با لکنت زبان کودک چه کنیم؟

مریم کمالی نژاد

«لکنت زبان» مشکلی است که ممکن است کودک دچار آن شود. بلافاصله پس از زبان باز کردن یا سال‌های بعد از آن، به دلایل متفاوت امکان دارد که کودک دچار این مسئله شود که والدین را به شدت مضطرب و نگران می‌کند. پدر و مادرها آنقدر از لکنت زبان کودک دچار اضطراب و شوک می‌شوند که دست و پایشان را گم می کنند و تصور می کنند فرزندشان اگر با این اختلال بزرگ شود آینده اش تا چه اندازه تباه خواهد شد. این اضطراب والدین مانع فکر، تصمیم و رفتار درست می شود. ما در ادامه میخواهیم این اختلال را بررسی کنیم و بگوییم اگر شما یکی از والدینی هستید که درگیر لکنت زبان کودکتان شده اید چه کارهایی از دستتان برمی آید و چه رفتارهایی را باید ترک کنید.

لکنت زبان چیست؟

این که کودک شما وقتی تازه به حرف زدن افتاده است دچار مشکلی در ادای کلمات و حروف باشد، لکنت زبان محسوب نمی شود. لکنت زبان یک اختلال گرفتاری است که با تکرار، کشش یا قفل شدن غیرارادی کلمه یا بخشی از کلمه همراه است. کودک هنگام لکنت زبان دچار تنگی نفس، پلک زدن پیاپی، لرزش لب و فک، کج کردن سر، گردش غیرارادی سر و گردن و یا نفس نفس زدن می شود.

« تحقیقات نشان میدهد کودکانی که دارای لکنت زبان هستند تکلم را دیرتر شروع می کنند و بیشتر از گفته های تک واژگانی استفاده می کنند. اشتباهات دستوری دارند و در تولید اصوات دچار مشکلند، این کودکان در مقایسه با کودکان سالم 2 ماه تأخیر رشد کلامی دارند.»

لکنت زبان از کی شروع می شود؟

بد نیست بدانید که حدود 5 درصد کودکان به لکنت زبان دچار می شوند و پسران بیش از دختران در معرض آن هستند و دوره درمانشان نیز طولانی تر است. 50 تا 80 درصد مبتلایان اگر به موقع به مشکلشان رسیدگی شود این اختلال را تا قبل از رسیدن به بلوغ پشت سر می گذارند.

سن و سالی که کودکان به لکنت زبان مبتلا می شوند معمولا بین 2 تا 4 سالگی و پس از آن 6 تا 8 سالگی یعنی زمان شروع رسمی مدرسه است.

چرا بچه‌ها لکنت زبان می گیرند؟

اگر بگوییم که یک دلیل روشن و واضح و علمی برای لکنت زبان وجود دارد، بیراه گفته ایم. اما آنچه که می توان به آن اشاره کرد این است که عوامل متعددی باعث آن می شود. از علل اجتماعی و بدنی گرفته تا عوامل عاطفی و ژنتیکی.

· کودکانی که دیر زبان باز می کنند بیشتر گرفتار اختلال گفتاری لکنت زبان می شوند

· آسیب به مغز در هنگام زایمان و یا صدمه‌هایی که بعدتر به مغز کودک وارد آمده باشد، نیز جزء این علل است

· سابقه‌ی لکنت زبان در خانواده نیز می تواند به علت ژنتیک به کودک منتقل شود.

· همچنین عوامل عاطفی رو وانشناختی بسیار موثرند. کودکی در که فضای متشنج، مضطرب و پر هیجان زندگی می کند یا ضربه عاطفی شدیدی مانند از دست دادن والدین، تجربه ی تصادف شدید و ... دارد ممکن است به لکنت زبان دچار شود.

