگرام از همان بدو ورود به ایران بدون هیچ قیدی و شرطی در اختیار کابران قرار گرفت که همین مسأله تا به امروز بحث‌ها و چالش‌های بسیاری را برای کشورمان به ارمغان آورده است که یکی از آن‌ها در جریان اغتشاشات اخیر در شهرهای کشور، خودش را نشان داد. در آن روزها کانال‌های ضد انقلاب چون «آمدنیوز» در فضای آزاد تلگرام با انتشار مطالب تحریک‌آمیز در آتش فتنه می‌دمیدند و آن را شعله‌ورتر می‌ساختند. در این بین مسئولین تلگرام هم حاضر به همکاری با دولت ایران و تصمیمات آن نبودند که این اتفاق در نهایت به فیلتر چند روزه تلگرام منجر شد. اما سؤال اینجاست که آیا با همین چند روز فیلتر تمام مشکلات حل شده است؟! آیا مأموریت کانال‌های ضد انقلاب به پایان رسیده است؟! آیا دشمنان ایران دیگر در فکر ضربه زدن به میهن عزیزمان از طریق جریان نفوذ نیستند؟!
ناگفته پیداست که پاسخ تمامی سؤالات بالا منفی است و کمک شبکه اجتماعی تلگرام به جریان نفوذ امری مسلم و غیر قابل انکار است. به گفته روح‌الله مومن‌نسب از کارشناسان فضای مجازی سرورهای تلگرام در محل استقرار سرورهای BBC یعنی در خاک انگلستان قرار دارد که این موضوع توجه به بحث نفوذ را جدی‌تر می‌سازد. مسأله‌ای که متأسفانه تا به امروز مغفول واقع شده و تصمیم قطعی و دقیقی از سوی مسئولان در این باره گرفته نشده است.
پیامرسانهای داخلی مغلوب میدان:
چندسالی است که چندین پیام‌رسان داخلی وارد گود رقابت شبکه‌های اجتماعی شدند اما متأسفانه در این نبرد نابرابر تا به امروز مغلوب میدان بودند. چند روز فیلتر تلگرام باعث شده بسیاری از مردم برای برقراری ارتباط به سمت این شبکه‌های وطنی گرایش پیدا کنند ولی زیرساخت‌های ضعیف این شبکه‌ها باعث شد رضایت بالای مردمی را در پی نداشت. این اتفاق بیش از همه به عدم حمایت مسئولان از شبکه‌های داخلی باز می‌گردد. تا عزمی ملی و جدی در دولتمردان و فعالان فضای مجازی وجود نداشته باشد اتفاق مثبتی در این زمینه نمی‌افتد و مردم به سمت شبکه‌های داخلی هدایت نمی‌شوند. نکته حائز اهمیت بعدی بحث اعتمادسازی است. مردم باید بدانند این شبکه‌ها دقیقا توسط چه کسانی اداره می‌شود و وضعیت امنیت اطلاعاتی که می‌خواهد در این شبکه‌ها مبادله کنند در چه وضعیتی است. زمانی که خود وزیر ارتباطات اذعان می‌کند که مردم به پیامرسانهای داخلی اعتماد ندارند، نمی‌توان توقع داشت این شبکه‌ها بتوانند در میدان رقابت به پیروزی دست یابند.
بازار رقابت داغ است
سلام، بیسفون، فانوس، گپ، آی گپ و سروش نام 5 پیام رسان معروف داخلی است که وارد گود مبارزه شدند. در این بین آی‌گپ و سروش گوی رقابت را از رقبای داخلی ربوده‌اند و بیشتر از بقیه توانستند نظر مخاطبان را به خود جذب کنند. در این بخش جهت آشنایی شما مخاطبان عزیز نگاهی کوتاه به این دو پیام‌رسان وطنی داریم:
آی‌گپ:
آی‌گپ iGap، جزو برنامه‌های پیام‌رسان پر سرعت ایرانی است که با استفاده از آن می‌توانید به صورت نامحدود با دوستان خود ارتباط برقرار کنید. آی‌گپ امکان ارسال هر نوع فایلی را دارد. این پیام‌رسان با توجه به امکانات و قابلیت‌های خوب و به روزی که دارد می‌تواند رقیب جدی برای پیامرسانهای خارجی چون تلگرام و واتس‌آپ به حساب آید. پیام‌رسان آی‌گپ دارای سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است و از سیستم عامل‌های اندروید، آی او اس، لینوکس و ویندوز پشتیبانی می‌کند. شما می‌توانید به طور همزمان از چند دستگاه برای ورود به حساب کاربری‌تان در آی‌گپ استفاده کنید. این پیام‌رسان علاوه بر نسخه موبایلی، دارای نسخه دسکتاپ و نسخه تحت وب نیز هست. پیام‌های ارسالی و دریافتی در آی‌گپ ، هم در چت‌های خصوصی و هم در گروه‌ها و کانال‌ها از امنیت بالایی برخوردار است و از حریم شخصی کاربران به خوبی محافظت می‌شود. علاوه بر این بخشی با عنوان Active Sessions در این پیام‌رسان وجود دارد که در آن می‌توانید تمام دستگاه‌هایی که به اکانت شما متصل هستند، مشاهده کنید تا در صورت وجود موارد مشکوک، به‌سرعت دسترسی آن را به اکانت خود مسدود کنید.
این پیام‌رسان آنقدر به کار خود مطمئن است که همه منتقدان و حتی هکرها را دعوت کرده که اگر می‌توانند به ساختار این برنامه دسترسی پیدا کنند و ضاحب جایزه یک میلیارد تومانی شوند. اما تاکنون کسی نتوانسته این جایزه را دریافت کند.
