زهرا کیایی
تا چه میزان با مردمان بدبین آشنایی دارید؟ کسانی‌که هر چیز و هر کس را با تردید و بدبینی می‌نگرند! آیا تاکنون با انسان‌های خودبین و خودمحور همنشین و همسخن بوده‌اید؟ افرادی که سخن هیچ فرد بزرگ و کوچکی را نمی‌پذیرند و خود را صاحب تشخیص و تفسیر در تمامی حوزه‌های تخصصی و غیر تخصصی می‌دانند. در مقابل آیا تاکنون کسانی را دیده‌اید که در پیرامون خود در جستجوی کسی هستند تا به او اعتماد کنند و تکیه‌گاه خویش بخوانند؟ هر زمان او را زیر سایه کسی می‌بینید که به او اعتماد دارد و مطیع است و سپس در زمانی دیگر زیر سایه‌ای دیگر...! انسان‌های وابسته را چطور؟ وابسته به مادرشان حتی در بزرگسالی که عادت دارید «بچه ننه» بخوانیدشان یا وابسته به همسر و مطیع او که با واژگان رایجی چون «ذلیل» خطابشان می‌کنید چرا که تا به آنجا پیش رفته‌اند که بگویید: «بدون اجازه او آب هم نمی‌خورد»! روانشناسی این افراد چیست؟ و نسبت‌شان با سلامت و بیماری چگونه است؟ و آیا وابستگی و اعتماد و اتکا در همه جا نادرست و نابجاست؟ اگر خود در زمره این افرادیم چه باید بکنیم یا با چنین افرادی چه باید کرد؟ سؤالاتی است که به تفصیل به آن‌ها خواهیم پرداخت...
اعتماد در برابر بی‌اعتمادی
آنچه رفتار انسان‌ها را هدایت می‌کند و به آن شکل می‌دهد، نیازهای اوست که شامل تعدادی نیازهای اصلی و سپس نیازهای فرعی زیرمجموعه آن‌هاست. از جمله این نیازهای اصلی؛ نیاز او به «امنیت» است. اما این واژه نخستین چیزی که به خاطر می‌آورد، داشتن سرپناه و احساس آرامش به دور از مخاطرات است ؛حال آن‌که گسترده مفهومی بسیار وسیعی را شامل می‌شود تا آنجا که از جمله مهم‌ترین و شاید بتوان به جرأت ادعا کرد «مهم‌ترین» ابزار ضامن سلامت روان فرد و اجتماع است.
اریک اریکسون روانشناس مشهور، گسترده زندگی و رشد انسان را از تولد تا پیری به 8 مرحله تقسیم می‌کند و نخستین مرحله آن را تا سن دو سالگی «اعتماد در برابر بی‌اعتمادی» می‌داند. در این مرحله کودک به میزانی که توسط والدین و به ویژه مادرش مورد توجه قرار گیرد و به نیازهای روانی و جسمانی او به موقع پاسخ داده شود می‌تواند به سلامت این مرحله را طی کرده و بحران آن را به خوبی پشت سر بگذارد و در غیر این صورت مبتلا به نوعی توقف در آن خواهد شد که رشد روانی و اجتماعی او را در سایر مراحل هشتگانه به مشکلات جدی مواجه می‌نماید. سایر روانشناسان نیز دو سال نخست زندگی را مرحله‌ای بسیار حساس می‌دانند و بیشتر حساسیت آن را در ارتباط کودک با مادرش تعریف می‌کنند؛ آن‌چنان‌که هر نوع آسیبی در این ارتباط، موجود انسانی تازه تولد یافته را با صدمات جبران ناپذیری مواجه خواهد کرد.
...