مریم کمالی نژاد
آموزش نقش اساسی در انجام هر کاری دارد. هیچ فردی بدون گذراندن دوره‌های تخصصی پزشکی، دست به جراحی قلب انسان‌ها نمی‌زند. هیچ انسانی به ذهنش هم نمی‌رسد که بدون دیدن آموزش‌های لازم رانندگی، هدایت یک اتومبیل را به دست گیرد و دیگرانی را نیز با خود همراه کند. هیچ آدم عاقلی بدون آشنایی با ریزه‌کاری‌ها و نکات اساسی درباره نجاری، جوشکاری، بنایی و هر حرفه دیگری، اقدام به قبول مسئولیت در آن زمینه نمی‌کند. اما چه می‌شود که افراد بدون احساس نیاز به آموزش، مهم‌ترین و حساس‌ترین مسئولیت زندگی خود را می‌پذیرند و سیستم آموزشی نیز تا به حال فکر درخور توجهی برای آموزش این قشر نکرده است. پذیرفتن نقش پدر و مادری و تربیت و رشد یک انسان، عمیق‌ترین، ظریف‌ترین و خطیرترین کاری است که هر فردی در طول زندگی‌اش می‌تواند انجام دهد. اما تنها به این دلیل که زن‌ها از نظر بیولوژیک آماده باروری هستند و به شکل غریزی به سمت حمایت و فرزندپروری گرایش دارند، گاه هیچ نیازی به آموزش دیدن در این زمینه‌ها احساس نمی‌شود، تفکر عامه این است که تنها قرار گرفتن در شرایط مادری، کافی است. یک مادر و یک فرزند، تنها چیزهایی است که برای مادری تمام و کمال بودن جدی گرفته می‌شود.
همان‌طور که برای همسر بودن، تا زمانی که در شرایط بحرانی مشکلات عاطفی و خانوادگی قرار نگیریم، نیاز به مشاوره و آموزش را احساس نمی‌کنیم و گمان می‌کنیم برای یک ازدواج موفق تنها چیزی که لازم است، فردی است که به او همسر می‌گوییم و بقیه مسائل خود به خود و به روال همه آدم‌های دیگر پیش می‌رود.
اما اینطور نیست. هم درباره همسری کردن و حتی عاشقی کردن و هم مهم‌تر از اینها در بابت کودک‌یاری و تربیت کودک نیاز به آموزش هست. آن هم پیش از وجود نوزاد در خانه، نه بعد از آنکه بچه به دنیا آمد، که مشکلات نگهداری و مراقبت فیزیکی از او آنقدر زمان می‌برد که عملا وقت زیادی برای مادر باقی نمی‌ماند.
آمادگی اولیه
اگر قرار باشد فردی برای یک مسابقه ورزشی آماده شود، مدت‌ها آموزش می‌بیند و تمرین می‌کند. مواد غذایی مناسب استفاده می‌کند، خود را در معرض بیماری‌های واگیردار قرار نمی‌دهد، عضلات خود را با تمرین‌های ویژه و تخصصی آماده انجام مسابقه نهایی می‌کند. آیا بارداری، زایمان و در پی آن مواظبت از یک کودک که هیچ قدرتی برای مراقبت و دفاع از خود ندارد، نیاز به آمادگی‌ای کمتر از یک مسابقه نهایتا یک ساعته دارد؟ زنان بسیاری هستند که بدون هیچ آمادگی جسمی اقدام به بارداری می‌کنند. نظام آموزشی ما هیچ اطلاعات خاصی در زمینه آمادگی‌های جسمی قبل از باروری در اختیار زنان جوان یا دانش آموزان و دانشجویان دختر قرار نمی‌دهد. انکار نمی‌کنیم که اگر کسی به دنبال آموزش دیدن باشد حتما راهی برای کسب اطلاعات خاص و مناسب حال خود پیدا می‌کند اما عده زیادی هستند که به هر دلیلی یا نیاز به آموزش را درک نمی‌کنند یا اگر درک کردند دستیابی به مجموعه اطلاعات لازم، به سادگی برایشان قابل دسترسی نیست. در حالی که جهان به سمت آموزش‌های بیشتر و تنوع در نوع و کیفیت آموزش‌های مختلف می‌رود، به نظر می‌رسد، یادگیری درباره آمادگی‌های جسمی پیش از بارداری یکی از آموزش‌های بسیار ضروری است.
به جز دوران بارداری، برای پس از آن هم زنان نیاز به آمادگی جسمانی دارند. در هر حال نوزاد نیاز به مراقبت دارد و این مراقبت بدن قوی و سالم مادر را می‌طلبد.
رفتار با کودک
کمتر دختر جوانی پیدا می‌شود که تا قبل از به دنیا آوردن فرزند اول خود، تجربه‌ای درباره نگهداری دائمی از یک نوزاد داشته باشد یا حتی تصوری درست از حجم فعالیتی که انتظارش را می‌کشد، در ذهنش ترسیم کرده باشد. دختران جوان زیادی هستند که مادر می‌شوند بیآنکه حتی بدانند روش صحیح بغل گرفتن نوزاد چگونه است، یا روش‌های شیر دادن به یک کودک چطور می‌تواند باشد. کافی است سری به خانه‌ای بزنید که قدم نورسیده در آن گذاشته شده است، خواهید دیدید که درصد بالایی از فعالیت‌های مادر جوان به روش آزمایش و خطا پیش می‌رود و اطمینان خاصی در اغلب زمینه‌های مراقبت از نوزاد وجود ندارد. گاه به دلیل نبود آموزش‌های اصولی، مادر درگیر دیدگاه‌های سنتی یا خرافات در باب بچه‌داری خود شده و تبعات این مسائل به خوبی برای هر کسی روشن است. کلاس‌های کودک‌یاری، تنها بخشی از یک رشته دانشگاهی هستند با همین نام، که در دانشگاه‌های علمی کاربردی تدریس می‌شوند. بقیه افرادی که مادر می‌شوند بدون اینکه هیچ دوره کودک‌یاری گذرانده باشند یا مطالعات دقیقی در این زمینه داشته باشند، تکلیفشان با نوزادشان مشخص است، روش، همان آزمایش و خطاست.
