مریم کمالی نژاد
آموزش زبان دوم و به ویژه زبان انگلیسی به کودکان، دغدغه‌ایست که این روزها اغلب والدین را درگیر کرده است. مختصات جامعه جهانی کنونی، حضور بی‌بدیل تکنولوژی و اینترنت در زندگی و نیاز به دانستن زبان رسمی بین‌المللی برای موفقیت در مدارج دانشگاهی و تحصیلات عالیه، این دغدغه را پررنگ‌تر از گذشته در خانواده‌ها راج داده است. با این حال والدین سؤالاتی در این زمینه دارند. سؤالاتی از قبیل زمان شروع آموزش زبان دوم، متد آموزش، نقش والدین در فراگیری بهتر زبان و... آنچه را ما می‌توانیم به شما بگوییم در این صفحه به شکل اجمالی به آن خواهیم پرداخت، چیزی که بیشتر محتوامحور و تربیتی است تا نکات تخصصی!
سن مناسب برای شروع آموزش زبان دوم
برخی والدین آن‌قدر عجولند که کودک هنوز زبان مادری را خوب بلد نشده، کتابهای دوزبانه برایش می‌خرند واصرار دارند کلمات را به دو زبان به او یاد دهند و در مقابل دوست و آشنا به فرزندشان اصرار می‌کنند که سگ و پیشی و سلام و خداحافظی را به انگلیسی تکرار کند. عجول نباشید. کودک باید بر زبان مادری خود مسلط شده و دایره لغاتش تکمیل شده باشد تا آموزش زبان دوم را به خوبی فرا بگیرد. این البته مربوط به کسانی است که کشور ما و بین همزبان‌ها زندگی می‌کنند نه در یک کشور خارجی که زبان اول مفهوم متفاوتی پیدا می‌کند.
با این حال، کارشناسان معتقدند که یادگیری زبان دوم بهتر از قبل از بلوغ آغاز شود و از حدود چهارسالگی می‌توان آموزش‌ها را آغاز کرد. برخی از متخصصان هم بر این باورند که آموزش زبان دوم تا قبل از پنج سالگی باعث اختلال و بی نظمی فکری می‌شود و کودک دچار اختلاط دو زبان شده و نمی‌تواند به درستی آن‌ها را از هم تفکیک کند و تحت فشار قرار می‌گیرد. در همین زمینه پژوهشی صورت گرفته است که اغلب محققان زبان شناسی هم آن را تأیید کرده‌اند. این پژوهش تأکید می‌کند که کودکی که بعد از ده سالگی آموزش زبان دوم را آغاز می‌کند احتمال کمتری دارد که کامل بر زبان و لهجه مسلط شود به قدری که بتواند آن را مثل زبان مادری صحبت کند.
کودکان زیر هفت سال
آموزش رسمی به کودک زیر هفت سال نتیجه چشم‌گیری ندارد. منظور از آموزش رسمی نشستن سر کلاس و آموزش به شیوه معمول رسمی است. بلکه می‌بایست تا قبل از این سن از روش‌های عینی کمک گرفت. شعر و بازی می‌تواند در این زمین مؤثر باشد.
نتیجه:
با توجه به مطالبی که عنوان شد بهترین سن برای شروع زبان آموزی کودکان بعد از هفت سالگی و تا قبل از شروع دوره نوجوانی است. تا قبل از هفت سالگی می‌بایست روش‌های عینی و غیرمستقیم را به کار برد که باعث بالا رفتن هوش شنیداری کودک می‌شود.
بعد از نوجوانی نیز می‌توان زبان آموزی را آغاز کرد و آنچه گفته شد به این معنا نیست که کسانی که نوجوان را رد کرده‌اند دیگر قادر به یادگیری زبان دوم نیستند. در نظر داشته باشید که ما ایده‌آل‌ها را بررسی می‌کنیم.
