«قابلیت‌های شنیداری» جزو اساسی‌ترین ارکان رشد کودکان محسوب می‌شود که مدیریت چالش‌ها و فرصت‌های زندگی در عین داشتن اعتماد به نفس بالا را در پی خواهد داشت. هرچه این اختلالات شنوایی زودتر تشخیص داده شود، احتمال رشد طبیعی و سازگار متناسب با سن کودک افزایش می‌یابد.
مهم‌ترین علل ضعف شنوایی در نوزادان و کودکان
ناشنوایی ژنتیکی: کم‌شنوایی
و ناشنوایی ممکن است سابقه وراثت داشته باشد که معمولا می‌تواند با ناهنجاری‌های
کروموزومی مانند نشانگان داون (منگولیسم) نیز همراه باشد. البته عوامل ژنتیک دیگری
نیز وجود دارد که زمینه‌ساز ضعف قدرت شنوایی و پیشرفت ناهنجاری‌هایی در عملکرد گوش
داخلی و عصب شنوایی می‌شود. این ناراحتی ممکن است همراه با بعضی از بیماری‌های
وراثتی تشخیص داده شود.
بیماری‌های دوران بارداری: مشکلات شنوایی کودک می‌تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد، در
حالی که هیچ زمینه ژنتیکی‌ای وجود ندارد. مصرف مواد مخدر، ابتلا به عفونت‌های
باکتریایی و ویروسی مانند سرخجه، سیفلیس و توکسوپلاسموز و بیماری‌های متابولیک از
جمله شرایط خطر در دوران بارداری محسوب می‌شوند.
کاهش شنوایی در زمان تولد: عوامل مختلفی طی روند زایمان نیز می‌تواند ناشنوایی یا کم
شنوایی نوزاد را رقم بزند. این مشکل، به خصوص در صورت کمبود اکسیژن، خونریزی مغزی،
نقایص فیزیکی هنگام تولد و زایمان زودرس ایجاد می‌شود. همچنین مصرف بعضی داروها در
عفونت‌های نوزادان، سل، سرطان و مالاریا نیز ممکن است با تحلیل برگشت‌ناپذیر
شنوایی همراه باشد.
ناشنوایی در دوران کودکی: مشکلات شنوایی در کودکان 2 تا 6 سال اساسا ناشی از سرماخوردگی،
اوتیت یا التهاب لوزه‌هاست. سرخک، اریون و سرخجه نیز از دیگر بیماری‌های زمینه‌ساز
در این سنین هستند.
ضعف شنوایی در نوجوانی: صدا مهم‌ترین عامل تحلیل قدرت شنوایی در نوجوانان است گوش‌دادن
به موسیقی با صدای خیلی بلند، به خصوص با گوشی مهم‌ترین عادت پرخطر محسوب می‌شود.
اگر گوش‌ها به طور مداوم با فرکانس صدای خیلی بالا مواجه باشند، آسیب‌های همیشگی ممکن
است بروز کند.
عوارض عدم تشخیص ناشنوایی در دوران نوزادی
تشخیص زودهنگام اختلالات شنوایی نوزادان برای اطمینان از طبیعی‌ترین روند رشد او ضروری خواهد بود. درواقع، نخستین سال‌های زندگی تاثیر قطعی در رشد زبان و صحبت کردن دارد. کودکی که از مشکلات شنوایی حتی در جزیی‌ترین سطح رنج می‌برد، در معرض خطرات تاخیر در کسب مهارت‌های اجتماعی و همچنین یادگیری قرار دارد.
علایم ضعف شنیداری در نوزادان و کودکان
· وادارکردن مخاطب به تکرار کلمات
· تلفظ نادرست یا اشتباه بعضی کلمات
· پیشرفت نداشتن یا عقب‌گرد در پیشرفت زبان‌آموزی
· ابتلا به اوتیت
· نداشتن واکنش طبیعی نسبت به صداهای ضعیف، متوسط و شدید
· بی‌توجه و حواس‌پرت به نظر آمدن
· نداشتن واکنش نسبت به شنیدن نام
· عدم پاسخگویی نوزاد و کودک از پشت سر یا جایی دیگر که امکان دیدن فرد را ندارد.
· ناتوانی در پیدا‌کردن شخصی که از فاصله‌ای دور در منزل او را صدا می‌زند.
علائم سلامت سیستم شنوائی نوزادان
از زمان تولد تا 3 ماهگی
•با شنیدن صدای خیلی بلند ناگهان تکان بخورد
•با شنیدن سخنان اعضای خانواده آرام شود.
•به صحبت‌های اعضای خانواده توجه کند.
•برای نشان دادن نیازهای مختلف به حالات
مختلف گریه کند.
•صداهای دلنشین از خود بروز دهد. با
تولید صداهایی مانند «آآآ» یا «اُاُاُ» خود را سرگرم کند.
