زندگی لابه‌لای لایک‌ها و کامنت‌ها

انسیه آشتیانی

بیایید کمی با خودمان رو راست باشیم و به دور از هر توجیه و بهانه‌ای قبول کنیم ما هم مانند خیلی از اطرافیان‌مان به نوعی پای‌مان در وسط تار و پود شبکه‌های هزارتوی این دنیای هزار رنگ مجازی گیر کرده و اسیرش شده‌ایم... صبح‌ها هنوز چشم باز نکرده، از لای پلک نیمه بازمون اول یک سلام به دنیای مجازی می‌دهیم و بعد قدم به دنیای واقعی می‌گذاریم... در طول روز اگر چند دقیقه یک بار سری به این دنیا نزنیم حس می‌کنیم از قافله عقب افتادیم و رشته امور از دست‌مان خارج شده است... شب‌ها هم تا آنجایی که بدن خسته از کار روزانه‌ اجازه بدهد لابه‌لای صفحات آن مشغول گشت و گذاریم... از وقتی هم که شبکه‌های اجتماعی در این دنیای اعجاب‌انگیز متولد شدند کار به مراتب سخت‌تر شد... شبکه‌های اجتماعی هر روز گسترده‌تر شدند و ما گرفتارتر و اسیرتر... دنیای واقعی و روابطش از خاطرمان رفت... به جای حرف زدن و دیدار با دوستان و آشنایان احوال‌شان را لابه‌لای پست‌هایشان جستجو می‌کنیم... دورهمی‌های خانوادگی‌ جایش را داد به سوپرگروه‌های خانوادگی، محبت‌هایمان خلاصه شده به فرستادن استیکر قلب و در یک کلام زندگی‌مان گره خورد به لایک‌ها و کامنت‌ها... شبکه‌های اجتماعی که این روزها زندگی خیلی از ما را به تسخیر خودشان درآورده‌اند، دومین بخش کندوکاو ما در پرونده پیش‌روست...

یک شبکه، هزاران زندگی:

از همان روزهای اول که دنیای مجازی پایش به زندگی بشری باز شد، تصور امکان برقراری ارتباط با آدم‌های دیگر آن هم فارغ از هر گونه محدودیت زمانی، مکانی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی یکی از جذابیت‌های اصلی این فضا به حساب می‌آمد که ابزارش چند سال بعد از طریق شبکه‌های اجتماعی در اختیار کاربران قرار گرفت. اولین بار این دانشگاه «ایلی نویز» آمریکا بود که در سال 1960 مفهوم شبکه اجتماعی اینترنتی به صورت امروزی را مطرح کرد. سال بعد اولین شبکه اجتماعی اینترنتی با عنوان «SixDegrees» راه اندازی شد. این سایت اولین سایتی بود که امکان ایجاد پروفایل و امکان ارتباط با دوستان را در اختیار کاربران قرار داد. اما این سایت فقط سه سال عمر کرد و به علت چندین شکایت به خاطر استفاده نادرست کاربران بسته شد. از سال 2001 موج جدیدی از شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. از سال 2002، شبکه‌ها اجتماعی «فرنداستر»، «اورکات» و «لینکد این» راه‌اندازی شدند که توانستند افراد زیادی را به سمت خود جلب کنند. اما در سال 2004 با روی کار آمدن فیس بوک بحث شبکه‌های اجتماعی وارد فاز جدیدی شد.

شبکه‌های اجتماعی به کاربران خود اجازه می‌دهند علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و بتوانند با دیگرانی که حتی نمی‌شناسند ارتباط برقرار کرده و با آن‌ها صحبت کنند. این شبکه‌ها از آن جهت مهم هستند که در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی ما و هم‌چنین در سطح کشوری و حتی بین‌المللی تأثیرات عمیق و غیر قابل انکاری دارند. این شبکه‌ها بیشترین شباهت را به جامعه انسانی دارند و هزاران زندگی را تحت یک شبکه به هم پیوند می‌دهند.

پیشکسوت این عرصه:

«فیس‌بوک» از آن پیشکسوتان شبکه‌های اجتماعی است که در سال 2004 توسط «مارک زوکربرگ» یکی از دانشجویان دانشگاه هاروارد در خوابگاه دانشگاه راه‌اندازی شد. تا مدت‌ها این سایت فقط مورد استفاده دانشجویان این دانشگاه قرار می‌گرفت اما کم‌کم دامنه استفاده آن گسترش یافت تا اینکه در سال تا اینکه در سل 2006 در دسترس عموم قرار گرفت و توانست نظر 13 میلیون نفر را به عنوان کاربر به خود جذب کند. این تعداد کاربر با یک رشد سریع یکسال بعد از مرز 50 میلیون نفر هم گذشت و با یک سیر صعودی در سال 2010 به 500میلیون نفر رسید.