اثرات مثبت یادگیری زبان دوم
کودکانی که زبان دوم را آموزش می‌بینند معمولا در برخورد اجتماعی بهتری دارند و درک درست‌تری از روابط اجتمای به دست می‌آورند، اعتماد به نفس‌شان تقویت می‌شود و پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در دروس مدرسه‌ای خود دارند. خلاقیت بهتری در حل مسأله به دست می‌آورند و به نظر می‌رسد هوش کودک را به شکل ویژه‌ای افزایش می‌دهد.
مدارس دو زبانه آری یا خیر؟
برخی والدین ترجیح می‌دهند کودک را به مدارس دو زبانه بفرستند و دلیلشان هم این است که فرزندشان بدون این‌که کلاسی خارج از مدرسه به خواهد شرکت کند، زمان بیشتری را به زبان دوم می‌پردازد و طبعا نتیجه بهتری عایدش خواهد شد. مدارس دو زبانه این‌گونه عمل می‌کنند که کودک دروس را به دو زبان آموزش می‌بیند. در ابتدا ممکن است پیشرفتی در آن درس پیدا نکند نسبت به زمانی که با زبان مادری آموزش می‌بیند، اما به مرور زمان که به زبان دوم مسلط شد، پیشرفت کودک خودش را نشان می‌دهد. با این حال کودکی که علاقه‌ای به آموختن زبان دوم نشان نمیدهد، نسبت به زبان مادری دچار ضعف است و دایره لغات فقیری دارد، شرکت در مدارس دو زبانه کمک ویژه‌ای به او نخواهد کرد.
برخی از مدارس نیز کلاس زبان انگلیسی را در برنامه درسی دوره ابتدایی مدرسه گنجانده به عنوان یک برنامه فوق آموزشی آن را ارائه می‌دهند. این در حالی است که در نظام آموزشی ما یادگیری رسمی زبان دوم از دوره دوم ابتدایی یا همان ششم آغاز می‌شود. نتایج به دست آمده از کلاس‌های فوق برنامه زبان در سال‌های اول ابتدایی که اغلب حروف و لغت را در طرح آموزش قرار می‌دهند، چندان موفق نبوده و نمی‌توان به عنوان یک آموزش مثمرثمر به آن دل خوش کرد. یکی از دلایل شکست این کلاس‌ها این است که آموزش زبان را به شکل رسمی برگزار می‌کنند که کودک را خسته و دلزده می کند.
زبان‌کده‌ها
کلاس‌های خارج از مدرسه که به شکل تخصصی به آموزش زبان‌های دیگر می‌پردازند، گزینه اغلب والدین برای آموزش فرزندشان است. برخی از والدین از فرصت فراغت تابستان استفاده می‌کنند و کودک را در این کلاس‌ها نام‌نویسی می‌کنند، پس از شروع مدارس، به دلیل مشکلات زمانی و فشار کاری والدین، کلاس زبان کودک رها می‌شد تا فرصت و فراغتی دیگر. این برنامه معمولا فایده‌ای ندارد. بهتر است زبان آموزی را در دوره‌های منظم کوتاه مدت و مستمر دنبال کنید تا مغز کودک به راحتی بتواند اطلاعات را به خاطر بسپارد.
آموزش در خانه
راستش را بخواهید باید بی‌تعارف به شما بگوییم که اگر تخصصی در زبان ندارید و همچنین به امر آموزش تسلطی ندارید، این امر را به متخصصانش بسپارید. برخی والدین گمان می‌کنند با فراهم کردن چند کتاب آموزش زبان، چند لوح فشرده کارتون دو زبانه می‌توانند فرزندشان را به زبان دوم مجهز کنند. چنین نیست. حتی اگر شما به راحتی می‌تواند زبان انگلیسی یا هر زبان دیگری را صحبت کنید، برای آموزش به کودکتان کافی نیست.
