زهرا کیایی؛ دکترای روانشناسی
همه میدانند که عادتها در زندگی افراد نقش بسیار مهمی ایفا میکنند و در مسیر موفقیت میتوانند مفید یا آسیبرسان باشند. عادتهای بد میتوانند رشد کنند و به یک سبک زندگی خاص بدل شوند؛ تداوم این سبک زندگی در طول زمان سبب شکلگیری حالات خلقی ویژه و در نتیجه شخصیت شما خواهد شد و همینگونه است شکلگیری و رشد عادات مثبت و تبدیل آنها به سبک زندگی و شخصیتی خاص. در حالت نخست عادات منفی شما را از رسیدن به خواسته و اهدافتان دور میکند و در حالت دوم عادات مثبت است که گام به گام شما را در دستیابی به اهدافتان یاری کرده و به عمل و موفقیت نزدیک مینماید.
اگر شما به کسی که برایتان قابل احترام و بزرگ است نگاهی بیندازید (این شخص میتواند یک دانشمند یا یک پزشک موفق یا نویسنده یا نقاش مورد احترامتان باشد یا معلم، استاد و...) خواهید دید که هر روزه در حال انجام کارهایی است که به او کمک میکند تا اهداف بزرگش را انجام دهد. برای یک ورزشکار موفق برنامه روزانه، عادات ویژه خواب، خوراک و تمرین وجود دارد که آنها را در طول ساعات شبانهروز و طبق نظم مورد نظر انجام میدهد. همینگونه است عادات روزانه یک سخنران موفق که شامل ساعات خاص مطالعه، سخنرانی، تفریح، ورزش و... است و همینگونه است برنامه و عادات پزشکان، نقاشان، نویسندگان، اساتید و سایر افراد مورد احترام زندگی ما. در گذشته و در بین بزرگان قوم و خانواده بسیاری از ما پدربزرگها یا مادربزرگهایمان را سراغ داریم که حتی گاه ساعت را از روی فلان عادت رفتاری آنان متوجه میشدیم و میدانستیم اکنون که او برخاسته و برای انجام حرکات ورزشی یا پیادهروی اقدام میکند بدون شک 7 صبح است یا آنکه اکنون که او در حال مطالعه است حتما ساعت 3 بعدازظهر است؛ جمله معروفی در مورد امانوئل کانت، فیلسوف معروف قرن هجدهم وجود دارد که: «میتوانید ساعتتان را با کارهای کانت تنظیم کنید»! البته این به معنای کامل و بینقص زندگی کردن آنها نیست بلکه به آن معناست که همچنان و با وجود چیزهایی که در زندگی آنها کامل نیست و علیرغم تمامی مشکلاتشان به حرکات و رفتارهایی میپردازند که تأثیر مثبتی بر پیشبرد اهدافشان دارد و از آن به عادات روزانه تعبیر میکنند.
در حال حاضر اگر چه عادات رفتاری متعددی را میتوان در مورد افراد موفق ذکر کرد اما در اینجا 5 عادت اساسی و اصلی را که شما میتوانید در زندگیتان از آنان استفاده کنید ذکر میکنیم:
1ـ افراد موفق از قبل برای شبانهروز خود برنامهریزی مشخص دارند
برنامه نداشتن آسان است! بدون برنامهریزی میتوانید در طول روز هرآنچه را که دوست دارید انجام دهید. هر ساعتی را که میتوانید از خواب برمیخیزید و پس از بیدار شدن نمیدانید دقیقا چه کاری را میخواهید انجام دهید. دقائق و ساعات زیادی را در حال صحبت کردن با یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان در پای گوشی تلفن سپری میکنید و چون برنامه مشخصی ندارید برای کاری کماهمیت و کوچک زمان زیادی را میگذارید! مثلا اگر میتوانید سطوح منزلتان را در 20 دقیقه گردگیری کنید آن را در یک ساعت انجام میدهید یا زمانی که میخواهید فلان تکلیف اداری و کاریتان را در یک ساعت به پایان برسانید برای آن سه ساعتتان را هدر میدهید! در پایان روز احساس میکنید چقدر زمانتان زود گذشته و شما هیچ کاری را انجام ندادهاید! و بعد به خودتان میگویید: «اف بر این زمانه، قدیمترها اینگونه نبود و زمان طولانیتر از امروز سپری میشد اما حالا تا چشم به هم میزنیم روز به پایان رسیده و باید بخوابیم.» اما افراد موفق در پایان روز برخلاف شما قضاوت میکنند! آنها خواهند گفت: «چه روز طولانی و پرکاری بود!» ویژگی بارزشان این است که با صرف زمان اندکی در شب گذشته برنامه فردایشان را بر اساس اهداف مورد نظرشان ردیف میکنند و پس از بیدار شدن در روز آینده آن را به ترتیب اجرا مینمایند.