نوزاد از دردهای کولیک به خود می‌پیچد و مادر درمانده و مضطر از داشتن کمترین اطلاعات درباره این دردها، سعی می‌کند با سختی و صرف وقت و انرژی زیاد نوزادش را آرام کند. مطب پزشک‌های کودکان مملو از مادران جوانی است که بدون هیچ دلیل خاصی و تنها از سر درماندگی کودک را به پزشک نشان می‌دهند، چون کودک گریه‌های طولانی دارد و آن‌ها نمی‌دانند چگونه باید آرامش کنند، یا به دلایل دیگری که گاه ناشی از یک برخورد ناصحیح با نوزاد است. به نظر می‌رسد آموزش در زمینه کودک‌یاری و نگهداری و مراقبت از کودک برای مادری که قرار است به یک شغل بیست و چهار ساعته بپردازد، امری حیاتی و ضروری است که اغلب مورد غفلت قرار می‌گیرد.
تربیت کودک
این روزها در شبکه‌های اجتماعی با حجم گسترده‌ای از اطلاعات روانشناسی درباره تربیت فرزند روبرو هستیم. هیچ فردی نظارتی بر صحیح یا غلط بودن این راهکارها ندارد تنها مادرانی هستند که به شکل گسترده از این اطلاعات استقبال می‌کنند. اینکه با کودکان قلدر چه کنیم؟، با شب ادراری فرزندمان چه کنیم؟، با پرخاشگری نوجوان تازه بالغ چه کنیم؟ و... و افراد به شدت از این مباحث استقبال می‌کنند. چرا که نیاز آن‌هاست. مشاوران و روانشناسان کودکی که در مدارس مشغول به کار هستند ساعتی را بدون مراجعه‌کننده نمی‌گذرانند. جامعه مادران ما نیاز به آموزش‌های جدی در باب تربیت کودک دارند. برخی در سطحی‌ترین مسائل تربیتی دچار ضعف هستند.
کم ندیده‌ایم مادرانی که هنوز در پی مقایسه فرزند خود با بچه مردمند! حسن امنیت کودک را با جملات مختلف نشانه می‌گیرند و اعتماد به نفس او را با برچسب زدن، زایل می‌کنند. چه کسی می‌تواند این مادران را محکوم به سنگدلی یا خراب کردن آینده فرزندانشان کند؟ هیچ‌کس! هیچ مادری صبح که از خواب بیدار می‌شود نیت نمی‌کند که فرزندش را آزار بدهد و سلامت و بهداشت روانی او را برای همه عمر خراب کند.
این اتفاقات تنها بر اثر نداشتن اطلاعات دقیق و مناسب و نبود منابع در دسترس برای عموم مادران است. همه مادران به اینترنت و کتاب دسترسی لازم ندارند. همه مادران تحصیلات تخصصی روانشناسی و تربیت ندارند. عده زیادی مادر می‌شوند بیآنکه حتی یک خط درباره تربیت کودک خوانده باشند. سیستم آموزشی ما باید فکری به حال مادران و آموزش آن‌ها بکند. نسل آینده و سلامت روانی جامعه در دستان مادرانی است که برخی هیچ آموزشی در زمینه مسئولیت خطیر خود ندیده‌اند. کاش بیاموزیم و بیاموزانیم تا جامعه‌ای سالم‌تر و فرزندانی بارورتر داشته باشیم.
التزام به آموزش
نیاز به آموزش را درک کنید و به آن التزام داشته باشید. حتی اگر هیچ فرد و نهاد و سازمانی به فکر این آموزش نیفتد، خودتان دست به کار شوید، به کتاب‌فروشی بروید و کتاب مناسب با سؤالات و حال و احوالتتان انتخاب کنید. به کارگاه‌های تربیت فرزند بروید و در فعالیت‌های آن شرکت کنید. اگر قرار است مادر تمامی باشید، آموزش دیدن نیاز اولیه شماست.
خرافات ارضاء کننده
اگر علم لازم را نداشته باشید، لاجرم به دامن خرافات می‌آویزید. اگر دوای اصلی درد کودکتان را بلد نباشید، به نسخه‌های بی‌تأثیر و با اثر منفی، تن می‌دهید. گاه نیاز و درد کودک با یک راهکار بسیار ساده و ابتدایی رفع می‌شود، اما چون شما درباره آن آموزشی ندیده‌اید، ساعت‌ها کلافه و سردرگم می‌مانید.
سوتیتر: کم ندیده‌ایم مادرانی که هنوز در پی مقایسه فرزند خود با بچه مردمند! حسن امنیت کودک را با جملات مختلف نشانه می‌گیرند و اعتماد به نفس او را با برچسب زدن، زایل می‌کنند. چه کسی می‌تواند این مادران را محکوم به سنگدلی یا خراب کردن آینده فرزندانشان کند؟ هیچ‌کس! هیچ مادری صبح که از خواب بیدار می‌شود نیت نمی‌کند که فرزندش را آزار بدهد و سلامت و بهداشت روانی او را برای همه عمر خراب کند.