تکرار کن
کودک را مجبور نکنید که کلمات انگلیسی یا هر زبان دیگری را مدام تکرار کند. با وعده و وعید مجبور به یادگیری‌اش نکنید. برای کودکتان زیر چهار سال این مسائل را جدی‌تر در نظر بگیرید. به جای آن می‌توانید از موسیقی، بازی و کتابهای دو زبانه استفاده کنید. اما اجبار را از سیستم تربیتی‌تان حذف کنید. کودکان زیر هفت سال جنب و جوش زیادی دارند و تمرکز کم. نمی‌توانند بیش از پانزده بیست دقیقه یه گوشه بنشینند و به یک کار متمرکز شوند. بنابراین فکر سپردن کودکتان را به کلاس های آموزشی رسمی که ساعت طولانی به کودک اجازه جنب و جوش نمی‌دهند را از سرتان بیرون کنید که فایده‌ای ندارد.
چرا باید زبان دوم یاد بگیرم؟
کودک شما به اندازه شما نمی‌داند که زبان دوم به چه دردش می‌خورد. بنابراین طبیعی است ک انگیزه‌ای برای فراگیری اش نداشته باشد، چون نمی‌داند با اموختن آن چه چیزی قرار است نصیبش شود. خودتان را به جای او بگذارید که مجبورتان می‌کنند اسم تمام حیوانات و وسایل اطرافتان را به شکلی فرای آنچه می‌دانید مدام تکرار کرده به خاطر بسپارید بدون آن‌که بدانید چرا! فقط در یک حالت کودک انگیزه زبان آموزی پیدا خواهد کرد و آن هم این است که در زمانی که به زبان آموزی مشغول است بهش خوش بگذرد. بازی کند، شاد باشد، با دوستانش زمان بگذراند، موسیقی بشنود، داستان و شعر بخواند و... در اینجا متوجه می‌شویم که چرا آموزش رسمی و طولانی مدت برای کودکان زیر هفت سال فایده‌ای ندارد و باید از روش‌های غیرمستقیم استفاده کرد.
کلاس زبان؛ ساعت دو بعد از ظهر یک روز تابستانی
تصور کنید که به یک زبان‌کده مراجعه کرده‌اید برای نام نویسی فرزندتان، متصدی می‌گوید که تمام ساعات کلاسی پر است و فقط یک کلاس هنوز جا برای نام نویسی دارد آن هم دو بعد از ظهر است. با خودتان فکر می‌کنید روز تابستانی، ساعت دو بعد از ظهر که از آسمان آتش می‌بارد، چطور باید بچه را به کلاس بفرستید؟ حق با شماست، واقعا حق با شماست. بهتر است قید کلاس در این ساعت را بزنید و به یک زبان‌کده دیگر مراجعه کنید. مطمئن باشید اگر فرزندتان را در ساعتی که شرایط آب و هوایی مناسبی وجود ندارد یا از نظر جسمی رو به راه نیست به هر کاری وادارید خیلی زود از آن کار زده می‌شود.
برخی والدین می‌گویند: «بچه باید سختی بکشه تا بزرگ بشه، خود ما تو چه شرایطی سختی که درس نمی‌خوندیم» بله، به وقتش به کودکتان سختی‌هایی و ارد خواهد شد که شما نتوانید جلوی وقوع آن را هم بگیرید، اما در این مورد کمی منعطف و منطقی‌تر باشید. یک کودک هشت ساله، ظهر تابستان، بعد از گذراندن کلاس خلاقیت، موسیقی، ریاضی یا هر چیز دیگری که شما نامش را در آن هم نوشته‌اید تا خیلی زود پیشرفت کند، باید ساعتی را توی راه باشد، گرمای هوا را تحمل کند، رخوت بعد از ناهار را انکار کند و بنشیند سر کلاس و چیزهایی بیاموزد که نمی‌داند به چه دردش می‌خورد.
زمان مناسب را انتخاب کنید، مربی کلاس را بشناسید و از مهارتش مطمئن شوید. روش آموزش زبان را بررسی کنید و حتی می‌توانید درباره‌اش در اینترنت جستجو کرده یا با یک متخصص صحبت کنید تا دستتان بیاید با شرایط فرزند شما همخوانی دارد یا نه .