از 3 تا 6 ماهگی
•با
شنیدن صدا در زمان خواب بیدار شود یا تکان بخورد.
•با شنیدن نامش یا صدایی دیگر حتی مخاطب
را نبیند، سر را برگرداند.
از 6 تا 8 ماهگی
•نسبت
به شنیدن نامش عکس‌العمل نشان دهد و سر را برگرداند.
•کلمات رایج مانند «نه» یا «بای بای» را
درک کند.
•غان و غون کند و «ماماما» و «بابابا»
بگوید.
از 8 تا 15 ماهگی
•کلمات
و صداهای ساده را تکرار کند.
•سعی در اشاره یا گرفتن وسایل منزل که به
او نشان داده می‌شود، داشته باشد.
•دستورهای ساده را بفهمد.
•«بابا» و «مامان» را به درستی بگوید.
•مستقیما به سمت صدا بچرخد.
از 12 تا 18 ماهگی
•یک
ساختار کلامی ساده را متوجه شود.
•به طور منظم از 7 کلمه یا بیشتر استفاده
کند.
•در 18 ماهگی، کودک باید تا 25 درصد بیان
روشن و واضحی داشته باشد.
در 2 سالگی
•با شنیدن نام هر عضو بدن و بدون دیدن حرکات لب‌های شما، بتواند
به هر کدام اشاره کند.
•به تدریج قادر به ترکیب‌بندی دو کلمه
باشد.
•دایره واژگانی بالغ بر 50 تا 250 کلمه
داشته باشد.
•در 2 سالگی بیان کودک به طور طبیعی 50
تا 75 درصد واضح است.
در 3 سالگی
•بتواند
هر چیزی را با یک کلمه معرفی کند.
•با خود یا اسباب‌بازی‌هایش حرف بزند و
ارتباط برقرار کند.
•دایره واژگانش به 450 کلمه برسد.
•جملاتی 4 یا 5 کلمه‌ای بسازد.
•قادر به دنبال‌کردن گفت‌و‌گو باشد.
•در 3 سالگی، بیان کودک به طور طبیعی 85
تا صد در صد واضح است.
توجه: در صورت تاخیر یا مشکل در هر مرحله رشد کلامی و شنیداری فرزندتان حتما با متخصص شنوایی‌سنجی مشورت کنید.
اقدامات موثر در اختلالات شنوایی
از آنجا که بسیاری از اختلالات شنوایی ممکن است تا ماه‌ها پس از تولد شناخته نشود یا والدین اطلاعات کافی در این زمینه نداشته باشند، همه نوزادان در بدو تولد تحت انجام تست‌های شنوایی‌سنجی (ادیومتری) قرار می‌گیرند که معمولا ممکن است در ماه‌های دیگر نیز تکرار شود. این آزمایش به هیچ‌وجه برای نوزاد آزاردهنده نیست و بیشتر آن‌ها در این زمان حتی از خواب بیدار نمی‌شوند.
استفاده از وسایل کمک شنوایی
وسایل کمک شنوایی مانند سمعک، میکروفون تعبیه شده در زیر فرش برای افزایش صدای افراد، سیستم‌های مادون قرمز افزایش صدای تلویزیون بدون تغییر در شرایط کلی و... به کودکان امکان می‌دهد ارتباط مطلوب و بهتری با دنیای صداها برقرار کند. این وسایل برای کودکان با قدرت شنوایی پایین و حتی در سنین خیلی کم نیز کاربرد دارد.
کاشت حلزون
در صورت ضعف شنوایی شدید در هر دو گوش و پس از عدم موفقیت در کاربرد روش‌های دیگر، پروتز کاشت حلزونی تجویز می‌شود. پروتز کاشت حلزونی، ابزاری الکترونیکی است که از طریق جراحی در گوش داخلی قرار می‌گیرد و به طور مستقیم حلزون گوش را تحریک می‌کند. در این باره متخصص گوش و حلق و بینی تصمیم مناسب را خواهدگرفت.
تکنیک‌های ارتباطی
راهکارهای مختلف ارتباطی وجود دارد که می‌تواند به تسهیل امور روزمره کودک کم شنوا یا ناشنوا کمک کند. این توصیه‌ها همچنین برای والدین این کودکان نیز مفید است و به تقویت ارتباطات آن‌ها کمک خواهد کرد.
برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
•عادت
دادن کودک به نگاه کردن همیشگی مخاطب هنگام صحبت کردن
•آموزش به او برای درخواست تکرار در صورت
عدم فهم کلمات
•هم راستا قرار گرفتن پدر و مادر با کودک
برای صحبت کردن با او
•کاهش صداهای محیط با دوری از صداهای
زمینه‌ساز عدم درک مکالمات
هدفون برای شنوائی خطرناک است
نوزادان و کودکان همیشه باید در برابر صداهای شدید محافظت شوند. گوش بچه‌ها بسیار حساس‌تر از گوش بزرگسالان است، به خصوص هنوز نمی‌توانند مفهوم و لحن بلند را تشخیص دهند. این در حالی است که بزرگ‌ترها می‌توانند در شرایط سر و صدا از گوش خود محافظت کنند، اما کودکان چنین توانایی‌ای ندارند. همچنین باید در انتخاب اسباب‌بازی‌ها دقت کافی داشت. بعضی از جغجغه‌ها، تفنگ‌های اسباب بازی یا دیگر وسایل سرگرم کننده معمولا صداهای آزاردهنده‌ای دارند که برای گوش حساس کودکان بسیار بلند است.
لازم است آموزش‌های لازم برای محافظت از گوش‌ها به کودکان یادآوری شود. به عنوان مثال هدفون یکی از بدترین مخرب ترین وسایل است که امروزه، در دسترس بچه‌هاست و به تدریج مشکلات شنوایی در پی خواهد داشت. سرماخوردگی و عفونت‌های مکرر گوش نیز می‌تواند به‌طور موقت شنوایی را تحلیل دهد. اگر کودک از درد گوش شکایت داشته باشد یا والدین احساس کنند به خوبی نمی‌تواند صداها را تشخیص دهد، لازم است به پزشک متخصص مراجعه شود.
نقش تغذیه در تقویت شنوایی
مهم‌ترین مواد غذایی موثر در شنوایی از این قرارند:
ویتامین D این ویتامین جذب کلسیم را که ماده‌ای ضروری برای استخوان‌های محکم
است، آسان می‌کند. کمبود ویتامین D در
بزرگسالان زمینه‌ساز پوکی استخوان می‌شود که سخت شدن و تخلخل استخوان‌های گوش را
در پی دارد.
توصیه می‌شود ماهی، به خصوص ماهی‌های
آزاد، قزل آلا و ساردین 2 بار در هفته میل شود. روغن ماهی، جگر و زرده تخم‌مرغ از
دیگر منابع این ویتامین هستند.
ویتامین‌های A, C, E و منیزیم: این ریزمغذی‌ها خواص آنتی اکسیدانی عالی دارند و می‌توانند نقش محافظ در برابر تحلیل شنوایی ناشی از سر و صدا داشته باشند. همچنین مانع از عملکرد رادیکال‌های آزاد می‌شوند که در شرایط آلودگی صوتی ایجاد می‌شوند. ویتامین C همچنین به کاهش عفونت‌های گوش کمک می‌کند و قدرت دفاعی بدن را افزایش می‌دهد.
کلم بروکلی، کدو، اسفناج، شلغم، هویج، طالبی، زردآلو، جگر،
شیر، کره، پنیر و تخم مرغ منابع غنی ویتامین A هستند.
ویتامین C نیز در کلم بروکلی،
انواع فلفل، گل کلم، کلم قمری، کلم برگ و مرکبات وجود دارد. برای تامین ویتامین E مورد نیاز بدن نیز می‌توان جوانه گندم، سبزیجات برگ دار. مارگارین
و روغن‌های گیاهی را مصرف کرد. لبنیات، گوشت، ماهی، مرغ و سبزیجات نیز سرشار از منیزیم
هستند.
ویتامینB12 : این ویتامین با تنظیم تشکیل گلبول‌های قرمز که در متابولیسم
هوموسیستئین و پیشگیری از وزوز گوش نقش دارد، قدرت شنوایی را بهبود می‌بخشد.
هوموسیستئین نوعی اسیدآمینه سازنده
پروتیین است که مقدار زیاد آن در خون به دیواره عروق آسیب می‌زند و علت بعضی
ناشنوایی‌ها شناخته می‌شود. لبنیات، تخم مرغ، گوشت گاو بدون چربی و فرآورده‌های
دریایی منابع سرشار ویتامین B12 هستند.
اسید فولیک: اسید فولیک نیز علاوه
بر کاهش تولید هوموسیستئین، جریان خون را به ساختارهای داخلی گوش آسان می‌کند.
مصرف جگر، اسفناج، مارچوبه، نخود، کلم
بروکلی، آووکادو، کاهو، بادام زمینی، گوجه
فرنگی، تخم مرغ، توت فرنگی، طالبی و موز نیاز بدن را به اسید فولیک تامین می‌کند.
منگنز: منگنز
با تسهیل در شکل‌گیری بافت‌های همبند و استخوان‌ها قدرت شنوایی را بهبود می‌دهد.
همچنین برای عملکرد مطلوب مغز و اعصاب نیز ضروری است.
کمبود این ماده می‌تواند خطر وزوز گوش
را افزایش دهد. سیب، زردآلو، آووکادو، لوبیا، آناناس، انواع توت‌ها، کشمش، تخم
مرغ، کرفس، سبزیجات و دانه‌های کاج را می‌توان خوراکی‌های سرشار از منگنز دانست.