محمدرسول کاظمی مدیر پیام‌رسان آی‌گپ در نشست تخصصی «کسب و کار مجازی، فیلترینگ تلگرام و وضعیت پیامرسانهای بومی» درباره این برنامه گفت: تمام کسانی که می‌گویند داخلی‌ها توان پاسخگویی به نیاز و تعداد کاربران ایرانی را ندارند به‌صراحت می‌گویم که آی‌گپ قادر به پاسخگویی به تمام نیازهای 40 میلیون کاربر ایرانی است. وی در ادامه با تأکید بر امنیت این برنامه، تصریح کرد: امنیت در این پیام‌رسان به‌اندازه‌ای است که در صورت درخواست قاضی شنود برای ارائه اطلاعات کاربران، تنها آی‌پی و مشخصات کاربر را می‌توانیم ارائه دهیم و به‌دلیل رمزنگاری که در آی‌گپ وجود دارد، امکان در اختیار گذاشتن متن چت‌ها را نداریم.»
از ویژگی‌ها و قابلیت‌های مهم آی‌گپ امکان تماس صوتی آن است که شما می‌توانید به صورت رایگان و نامحدود با دوستان خود تماس برقرار کنید. این تماس صوتی به‌صورت P2P از طریق بستر اینترنت برای کاربران فراهم می‌شود که با قطعی اینترنت نیز تماس را پایدار نگه می‌دارد.
سروش:
پیام‌رسان سروش دیگر شبکه اجتماعی وطنی است که دارای نسخههای
اندروید، ios و دسکتاپ است. سروش علاوه بر
اینکه امکاناتی شبیه به نرم‌افزارهای مشابه را داراست، از قابلیت‌هایی چون ایجاد
کانال یک‌طرفه و دوطرفه، امکان نظرسنجی و برگزاری مسابقه به صورت چندگزینه‌ای(چند
مدل)، امکان ایجاد کانال خصوصی و امکان ساخت ربات برای ارائه سرویس هم برخوردار
است.
از مزیت های این نرم‌افزار می‌توان به این موارد اشاره
کرد: سرعت بالای برنامه، عرضه اطلاعات متنوع و موردنیاز مخاطبان در کانال‌های
عمومی، حذف روش‌های زمانبر و هزینه بر ارتباطی با مخاطبان (تلفن، پیامک، ایمیل و
...)، یکپارچه شدن روش‌های ارتباطی (تماس صوتی، ارسال فایل صوتی(push-to-talk)، ارسال فایل و متن، شرکت در مسابقات و
نظرسنجی ها و ...) امنیت بالای اطلاعات و حفظ حریم خصوصی کاربران از مزیت‌های دیگر
نرم افزار پیام‌رسان سروش است.
سید جعفر خورشاد، مدیر پیام‌رسان سروش، در گفتگوی تفصیلی با باشگاه خبرنگاران جوان درباره مزیت‌های نرم‌افزار سروش گفت: یک سری امکانات در سروش است که ما حتی در پیام رسان‌های خارجی هم آن‌ها را ندیدیم؛ عمده ترین آن معرفی کانال‌ها است، یک دایرکتوری از کانال‌های رسمی و تایید شده با دسته بندی خیلی خوب در پیام رسان است که در هیچ پیام رسانی وجود ندارد. به خصوص برای کاربرانی که تازه عضو می‌شوند مفید است. آن‌ها می‌توانند در 9 دسته‌بندی، خدمات و اطلاعات مختلف را ببینند و عضو کانال‌های رسمی مختلف بشوند و مطمئن باشند که این شخص یا سازمان یا نهاد، واقعی است. در سایر شبکه‌های اجتماعی مانند ایسنتاگرام صفحاتی است که از سایرین، دنبال کننده‌ی بیشتری دارند ولی مشخص است که صفحه اصلی نیست. در مورد افراد و سازمان‌ها، این ابهام بیشتر است. هر کس بخواهد در آن کانال‌های رسمی جای بگیرد، می‌تواند یک درخواست بدهد و بعد از تأیید اصالتش در آنجا قرار می‌گیرد.
مورد بعدی کانال‌های تعاملی است یعنی کانال‌های دو طرفه‌ای که یک مفهومی بین کانال و گروه است و به مخصوص کار را برای مدیران کانال در مورد انتشار و ممیزی محتوا خیلی راحت می‌کند، یعنی افراد هم می‌توانند در کانال پیغام بفرستند ولی کسی نمی‌بیند تا زمانی که مدیر کانال تایید کند و بقیه ببینند. این یک حالت سردبیری برای مدیران کانال‌ها فراهم می‌کند. البته جدیدا‌ً یک پیام رسان خارجی این ویژگی را اضافه کرده است، اما ما از یک و نیم سال پیش این قابلیت را داشتیم.
و کلام آخر:
زندگی امروز ما بدون فضای مجازی قابل تصور نیست و کسی پیدا نمیشود که اهمیت و قابلیت‌های متنوع و مفید این فضا را کتمان کند. این فضا آنقدر مهم است که رهبر معظم انقلاب اهمیت آن را هم طراز انقلاب اسلامی برشمردند. اما متأسفانه با وجود استقبال مردم از این فضا، هنوز هم خلأهایی جدی در این زمینه وجود دارد و قوانین آنطور که باید از این فضا پشتیبانی نمی‌کنند. با توجه به این میزان اهمیت، ما در این پرونده سعی کردیم همراه شما در این فضا گشت و گذاری داشته باشیم و به ابعاد مهم آن نگاهی بیندازیم و اطلاعات مفیدی کسب کنیم. امیدواریم که مورد قبول نگاه مهربانانه شما قرار گرفته باشد.