خبر خوب

خبر خوب این است که لکنت زبان کاملا درمان پذیر است، اما بهتر است که تا قبل از هفت سالگی برای درمان آن اقدام کنید. یعنی اگر دوره لکنت زبان فرزندتان بیش از چند ماه به طول انجامید به پزشک متخصص مراجعه کنید همچنین اگر زمان حرف زدن کودک زیادی به تأخیر افتاده است آن را پیگیری کنید.

از ما چه کاری برمی آید؟

در واقع باید گفت بیشترین کار از دست والدین به ویژه مادر بر می آید چرا که زمان طولانی ای را با فرزندش سر می کند و آنقدر توجه و تمرکز بر روی تک تک رفتار و حالات و تغییرات کودک دارد که خیلی زود و عمیق متوجه اختلالات می شود. پس مادران باید بیش از هر کاری علت لکنت زبان را پیدا کنند. یعنی با توجه به عللی که در بابا به شکل مختصر عنوان شد، دریابیم که مشکل فرزند ما ناشی از کدام است.

مراقب کودک باشید

فراموش نکنید که سلامت سخن گفتن و گفتار ارتباط مستقیم با سلامت مغز دارد. هر نوع آسیب، صدمه و ضربه به مغز ممکن است باعث لکنت زبان و اختلال در گفتار شود.

همچنین توجه کنید که اگر سابقه‌ی لکنت در خانواه وجود دارد، نسبت به دیر زبان باز کردن کودک حساس باشید و به پزشک مراجعه کنید.

آرام باشید

کودکان دایره لغات کمی دارند، هنوز در حرف زدن مهارت پیدا نکرده اند. ناقص و کوتاه صحبت می کنند. شما صبور و آرام باشید. کودک را برای گفتن منظورش دچار اضطراب نکنید. سرزنش‌اش نکنید که این چه وضع حرف زدن است. نگویید: «بگو دیگه، چقدر طولش میدی» یا اینکه جملات نیمه کاره کودک را تمام کنید.

نسبت به غلط حرف زدن کودک که اتفاقا گاهی بسیار بامزه است، آنقدر ذوق و هیجان نشان ندهید و کلمه غلط را تکرار نکنید که همان اشتباه برای کودک جا بیفتد.

نترسید

در ابتدا گفتیم که والدین از «لکنت زبان» فرزندشان دچار ترس و هیجان می شوند. شما باید آرام باشید. چون ترس و اضطراب را به کودک هم منتقل می کنید و این هیجانات مشکل او را تشدید می کند.

درمان دارویی ندارد

لکنت زبان درمان دارویی ندارد. هر آنچه هست از دست شما و گفتاردرمان بر می آید. سعی نکنید به گفته‌ی افراد غیر متخصص به کودک آرام بخش و ... بخورانید.

با آرامش صحبت کنید

با کودکتان با آرامش، شمرده و درست صحبت کنید. تند حرف زدن، عجله و هیجان و اضطراب و اشتباهات گفتاری برای بچه‌ها بسیار مضر است. آرام صحبت کردنتان طبیعی باشد. آنقدر آرام و شمرده حرف نزنید که کودک احساس کند اتفاق غیر طبیعی افتاده. تند صحبت کردنتان هم باعث می شود او احساس کند وقت شما را گرفته و حوصله اش را ندارید و میخواهید زود از شرش خلاص شوید. همچنین به ارتباط چشمی با کودک ادامه دهید. در نگاهتان نباید هیچ احساس منفی دیده شود. آرامش، مهربانی و صبر آن چیزیهایی است که باید با ارتباط چشمی به کودک منتقل کنید.

به جای کودک حرف نزنید

اگر کودک کلمه‌ای را فراموش کرده، حرفی را چند ثانیه می کشد، به نفس نفس افتاده، یا دهانش قفل شده، شما سعی نکنید که کلمه و جمله اش را تکمیل کنید تا نجاتش دهید. آرام و بدون اینکه اضطراب و هیجانی در چهره‌تان پدید آید به او گوش بدهید و ارتباط چشمی برقرار کنید.