2ـ افراد موفق برای الهامگیری و یادگیریهای نو و خلاقانه کتاب میخوانند
مطالعه یک عنصر اساسی در موفقیت افراد است چراکه کتابها دانش و اطلاعات مفید و ضروری بسیاری را شامل میشوند. در میان بزرگان غیر ایرانی «گستاو فلوبر» از نویسندگان تأثیرگذار قرن نوزدهم حداقل 5 ساعت در شبانهروز مطالعه میکرد، «زیگموند فروید» پس از کسب درجه دکترا و مشغول شدن به کار روان درمانی حداقل 2 ساعت و نیم در شبانهروز و بیل گیتس رئیس شرکت مایکروسافت هر شب قبل از خواب حدود یک ساعت را به مطالعه اختصاص میداد. جدای از افراد شناخته شده غیرایرانی که به آنها اشاره شد، خوب است اشارهای کنیم به بزرگان بیبدیل سرزمین خودمان همچون «ابن سینا» و «ابوریحان بیرونی» که در امر مطالعه آنچنان پرکار و مصر بودند که حتی در زمان مرگ و در خواب نیز دغدغه اصلیشان علم و دانستن بود و در این مسیر «زکریای رازی» بر اثر کثرت مطالعه کور شد و علیرغم آن مطالعه را با چشم دیگران ادامه داد. «در ایران معاصر نیز میتوان از «امام خمینی» یاد کرد که در بین عادات روزانه متعدد خود که البته مطالعات پراکنده نیز وجود داشت اما، پس از 50 سالگی حداقل 6 ساعت در شبانهروز را به طور پیوسته مطالعه میکرده است و در سالهای دورتر شیخ عباس قمی حداقل 18 ساعت خود را به این امر اختصاص میداده. مهمترین عامل مورد نظر ما در اشارات فوق، وجه مشترک همگی در عادت مطالعاتیشان در طول شبانهروز است و اندازه ساعت مد نظر نمیباشد».1
بر اساس پژوهشی که دانشگاه اسکس در سال 2009 انجام داده است 6 دقیقه مطالعه روزانه استرس را تا 68 درصد کاهش میدهد. بنابراین لزوما طول زمان مشخصی برای مطالعه توصیه نمیشود اما عادت به خواندن روزانه و افزایش دانش، افراد را در طی مسیر موفقیت کمک خواهد کرد و همینطور عامل پیشگیری از زوال عقلی و آلزایمر که شامل بیماریهای شایع به ویژه در زمان سالخوردگی است، میشود!
3ـ افراد موفق سلامتیشان را در اولویت قرار میدهند
اینکه چقدر میخورید و چه میخورید و چگونه میخورید و اینکه تا چه میزان ورزش میکنید بر تمامی جنبههای مختلف زندگی شما اثرگذار است. افراد موفق انتخابهای غذایی هوشمندانهای میکنند که به آنها انرژی لازم را برای انجام هرکاری در لیست روزانهشان ارائه میکند! آگاهی از طبع بدن و توجه به مواد غذایی که شما را بهتر یا بدتر میکند و حذف و اضافه این مواد در برنامه غذایی روزانه در زمره اولویتهای اساسی شما محسوب میشود! در اغلب موارد و به ویژه در صورت زیادهروی در خوردن غذاهای آماده شامل فستفودها یا خوردن مواد خوراکی که به زباله مشهور است مانند چیپس و پفک و یا عادات غذایی مثل مصرف مفرط کافئین در چای و قهوه بر سلامت جسم و روان شما اثرات منفی بسیار مهمی را بر جای میگذارد و یکی از عوامل اساسی بیقراری یا افسردگی شما محسوب میشود.
در کنار مواد خوراکی، توجه به ورزش از جمله اصول اساسی زندگی افراد موفق است که همواره آن را در برنامه زندگی خود جای دادهاند. حداقل 45 دقیقه ورزش روزانه افراد را به لحاظ سلامت جسمی تضمین کرده و در بخش سلامت روح به سطح مناسبی از اعتماد بنفس و شادابی برای انجام برنامهها و اهداف مورد نظر خود میرساند!
4ـ به وسیله آنچه که افراد دیگر انجام میدهند ناراحت نمیشوند
مسیری که دیگران در پیمودن به سمت موفقیت طی میکنند میتواند الهامبخش باشد؛ به این شکل که میتوان با فکر کردن به اشتباهات خود و پیروزیهای دیگران، برای عبرت گرفتن در جهت انجام دادن یا پرهیز از به کار بردن یک رفتار استفاده کرد. اگر به جای مقایسه پیشرفت خود با خود، به مقایسه پیشرفت خود با دیگران بپردازید؛ احساس حسادت و استرسهای غیرقابل قبول گریبانتان را خواهد گرفت و در این صورت از رسیدن به اهدافتان باز میمانید. افراد موفق میدانند که سفر هرکسی به سمت موفقیت منحصر به خودشان است و در تله مقایسه خود با دیگران گیر نمیافتند.
5ـ افراد موفق هر روز را به گونهای زندگی میکنند که گویی آخرین روزشان است
زندگی سراسر درگیری و مشغولیات است و از همین روی شما تمایل دارید که بر روی آیندهای که هنوز نیامده متمرکز شوید و در نتیجه نگران آن چیزی میشوید که در آینده رخ میدهد. در حالی که برنامهریزی و حضور کامل در لحظه برای هر فرد لازم است. زندگی بسیار کوتاه است و هیچ تضمینی وجود ندارد که چه زمانی بخواهد به پایان برسد. مردم موفق هر روز به گونهای زندگی میکنند که گویی آخرین روز بوده و از هر لحظه بیشترین استفاده را میکنند و زمان خود را در استرسهای آینده نیامده یا گذشته غمانگیز خود هدر نمیدهند.
هنگامی که شما برای دستیابی به یک هدف بزرگ تصمیم میگیرید و سعی دارید که برای رسیدن به آن تلاش کنید طبیعی است که در ابتدا از نگاه به عظمت آن و مسیر طولانی پیش روستان و در نتیجه موفقیت خودتان ناامید شوید! اما اگر روزتان را با عادتهای خوب آغاز کنید، به خودتان فرصت و شانس بیشتری برای موفقیت دادهاید؛ بنابراین از این پنج عادت برای ساختن هر نوع زندگی موفقیتآمیز که مد نظر دارید استفاده کنید.
پینوشت
1ـ پایگاه اطلاعرسانی حوزه (1383)، مجله طوبی، شماره 23