فیس‌بوک امکانات و خدمات مختلفی را برای جذب مخاطب ارائه می‌دهد که این مطلب باعث شد این سایت به عنوان یکی از پر مخاطب‌ترین شبکه‌های اجتماعی شناخته شود. این شبکه معروف سال‌هاست که به سبب درج محتواهای مجرمانه به خصوص فعالیت و سازماندهی نیروهای اغتشاشگر در جریان فتنه سال 88، از دسترس معمولی کاربران ایرانی خارج شده است. البته این ممنوعیت‌ها فقط در ایران نیست بلکه چند سال پیش «میشل اوباما» همسر باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا در مصاحبه‌ای به صراحا گفت: ما به دلایل امنیتی امکان حضور در شبکه‌های اجتماعی را نداریم ولی حتی اگر در کاخ سفید هم نبودیم اجازه نمی‌دادم دخترانم از فیس‌بوک استفاده کنند! او در بخشی دیگر از صحبت‌های خود جمله دیگری گفت که بسیار قابل توجه است. او در پاسخ به این سؤال که «چرا شما در فیس‌بوک عضویت و صفحه‌ای ندارید؟» گفت: این شبکه‌ها برای ما آامریکایی‌ها نیست، ما باید خودمان به مسائل و تذکرات امنیتی بیشتر توجه کنیم.

انقلاب‌ها و اغتشاشات توییتری:

یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی محبوب این روزها توییتر است. توییتر در لغت به معنای جیک‌جیک کردن می‌باشد که از نماد پرنده آبی هم برای اپلیکیشن خود استفاده می‌کند. این شبکه اجتماعی در سال 2006 توسط «جک دورسی» به جمع شبکه‌های مجازی پیوست. در توییتر هم می‌شود مانند دیگر شبکه‌ها عکس و فیلم فرستاد ولی اصل شهرت این برنامه در این است که افراد پیام خود را در کوتاه‌ترین حالت ممکن انتقال می‌دهند. شما در یک پیام توییتری نمی‌توانید از 280 کاراکتر بیشتر استفاده کنید. همین ویژگی نو باعث شد توئیتر به سرعت در بین مخاطبان محبوبیت به دست آورد. این شبکه به خاطر ویژگی انتقال کوتاه و سریع پیام دربرخی از کشورها برای سازماندهی اعتراض‌های سیاسی مانند انقلاب مصر مورد استفاده قرار گرفت. در این کشور هفته پیش از استعفای حسنی‌مبارک کل توییت‌های مصر و دیگر نقاط جهان درباره تغییرات سیاسی در این کشور از روزی 2300 به روزی 230 هزار توییت رشد کرد.به همین دلیل گاهی این اعتراضات با عنوان «انقلاب‌های توییتری»خوانده شده‌اند. در زمان فتنه 88 ایران نیز توییتر به مانند فیس‌بوک یکی از پل‌های ارتباطی میان رهبران خارجی و داخلی این فتنه با معترضین بود. در این زمان توییتر به دلیل انجام تغییرات یک روز از دسترس خارج شد اما وزارت امور خارجه آمریکا طی یک نامه رسمی از مدیران این شبکه خواست این تغییرات عقب بیفتد تا ارتباط با معترضین داخلی قطع نشود. توییتر نیز این درخواست را پذیرفت.

عنوان بدترین شبکه اجتماعی تقدیم می‌شود به...

اینستاگرام یکی از شبکه‌های اجتماعی است که در سال 2010 شروع به کار کرد. اینستاگرام در آغاز کار فقط اشتراک‌گذاری عکس بود اما بعدها اشتراک‌گذاری ویدئو و چت هم به آن اضافه شد. این شبکه اجتماعی در ساب 2012 با قیمت یک میلیارد دلار توسط فیس‌بوک خریداری شد.

نکته جالب درباره اینستاگرام این است که براساس مطالعه‌ای که با همکاری دو مرکز Young Health Movement و Royal Society Public Health انجام گرفت، جوانان مورد مطالعه معتقد بودند چهار شبکه اجتماعی فیسبوک، توییتر، اسنپ چت و اینستاگرام اضطراب آن‌ها را بیشتر می‌کند. در این میان اینستاگرام عنوان بدترین شبکه اجتماعی را به خود اختصاص داده که علت این انتخاب ماهیت تصویری اینستاگرام عنوان شده است. این شبکه اجتماعی و اسنپ چت هر دو به شدت تصویر محور هستند که این مسأله باعث ایجاد حس بی‌کفایتی و اضطراب در میان جوانان می‌شود. این نتایج در حالی است که اینستاگرام به دلیل دسترسی راحت به آن نسبت به بقیه شبکه‌های در ایران طرفداران بسیاری مخصوصا در بین جوانان دارد.

متأسفانه این روزها اینستاگرام در ایران به خصوص در میان جوانان بیشتر به یک ویترین تبدیل شده که افراد سعی می‌کنند خود و اتفاقات زندگی‌شان را در آن به نمایش بگذارند. انتشار تصاویری از نوع پوشش و لباس، غذا خوردن، تفریحات به خصوص توسط افراد مشهور مانند بازیگران به صورت غیر مستقیم سبک زندگی جدیدی را ترویج می‌کنند که با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی ما فاصله زیادی دارد. حتی برخی افراد در راه این اشتراک‌گذاری تصاویر و بر سر رقابت برای دریافت لایک بیشتر بسیاری از حریم‌های شخصی و خصوصی نادید می‌گیرند فضایی مسموم را در این شبکه اجتماعی به وجود می‌آورند. دسترسی راحت به برخی صفحات حاوی مطالب غیراخلاقی از دیگر مشکلات این شبکه اجتماعی پرطرفدار است.