بدتر از همه عصبانی شدن است

بدتر از هر رفتاری این است که کودک را بابت لکنت زبان و تأخیر در حرف زدن سرزنش کنید و از دستش عصبانی شوید و به او فشار آورید که «یالا زود حرفت رو بزن» یا به او بگویید: «تو اصلا حرف نزن، حوصله ام رو سر بردی» در این حالت اعتماد به نفس کودک برای صحبت کردن و رها شدن از این دام، به شدت کاهش پیدا کرده و اضطراب و استرس به جانش می افتد.

محیطی به نام مدرسه

سالهای شروع مدرسه و قدم گذاشتن کودک به اجتماعی بزرگ به نام مدرسه، سال‌های شیوع لکنت زبان است. کودک ممکن است دچار شرم از سخن گفتن، انزوا و عدم اعتماد به نفس شده و یا بخواهد زود حرف بزند تا منظورش را به دوستان و مربی اش بفهماند و همین امور اختلال در گفتار برایش به وجود آورد. سعی کنید به کودکتان اعتماد به نفس حرف زدن در جمع بدهید. او را در اجتماعات مختلف شرکت دهید، تشویقش کنید و کمک کنید با شرایط جدید کنار بیاید.

به حرفم گوش کن نه چگونه حرف زدنم

تمرکزتان را بگذارید روی منظور کودک و چیزی که میخواهد به شما بفهماند نه چگونه حرف زدنش که با اظهار نظر درباره آن او را ناراحت و مضطرب کنید. وقتی قرار است یک ماجرای هیجان انگیز، غمناک یا وحشتناک برایتان تعریف کند، به محتوای صحبتش گوش کنید و با زبان بدن و حالت صورت و چشم به او بفهمانید که متوجه شده اید. با جملاتی او را تشویق به ادامه صحبت کردن کنید.

از آن طرف بام نیفتید

حالا که فرزندتان گرفتار لکنت زبان است اگر در جمعی شروع به صحبت کردن و حین حرف زدن نفسش گرفت و اختلال خودش را نشان داد، به او نگویید: «نفس عمیق بکش» «آروم باش» «آهسته صحبت کن» توی جمع وقت گفتن این جملات نیست. اینها را قبل و در خلوت و در جلسات گفتار درمانی باید به کودک گفت. در واقع اینها مهارت هایی است که کودک دچار اختلال گفتار برای رهایی از زمانهای بحرانی یاد می گیرد.

دعوا نکنید

محیط خانوادگی سرشار از تشنج و دعوا و بگومگوی زناشویی، یا با بچه ها و امرو نهی کردن به آنها باعث تشدید لکنت زبان می شود. از آن والدین سخت گیر و نباشید که مدام در حال گفتن افعال منفی یا جملات دستوری هستند: «نکن، نرو، دست نزن، درس بخوان و ...»

بررسی کنید

جستجو کنید و ببینید فرزندتان در چه شرایطی بیشتر دچار لکنت زبان می شود و اختلال اش اوج می گیرد. در جمع؟ زمانی که با دوستانش رو به رو می شود؟ وقتی قرار است به معلمش درس پس بدهد؟ هنگامی که با شما صحبت می کنید یا ... پیدا کردن زمان درگیری کودک می تواند علت را روشن کرده و به درمان کمک شایان توجهی بکند.

هرگز شیوه لکنت زبان کودک را تقلید و تمسخر نکنید و جلوی خودش درباره ی مشکلش با خاله و عمه عمو دردودل نکنید. معمولی رفتار کنید تا زودتر کودکتان بتواند به این مسئله مسلط شده و آنرا شکست دهد.

نحوه ی درست نفس کشیدن هنگام صحبت کردن را با کودک تمرین کنید. ورود هوا از بینی و خارج کردن آن از دهان.نفس عمیق کشیدن

کتابی به کودک بدهید و در فضایی آرام از او بخواهید برایتان شمرده شمرده بخواند. بعد از آن شما برای او شمرده و مهربان کتاب و شعر بخوانید.