جان سخن:

شبکه‌های اجتماعی در این سه مورد خلاصه نمی‌شوند و ما فقط از باب نمونه به سه مورد از پرکاربردترین آن‌ها نگاهی داشتیم و البته درباره شبکه اجتماعی پرطرفدار تلگرام هم در آینده سخن خواهیم گفت. این گفته‌ها هم هیچ‌کدام درجهت کننده کارکردهای مثبت یا قابلیت‌های خوب این شبکه‌های اجتماعی و هزاران شبکه اجتماعی دیگر نیست فقط بحث بر سر این است که با به دست آوردن این اطلاعات به این باور برسیم که رهاسازی و به حال خود گذاشتن این شبکه‌ها راه‌حل عقلانی و منطقی نیست چرا که معلوم نیست چه سرنوشت شومی را برایمان رقم بزند.

عجیب اما واقعی!

شبکه‌های اجتماعی به چند نام معروف «فیسبوک»، «توییتر»، «اینستاگرام»، «گوگل پلاس» و... خلاصه نمی‌شود بلکه در سطح جهان شبکه‌هایی وجود دارند که شاید شما هم بعد از معرفی کوتاه ما، از وجود چنین شبکه‌های تعجب کنید.

لاکچری هستی، کلیک کن!

این شبکه اجتماعی ایرانی با نام «لاکسا» برای آن سری از افرادی ساخته شده که دلشان می‌خواهد هر آنطور که شده دارایی‌های خود را به رخ دیگران بکشند و به اصطلاح خودی نشان دهند. البته این به رخ کشیدن مفت و مجانی به چنگ نمی‌آید. شما برای عضویت در این شبکه اجتماعی باید یک میلیون تومان وازیر کنید تا در عمل لاکچری بودن‌تان را ثابت کنید!

عاشقانه‌طور حیوانی!

شبکه عحیب و غریب بعدی است به نام DateMyPet که در آن انسان‌ها خودشان را علاف عشق بازی حیوانات خانگی خود می‌کنند. در این شبکه افراد برای حیوان خانگی خود یک صفحه اختصاصی درست می‌کنند و منتظر می‌مانند حیوان خانگی‌شان از طرف صاحب حیوان خانگی دیگر مورد پسند واقع شود و آن وقت آن دو حیوان با هم قرار عاشقانه‌ای را تجربه کنند!

چی خواب دیدی؟!

شبکه‌های Match a Dream و Rem Cloud دو شبکه عجیب اجتماعی هستند که افراد عضو آن می‌شوند تا خواب‌هایی که می‌بینند برای دیگران تعریف کنند! آن وقت دیگران هم درباره این خواب‌ها نظر می‌دهند. در این شبکه‌ها شما می‌توانید قبل از نوشتن از دسته‌بندی موجود در سایت استفاده کرده و تخیلی، مهیج یا ترسناک بودن خواب‌تان را مشخص کنید.

رستگاری مجازی!

گاهی حتی مذهب هم در فضای مجازی دستاویزی قرار می‌گیرد تا به وسیله آن افراد را در یک شبکه مجازی گرد هم آورند. شبکه اجتماعی Line for Heaven یکی از این شبکه‌هاست. کاربران این شبکه روز یکشنبه دور هم جمع می‌شوند و برای بخشیده شدن گناهان دعا می‌کنند! تازه هنگام عضویت شما باید با روح مجازی صحبت کنید و به گناهان‌تان اعتراف کنید تا روح شما پاک شود! این هم از عجایب این روزهاست که در زندگی واقعی گناهان تبلیغ می‌شود و آن وقت دعای مجازی می‌کنند برای پاک شدن از گناهان!

ورود غیر سلبریتی‌ ممنوع!

خیلی از سلبریتی‌ها و افراد مشهور مخصوصا هنرمندان و میلیونرها خودشان را تافته‌ای جدا بافته می‌دانند. شاید همین ویژگی باعث شده شبکه اجتماعی A Small World راه‌اندازی شود. در این شبکه راه ورود فقط برای افرادی باز است که یا شخصیت معروفی داشته باشند یا جیب‌شان پر پول باشد!

نفرت را با دیگران به اشتراک بگذار!

معمولا شبکه‌های اجتماعی مکانی است که افراد علاقه‌مندی‌هایی خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند و سعی می‌کنند عکس‌های زیبا و نوشته‌های دوست‌داشتنی را در صفحات خود منتشر کنند اما شبکه اجتماعی HateBook در بر عکس جریان آب شنا کرده است. در این شبکه باید احساس تنفر را با دیگران به اشتراک بگذارید.